Bawełna (włókno): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Wersja z 09:34, 22 kwi 2015 edytuj 83.24.39.107 (dyskusja) →‎Historia Znacznik: VisualEditor ← poprzednia edycja		Aktualna wersja na dzień 11:21, 26 lut 2024 edytuj anuluj edycję Wódz Szczota (dyskusja \| edycje) 67 edycji m int. Znacznik: VisualEditor
(Nie pokazano 46 wersji utworzonych przez 35 użytkowników)
Linia 3: {{Spis treści}} '''Bawełna''' – [[włókno]] otaczające [[Nasiono\|nasiona]] [[rośliny]] określanej tą samą nazwą – [[bawełna (roślina)\|bawełny]] (''Gossypium''), mające wiele zastosowań. Służy m.in. do wytwarzania miękkiej [[Tkanina\|tkaniny]] – najpopularniejszej w [[Przemysł włókienniczy\|przemyśle tekstylnym]], a także, ze względu na silne własności absorpcyjne, do produkcji materiałów opatrunkowych. Włókno bawełniane jest też stosowane w mieszankach włókien, jako dodatek do [[wełna\|wełny]] czy [[len\|lnu]]. [[Plik:CottonPlant.JPG\|thumb\|Bawełna gotowa do zbioru, [[Teksas]], 1996]] [[Plik:Cotton field outside Safford, Arizona.jpg\|thumb\|Bawełna gotowa do zbioru, [[Arizona]], 2006]] [[Plik:Bundesarchiv Bild 137-003033, Togo, ~~Lome~~Lomé, Verladen von Baumwollballen.jpg\|thumb\|Załadunek bawełny w [[Lomé]] w [[Togo]], 1885]] [[Plik:Baumwoll-Erntemaschine auf Feld.jpeg\|thumb\|Zbiór bawełny [[Kombajn rolniczy\|kombajnem]]]] [[Plik:Baumwoll-Erntemaschine.jpeg\|thumb\|Zbiory bawełny w [[Teksas]]ie]] Linia 14: == Historia == Od tysiącleci bawełna służyła na obszarach o [[klimat równikowy\|klimacie tropikalnym]] do wytwarzania lekkich [[tkanina\|tkanin]]. Podejrzewa się, że Egipcjanie znali bawełnę już 12 tys. lat p.n.e.{{fakt\|data=2010-12}}, ślady włókien bawełnianych z ok. 7 000 p.n.e. znaleziono w [[jaskinia]]ch w [[Meksyk]]u, badania archeologiczne dowodzą, że różne gatunki bawełny uprawiano w Ameryce Południowej i Indiach kilka tysięcy lat temu. Najstarsza wzmianka o bawełnie w źródłach pisanych pochodzi sprzed ponad 3 tysięcy lat – jest zawarta w [[Rygweda\|Rygwedzie]]. Ok. pięciuset lat później, grecki historyk [[Herodot]] (484-426 r.p.n.e.) tak pisał o indyjskiej bawełnie: ~~{{fakt\|data=2014-11\|~~''Rosną tam dziko drzewa, których owocem jest wełna piękniejsza i lepsza od owczej. Mieszkańcy Indii wytwarzają z tej drzewnej wełny swe odzienie.''}}<ref>[''Dzieje'', ks. III, 106. (przekład [[Seweryn Hammer]]).</ref>. Pod koniec XVI w. p.n.e. bawełnica weszła do uprawy w cieplejszych regionach obu Ameryk, Afryki i Eurazji. Linia 21: Produkcja bawełny w Indiach zmniejszyła się wraz z [[rewolucja przemysłowa\|rewolucją przemysłową]] w Anglii, gdy wynaleziono maszyny włókiennicze, takie jak przędzarka (1764), rama przędzalnicza (1769) i [[krosno mechaniczne\|mechaniczne]] [[krosno tkackie]] (1786), umożliwiające [[Produkcja masowa\|masową produkcję]] [[tkanina\|tkanin]] na gruncie brytyjskim. Kolejnym usprawnieniem stało się wynalezienie odziarniarki bawełny w 1793 r. przez [[Eli Whitney\|Eliego Whitneya]]. Dziś bawełnę produkuje się w wielu częściach świata – do wspomnianych wcześniej dołączyła Europa i Australia. Selektywna uprawa bawełnicy pozwoliła na zwiększenie wydajności. W 2002 r. obszary uprawne bawełnicy liczyły 330 tys. km², a zbiór czystej bawełny w tym roku wyniósł 21 mln ton o wartości 20 miliardów dolarów. Ceny bawełny 17 lutego 2010 na rynkach terminowych osiągnęły 2 dolary za [[buszel]]<ref>[{{Cytuj stronę \|url=http://waluty.onet.pl/drozejaca-bawelna-straszy-gieldy,18892,4188191,1,news-detal \|tytuł=Drożejąca bawełna straszy giełdy] \|data dostępu=2011-03-17 \|archiwum=https://web.archive.org/web/20110317232210/http://waluty.onet.pl/drozejaca-bawelna-straszy-gieldy,18892,4188191,1,news-detal \|zarchiwizowano=2011-03-17 }}</ref>. [[Plik:~~Cotton boll~~Boll weevil.jpg\|thumb\|Szkodnik bawełny [[kwieciak bawełniany]] (''Anthonomus grandis'')]] [[Plik:Corn earworm.jpg\|thumb\|[[Gąsienica (larwa)\|Gąsienica]] [[Szkodniki\|szkodnika]] bawełny [[słonecznica amerykańska]] (''Helicoverpa. zea''), znanej także jako [[Ćmy\|ćma]] bawełniana Corn Earworm, Cotton Bollworm.]] Linia 29: Obecnie bawełnę zbiera się głównie za pomocą maszyn, usuwających albo samo włókno, albo odrywających całe torebki nasienne. Drugi sposób sprawdza się szczególnie w rejonach wietrznych, po defoliacji (pozbawieniu roślin liści metodą chemiczną lub występującym naturalnie po [[przymrozek\|przymrozkach]]). <br /> W Polsce przędza bawełniana zyskała na znaczeniu w XIX wieku, częściowo wypierając [[len]]. Jednym z ośrodków tkactwa bawełnianego w XIX wieku był [[Andrychów]]<ref>{{Cytuj książkę \| nazwisko = Kulczykowski \| imię = Mariusz \| tytuł = Chłopskie tkactwo bawełniane w ośrodku andrychowskim w XIX wieku \| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich \| miejsce = Wrocław \| data = 1976 \| seria = Prace Komisji Nauk Historycznych nr 38}}</ref>. == Zastosowanie == Linia 40 ⟶ 42: * odziarnianie, * zgrzeblenie, * przędzenie, * tkanie.<br />W zależności od późniejszego zastosowania, [[tkanina]] bawełniana musi przejść przez kolejne, typowe procesy wykończenia: * opalanie lub strzyżenie, Linia 75 ⟶ 77: * [[Molton (tkanina)\|molton]] * [[nankin (tkanina)\|nankin]] * [[organdyna]] * [[perkal]] * [[popelina]] Linia 81 ⟶ 84: * [[tarlatan]] == Przypisy == {{Przypisy}} Linia 86 ⟶ 90: {{Wikicytaty\|o bawełnie\|Bawełna}} {{wikisłownik\|bawełna}} {{Kontrola autorytatywna}} [[Kategoria:Surowce roślinne]]