Bawełna (włókno): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
m int. |
||
| (Nie pokazano 36 wersji utworzonych przez 26 użytkowników) | |||
Linia 3:
{{Spis treści}}
'''Bawełna''' –
[[Plik:CottonPlant.JPG|thumb|Bawełna gotowa do zbioru, [[Teksas]], 1996]]
Linia 14:
== Historia ==
Od tysiącleci bawełna służyła na obszarach o [[klimat równikowy|klimacie tropikalnym]] do wytwarzania lekkich [[tkanina|tkanin]]. Podejrzewa się, że Egipcjanie znali bawełnę już 12 tys. lat p.n.e.{{fakt|data=2010-12}}, ślady włókien bawełnianych z ok. 7 000 p.n.e. znaleziono w [[jaskinia]]ch w [[Meksyk]]u, badania archeologiczne dowodzą, że różne gatunki bawełny uprawiano w Ameryce Południowej i Indiach kilka tysięcy lat temu. Najstarsza wzmianka o bawełnie w źródłach pisanych pochodzi sprzed ponad 3 tysięcy lat – jest zawarta w [[Rygweda|Rygwedzie]]. Ok. pięciuset lat później, grecki historyk [[Herodot]] (484-426 r.p.n.e.) tak pisał o indyjskiej bawełnie: ''Rosną tam dziko drzewa, których owocem jest wełna piękniejsza i lepsza od owczej. Mieszkańcy Indii wytwarzają z tej drzewnej wełny swe odzienie
Pod koniec XVI w. p.n.e. bawełnica weszła do uprawy w cieplejszych regionach obu Ameryk, Afryki i Eurazji.
Linia 21:
Produkcja bawełny w Indiach zmniejszyła się wraz z [[rewolucja przemysłowa|rewolucją przemysłową]] w Anglii, gdy wynaleziono maszyny włókiennicze, takie jak przędzarka (1764), rama przędzalnicza (1769) i [[krosno mechaniczne|mechaniczne]] [[krosno tkackie]] (1786), umożliwiające [[Produkcja masowa|masową produkcję]] [[tkanina|tkanin]] na gruncie brytyjskim. Kolejnym usprawnieniem stało się wynalezienie odziarniarki bawełny w 1793 r. przez [[Eli Whitney|Eliego Whitneya]].
Dziś bawełnę produkuje się w wielu częściach świata – do wspomnianych wcześniej dołączyła Europa i Australia. Selektywna uprawa bawełnicy pozwoliła na zwiększenie wydajności. W 2002 r. obszary uprawne bawełnicy liczyły 330 tys. km², a zbiór czystej bawełny w tym roku wyniósł 21 mln ton o wartości 20 miliardów dolarów. Ceny bawełny 17 lutego 2010 na rynkach terminowych osiągnęły 2 dolary za [[buszel]]<ref>
[[Plik:
[[Plik:Corn earworm.jpg|thumb|[[Gąsienica (larwa)|Gąsienica]] [[Szkodniki|szkodnika]] bawełny [[słonecznica amerykańska]] (''Helicoverpa. zea''), znanej także jako [[Ćmy|ćma]] bawełniana
Corn Earworm, Cotton Bollworm.]]
Linia 31:
<br />
W Polsce przędza bawełniana zyskała na znaczeniu w XIX wieku, częściowo wypierając [[len]]. Jednym z ośrodków tkactwa bawełnianego w XIX wieku był [[Andrychów]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Kulczykowski | imię = Mariusz | tytuł = Chłopskie tkactwo bawełniane w ośrodku andrychowskim w XIX wieku | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław | data = 1976 | seria = Prace Komisji Nauk Historycznych nr 38}}</ref>.
== Zastosowanie ==
Oprócz przemysłu tekstylnego, bawełna znajduje zastosowanie w produkcji materiałów opatrunkowych, sieci rybackich, filtrów do kawy, papieru (banknoty dolarowe, a także ekskluzywne materiały piśmienne), prochu strzelniczego. Kiedyś używano jej do produkcji węży strażackich. Z ziaren bawełnicy wytwarza się [[Olej bawełniany|olej]], który po rafinacji może być spożywany przez ludzi. Pozostałe [[wytłoki]] stanowią wysokiej jakości karmę dla zwierząt hodowlanych.
Linia 41 ⟶ 42:
* odziarnianie,
* zgrzeblenie,
* przędzenie,
* tkanie.<br />W zależności od późniejszego zastosowania, [[tkanina]] bawełniana musi przejść przez kolejne, typowe procesy wykończenia:
* opalanie lub strzyżenie,
Linia 76 ⟶ 77:
* [[Molton (tkanina)|molton]]
* [[nankin (tkanina)|nankin]]
* [[organdyna]]
* [[perkal]]
* [[popelina]]
Linia 82 ⟶ 84:
* [[tarlatan]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
Linia 87 ⟶ 90:
{{Wikicytaty|o bawełnie|Bawełna}}
{{wikisłownik|bawełna}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Surowce roślinne]]
| |||