Carlo Goldoni: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Bot poprawia linki |
m dr. tech. |
||
| (Nie pokazano 26 wersji utworzonych przez 20 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{Artysta infobox
|imię i nazwisko = Carlo Goldoni
|imię i nazwisko org =
|pseudonim =
|grafika = Alessandro Longhi - Ritratto di Carlo Goldoni (c 1757) Ca Goldoni Venezia.jpg
|opis grafiki =
|pełne imię i nazwisko =
|data urodzenia = [[25 lutego]] [[1707]]
|miejsce urodzenia = [[Wenecja]]
|data śmierci = [[6 lutego]] [[1793]]
|miejsce śmierci = [[Paryż]]
|narodowość = [[Włochy|włoska]]
|język =
|Alma Mater =
|dziedzina sztuki = [[literatura]]
|epoka =
|muzeum artysty =
|ważne dzieła =
|faksymile =
|opis faksymile =
|odznaczenia =
|nagrody =
|commons = Category:Carlo Goldoni
|wikiźródła = Carlo Goldoni
|wikicytaty = Carlo Goldoni
|www =
}}
[[File:Goldoni - Opere. Commedie (antologie), 1819 - 3144409 Pagina 187.jpg|thumb|Commedie]]
'''Carlo Goldoni''' (ur. [[25 lutego]] [[1707]] w [[Wenecja|Wenecji]], zm. [[6 lutego]] [[1793]] w [[Paryż]]u) – włoski [[komediopisarz]] związany z Wenecją, z zawodu prawnik. Był autorem ponad 200 komedii.
== Życiorys ==
We wczesnej młodości Goldoni uległ urokom teatru i zaczął pisać sztuki, a nawet został członkiem wędrownej trupy. Jednak nie porzucił myśli o mieszczańskim stylu życia i po uzyskaniu dyplomu uniwersyteckiego kontynuował karierę [[adwokat|adwokacką]].
W 1748, po ukończeniu przeszło 40 lat i gdy był już autorem ponad 30 sztuk, porzucił zawód prawnika. Zawarł umowę z zespołem Medebacha i zobowiązał się dostarczać dla niego 10 sztuk rocznie. W 1750 nawet powiększył tę liczbę do 16. Następnie związał się z innym teatrem, jednak nie udało mu się uniknąć zaciekłej rywalizacji z dwoma innymi dramatopisarzami weneckimi: [[Pietro Chiari]]m i [[Carlo Gozzi]]m.
Zniechęcony wypowiedziami Gozziego opuścił w 1762 Wenecję i przeniósł się na stałe do Paryża, by wesprzeć występujący tam na stałe teatr włoski. Gdy współpraca z teatrem nie przynosiła oczekiwanych rezultatów, został tymczasowo nauczycielem na dworze [[wersal]]skim. Jego pisana po francusku komedia ''Dobroczynny zrzęda'' ([[1771]]) dotarła na deski [[Comédie-Française]]. Po francusku napisał też swoje ''Pamiętniki'' ([[1787 w literaturze|1787]]).
Zmarł w nędzy w Paryżu podczas [[rewolucja francuska|rewolucji francuskiej]], w momencie gdy [[Konwent Narodowy]] postanowił przyjść mu z pomocą.
== Commedia dell’arte ==
Goldoni przeciwstawił się i odnowił formę schyłkowej [[commedia dell’arte]]. Głosił powrót do pełnego, literackiego tekstu, do charakterów w miejsce typów umownych, do [[realizm (literatura)|realizmu]] w przedstawieniu obyczajów, do prostego języka bez wymyślności [[barok]]owego stylu. Przeprowadzenie tej zmiany nie było łatwe. Goldoni musiał przekonać nie tylko publiczność, ale i aktorów, niechętnych do podporządkowania się woli autora, ani też odrzucenia maski i skupieniu się na mimice twarzy. Toteż początkowo uciekał się do kompromisu i szczegółowo opracowywał jedynie główną rolę, reszta zaś sztuki zachowywała charakter scenariusza.
Walcząc z [[dekadentyzm|dekadencją]] commedia dell’arte, zarazem czerpał z niej obficie, a jego twórczość jest artystycznym dopełnieniem [[plebs (średniowiecze i nowożytność)|plebejskiej]] [[farsa|farsy]] włoskiej. Z jego licznych dzieł, dziełami o trwałej wartości pozostało kilkanaście komedii pełnych werwy, życzliwie spoglądających na człowieka, których pogodny optymizm tchnie atmosferą [[oświecenie (epoka)|oświecenia]]. Okazał się zwłaszcza mistrzem w oddaniu środowiska, obyczajów i języka ludzi z Wenecji (''Uczciwa dziewczyna'', ''[[Awantura w Chioggi]]'', ''Gbury'', ''Kawiarenka'' i in.).
== Goldoni jako librecista ==
Goldoni napisał wiele librett, do których opery komponował m.in. [[Antonio Vivaldi]], [[
== Twórczość (wybór) ==
* ''[[Griselda (opera Antonia Vivaldiego)|Griselda]]'' (1735),
* ''Momolo'' (1738),
* ''[[Sługa dwóch panów]]'' (1745),
* ''[[Sprytna wdówka]]'' (1748),
* ''Uczciwa dziewczyna'' (1749),
* ''Kawiarenka wenecka'' (1750),
* ''Łgarz'' (1750),
* ''Dziedzic'' (1752),
* ''[[Mirandolina]]'' (1753),
* ''Zakochani'' (1759),
* ''Gbury'' (1760),
* ''Teodor Zrzęda czyli Uprzykrzony Staruch'' (1762),
* ''[[Awantura w Chioggi]]'' (1762),
* ''Wachlarz'' (1765),
* ''[[Księżycowy świat]]'' (1777),
=== Inne ===
* ''Pamiętniki'' (1787)
== Upamiętnienie w Polsce ==
Od 1973 na terenie obecnej dzielnicy [[Bielany (Warszawa)|Bielany]] w [[Warszawa|Warszawie]] znajduje się ulica imienia Carla Goldoniego<ref>Uchwała nr 105 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 15 maja 1973 r. w sprawie nadania nazw ulicom, "Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy", Warszawa, dnia 15 czerwca 1973 r., nr 6, poz. 39, s. 1.</ref>.
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
* [https://polona.pl/search/?filters=public:1,creator:%22Gozzi,_Carlo_(1720--1806)%22 Carlo Goldoni – dzieła] w bibliotece [[Polona]]
{{Kontrola autorytatywna}}
{{SORTUJ:Goldoni, Carlo}}
[[Kategoria:Pisarze związani z Wenecją]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1707]]
[[Kategoria:Włoscy
[[Kategoria:Włoscy pisarze XVIII wieku]]
[[Kategoria:Zmarli w 1793]]
| |||