Gyula Andrássy: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Addbot (dyskusja | edycje)
m Bot: Przenoszę linki interwiki (1) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q313557
 
(Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 12 użytkowników)
Linia 1:
{{Polityk infobox
| polityk = Gyula Andrássy
| grafika = [[Plik:Benczur-andrassy gyula.jpg|240px]]
| opis grafiki =
| data urodzenia = [[8 marca]] [[1823]]
| miejsce urodzenia = [[Vlachovo]], [[Słowacja|Oláhpatak]]
| data śmierci = [[18 lutego]] [[1890]]
| miejsce śmierci = [[Volosko]], ([[Opatija]], [[Chorwacja]])
| funkcja = [[Premierzy Węgier|Premier Węgier]]
| partia =
| od = [[17 lutego]] [[1867]]
| do = [[14 listopada]] [[1871]]
| poprzednik = [[Friedrich von Beust]]
| następca = [[Menyhért Lónyay]]
| 2 funkcja = [[Ministrowie spraw zagranicznych Austrii|Minister spraw zagranicznych Austro-Węgier]]
| 2 partia =
| 2 od = [[14 listopada 1871]]
| 2 do = [[2 października 1879]]
| 2 poprzednik = [[Friedrich von Beust]]
| 2 następca = [[Heinrich Karl von Haymerle]]
| odznaczenia = {{order|OZR|A}} [[Plik:Ord.S.Stef.Ungh. - GC.png|40px|link=Order ofśw. theStefana|Krzyż GoldenWielki FleeceOrderu Ribśw.gif|50px|Order ZłotegoStefana Runa(Austro-Węgry)]] {{order|OA}} {{order|OSML|KKWM}} {{order|OKW|KW}}
| commons = Category:Gyula Andrássy
| quote = Gyula Andrássy
| imię i nazwisko = Gyula Andrássy
| news =
| pełne imię i nazwisko = Gyula Károly Andrássy
}}
'''Gyula (Juliusz)Károly Andrássy von Csíkszentkirály und Krasznahorka''', [[język węgierski|węg.]] ''csíkszentkirályi és krasznahorkai gróf Andrássy Gyula'' (ur. [[8 marca]] [[1823]] w ''Oláhpatak''[[Vlachovo|Oláhpataku]]<ref name="AKALEX"> Magyar Nagylexikon, Akadémia Kiadó, Budapest, 1994., {{ISBN |963 -05 -6800 -4}}</ref> – w języku słowackim: [[Vlachovo]], w języku niemeckim: ''Lambsdorf'' – w dzisiejszej [[Słowacja|Słowacji]]; zm. [[18 lutego]] [[1890]] w [[Volosko|VoloscaVolosku]], (dziśobecnej częśćdzielnicy [[Opatija|Opatii]]) w dzisiejszej [[Chorwacja|Chorwacji]]) – [[Węgry|węgierski]] szlachcic, austriacki hrabia i liczący się polityk w [[Austro-WęgrySâncrăieni|Cesarstwie Austro-WęgierskimCsíkszentkirály]]. Jeden z najbliższych przyjaciół i powiernik cesarzowej [[ElżbietaKrásnohorské BawarskaPodhradie|ElżbietyKrasznahorkaváralja]] znanej jako "Sissi", [[wolnomularstwo|wolnomularz]].<ref>''Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku'', Wrocław 1982, s. 522.</ref>. Przyczynił się do zawarcia [[Ugoda austriacko-węgierska|ugody austriacko-węgierskiej]], a następnie był liczącym się politykiem [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], piastując funkcję [[Premierzy Węgier|premiera Węgier]] w latach 1867–1871, a także [[Ministrowie spraw zagranicznych Austrii|ministra spraw zagranicznych Austro-Węgier]] w latach 1871–1879. Ponadto Andrássy był jednym z najbliższych powierników cesarzowej [[Elżbieta Bawarska|Elżbiety]], zwanej ''Sisi'', z którą do końca życia pozostawał w bliskiej przyjaźni.
 
== Życiorys ==
Pochodził z bogatejrozgałęzionej węgierskiej rodziny magnackiej. Jego ojcem był węgierski polityk, hrabia [[Károly Andrássy]] (1792–1845), zaś matką – hrabina Etelka (Adelajda) Szapáry (1798-1876). Po ukończeniu studiów prawniczych w [[Budapeszt|Peszcie]] został w 1847 r. wybrany posłem do sejmuParlamentu węgierskiegoWęgierskiego. Od samego początku wyróżniał się tam wielką elokwencją i liberalnymi poglądami politycznymi, a przy tym zdecydowaną postawą węgierskiego patrioty. W 1848 r. zaangażował się w węgierską [[Wiosna Ludów|Wiosnę Ludów]], obejmując funkcję administratora [[Komitat Zemplén|Komitatu Zemplén]] i wspierając oddziały [[Lajos Kossuth|Lajosa Kossutha]]. Po upadku powstania AndrassyAndrássy, skazany zaocznie na śmierć i powieszony ''[[in effigie]]'', zbiegł na zachód Europy. Aż do amnestii 1857w r.1857 przebywał w [[Paryż]]u i [[Londyn]]ie, dzieląc czas pomiędzy politykę i miłosne podboje miłosne.
 
Od [[17 lutego]] [[1867]] do [[14 listopada]] [[1871]] sprawował funkcję premiera [[Królestwo Węgier|Węgier]], zaś w latach [[1871]]-[[1879]]1871–1879 ministra spraw zagranicznych [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]].
 
Był rycerzem [[Order Złotego Runa|Orderu Złotego Runa]], członkiem [[Węgierska Akademia Nauk|Węgierskiej Akademii Nauk]] (kor. 1876, rzecz. 1888.)<ref name=AKALEX/>.
 
Jego drugi syn, [[Gyula Andrássy młodszy]] (1860-1929), zwolennik [[Trializm (Austro-Węgry)|trializmu]] (federacji Austrii, Węgier i Polski) był węgierskim ministrem spraw wewnętrznych (1906-1910) i krótko w 1918 ostatnim ministrem spraw zagranicznych Austro-Węgier.
 
== Życie prywatne ==
{{Przypisy|stopień= ====}}
9 lipca 1856 roku ożenił się z [[Katinka Kendeffy|Katinką Kendeffy]]. Miał z nią troje dzieci:
 
* '''[[Tivadar Andrássy|Tivadar]]''' (ur. 10 lipca 1857, zm. 13 maja 1905).
{{władca|
* '''Ilona''' (ur. 21 maja 1858, zm. 2 kwietnia 1952).
kolor=#000000|
* '''[[Gyula Andrássy młodszy|Gyula]]''' (ur. 30 czerwca 1860, zm. 11 czerwca 1929).
grafika =Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg|
rozmiar=50|
poprzednik=[[Friedrich von Beust]] |
lata=[[1871]]-[[1879]]|
funkcja='''[[Ministrowie spraw zagranicznych Austrii|Minister spraw zagranicznych]] [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]]'''|
następca=[[Heinrich Karl von Haymerle]] |
}}
 
== Upamiętnienie ==
{{DEFAULTSORT:Andrassy, Gyula}}
 
[[Kategoria:Ludzie związani z Koszycami]]
* Jego nazwisko nosi [[aleja Andrássyego]]<ref>Polski [[egzonim]] przyjęty na [https://web.archive.org/web/20210111200752/http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zmiany_egzonimow/zmiany_egzonimow_na_111_posiedzeniu.pdf 111. posiedzeniu] [[KSNG]].</ref>([[Język węgierski|węg.]] ''Andrássy út''), reprezentacyjna aleja [[Budapeszt|Budapesztu]]. Wzdłuż niej wznoszą się [[Eklektyzm (architektura)|eklektyczne]] neorenesansowe budynki, m.in. [[Węgierska Opera Państwowa|gmach Węgierskiej Opery Państwowej]].
[[Kategoria:Ministrowie spraw zagranicznych Austrii]]
* Powstała w 1999 roku na jego cześć Nagroda Gyuli Andrássyego ([[Język węgierski|węg]]. ''Andrássy Gyula-díj'') jest przyznawana corocznie przez ministra obrony narodowej Węgier w dniu 21 maja ''w uznaniu wybitnej działalności wojskowo-dyplomatycznej w systemie sojuszniczym NATO''.
* Upamiętnia go również [[Uniwersytet Andrássy|Uniwersytet Andrássy w Budapeszcie]], który został założony w 2001 roku i jest jedynym w pełni niemieckojęzycznym uniwersytetem poza granicami państw niemieckojęzycznych.
 
== Przypisy ==
{{Przypisy|stopień= ====}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [https://web.archive.org/web/20070712233744/http://digilib.mtak.hu/B339/issues/vol25/B3392511.pdf Dávid Angyal, ''Hrabia Gyula Andrássy (1823–1890)''] (węg.)
 
{{Premierzy Węgier}}
[[Kategoria:{{Ministrowie spraw zagranicznych Austrii]]}}
{{Kontrola autorytatywna}}
 
{{DEFAULTSORTSORTUJ:Andrassy, Gyula}}
[[Kategoria:Ministrowie Austro-Węgier]]
[[Kategoria:Austriaccy ministrowie spraw zagranicznych]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Korony Włoch]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętego Stefana]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętych Maurycego i Łazarza]]
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Złotego Runa]]
[[Kategoria:StraceniPremierzy in effigieWęgier]]
[[Kategoria:Węgierscy politycy]]
[[Kategoria:Węgierscy wolnomularze]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Koszycami]]
[[Kategoria:WęgierscyStraceni politycyin effigie]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1823]]
[[Kategoria:Zmarli w 1890]]
[[Kategoria:MinistrowieCzłonkowie Austro-WęgierWęgierskiej Akademii Nauk]]