Mistrzostwa świata w piłce nożnej mężczyzn: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Kobrabones (dyskusja | edycje) →Medaliści mistrzostw świata: przypis |
|||
(Nie pokazano 34 wersji utworzonych przez 27 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{Liga infobox
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
}}
<div class="floatright">
Linia 34:
|+ Zwycięzcy mistrzostw świata
|-
! Rok !!
|-
|
| {{reprezentacja|URY|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ITA|wariant=1861|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ITA|wariant=1861|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|URY|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRD|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRA|wariant=1889|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRA|wariant=1889|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ENG|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRA|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRD|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ARG|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ITA|wariant=1946|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ARG|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRD|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRA|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|FRA|wariant=1976|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|BRA|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ITA|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ESP|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|GER|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|FRA|wariant=1976|pn}}
|-
|
| {{reprezentacja|ARG|pn}}
|-▼
|}
</div>
'''Mistrzostwa świata w piłce nożnej''', w Polsce nazywane również '''mundialem'''<ref group=uwaga>Nazwa ta funkcjonuje od 1978, a zyskała popularność, gdy w krajach hiszpańskojęzycznych rozegrano trzy turnieje z rzędu – Argentynie w 1978, Hiszpanii w 1982 i Meksyku w 1986.</ref> ({{w języku|es|mundial}} – „światowy”) lub '''Pucharem Świata''' ({{w języku|en|World Cup}}) – międzynarodowy turniej [[piłka nożna|piłki nożnej]], w którym biorą udział męskie reprezentacje narodowe federacji należących do [[FIFA]]. Pierwsze mistrzostwa odbyły się w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1930|1930]] roku w [[Urugwaj]]u. Od tego czasu odbywają się co cztery lata, z wyjątkiem 1942 i 1946 roku, gdyż z powodu
Obecnie w turnieju występują 32 reprezentacje (od
Podczas dotychczas rozegranych 22 turniejów osiem reprezentacji sięgnęło po tytuł. Najbardziej utytułowanym zespołem jest [[Reprezentacja Brazylii w piłce nożnej mężczyzn|Brazylia]], która wygrała pięciokrotnie i jako jedyna brała udział we wszystkich turniejach finałowych. [[Reprezentacja Włoch w piłce nożnej mężczyzn|Włochy]] oraz [[Reprezentacja Niemiec w piłce nożnej mężczyzn|Niemcy]] zdobyły po cztery tytuły mistrza świata. Trzykrotnie tytuł mistrzowski przypadał [[Reprezentacja Argentyny w piłce nożnej mężczyzn|Argentynie]]. Dwukrotnie zwyciężali: [[Reprezentacja Francji w piłce nożnej mężczyzn|Francja]] i [[Reprezentacja Urugwaju w piłce nożnej mężczyzn|Urugwaj]], który był zarazem zwycięzcą turnieju inauguracyjnego. Po jednym tytule mistrzowskim mają na swoim koncie: [[Reprezentacja Anglii w piłce nożnej mężczyzn|Anglia]] i [[Reprezentacja Hiszpanii w piłce nożnej mężczyzn|Hiszpania]].
Linia 115 ⟶ 114:
=== Wcześniejsze turnieje międzynarodowe ===
[[Plik:London 1908 English Amateur Football National Team.jpg|thumb|[[Reprezentacja Wielkiej Brytanii w piłce nożnej mężczyzn|Reprezentacja Wielkiej Brytanii]], która zwyciężyła w pierwszym oficjalnym turnieju piłki nożnej rozegranym na [[Piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1908|Igrzyskach Olimpijskich w Sztokholmie]]]]
30 listopada 1872 roku odbył się pierwszy piłkarski mecz międzynarodowy. [[Reprezentacja Anglii w piłce nożnej mężczyzn|Reprezentacja Anglii]] zremisowała 0:0 ze [[Reprezentacja Szkocji w piłce nożnej mężczyzn|Szkocją]] w spotkaniu towarzyskim rozegranym w [[Glasgow]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.englandfootballonline.com/Seas1872-00/1872-73/M0001Sco1872.html |tytuł = England National Football Team Match No. 1 |opublikowany = England Football Online |język = en |data dostępu = 2010-06-17
Po założeniu [[FIFA]] w 1904, organizacja ta zorganizowała dwa lata później w Szwajcarii międzynarodowy turniej piłkarski. Rozgrywki te okazały się jednak niepowodzeniem<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/fifa-takes-shape.html |tytuł=History of FIFA – FIFA takes shape |opublikowany=FIFA.com |data dostępu=2016-05-05 |język=en |archiwum=https://web.archive.org/web/20150906061802/http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/fifa-takes-shape.html |zarchiwizowano=2015-09-06}}</ref>.▼
▲Po założeniu [[FIFA]] w 1904, organizacja ta zorganizowała dwa lata później w Szwajcarii międzynarodowy turniej piłkarski. Rozgrywki te okazały się jednak niepowodzeniem<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/fifa-takes-shape.html |tytuł = History of FIFA – FIFA takes shape |opublikowany = FIFA.com |
W [[Piłka nożna na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1908|1908]] roku piłka nożna stała się oficjalną konkurencją letnich igrzysk olimpijskich. [[The Football Association|Federacja angielska]] podjęła się organizacji tych zawodów, które przeznaczone były dla amatorskich zawodników. Mimo to, piłka nożna była wówczas uważana bardziej za sport pokazowy niż za prawdziwą rywalizację. Złoty medal zdobyła Wielka Brytania (reprezentowana przez [[amatorska reprezentacja Anglii w piłce nożnej|amatorską reprezentację Anglii]]). Wyczyn ten powtórzyła w [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1912|1912 roku]] w [[Sztokholm]]ie, kiedy to organizacji podjął się [[Svenska Fotbollförbundet|Szwedzki Związek Piłki Nożnej]]
W 1909 [[Thomas Lipton|Sir Thomas Lipton]] zorganizował w [[Turyn]]ie turniej piłkarski [[Sir Thomas Lipton Trophy]] przeznaczony dla klubów (nie reprezentacji) reprezentujących swój kraj. Rozgrywki te są czasem określane jako ''mistrzostwa świata''. Wzięły w nich udział zespoły z Włoch, Niemiec oraz Szwajcarii. Zaproszono również przedstawiciela [[The Football Association]], jednak związek odmówił uczestnictwa w tym turnieju. Zamiast tego zespół [[West Auckland Town F.C.|West Auckland FC]] z [[Durham (hrabstwo w Anglii)|hrabstwa Durham]] reprezentował Anglię i wygrał zarówno pierwszą, jak i drugą edycję turnieju<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.rsssf.com/tablesl/lipton-trophy.html |tytuł = Sir Thomas Lipton Trophy (Torino) |opublikowany = [[Rec. Sport. Soccer Statistics Foundation|RSSSF]] |język = en |data dostępu = 2010-06-22}}</ref>.
W 1914 FIFA uznała [[Piłka nożna na letnich igrzyskach olimpijskich|turniej olimpijski]] za „mistrzostwa świata amatorów” i podjęła się organizacji tych rozgrywek
=== Pierwsze mistrzostwa świata ===
{{osobny artykuł|Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1930}}
[[Plik:Jules Rimet 1933.jpg|thumb|[[Jules Rimet]]]]
Dzięki dużej popularności rozgrywek piłkarskich podczas Igrzysk Olimpijskich FIFA wraz z jej przewodniczącym [[Jules Rimet|
Wybór Urugwaju, dla zaproszonych drużyn z Europy, oznaczał długą, prawie dwutygodniową podróż statkiem na drugi kontynent. Oprócz tego w tamtym czasie, w światowej gospodarce panował [[Wielki kryzys|kryzys]] ekonomiczny. Do ostatniej chwili wydawało się, że żadna z drużyn europejskich nie zdecyduje się wziąć udziału w rozgrywkach. Tylko dzięki umiejętnym zabiegom Rimeta, udało mu się ostatecznie nakłonić drużyny [[Reprezentacja Belgii w piłce nożnej mężczyzn|Belgii]], [[Reprezentacja Francji w piłce nożnej mężczyzn|Francji]], [[Reprezentacja Rumunii w piłce nożnej mężczyzn|Rumunii]] oraz [[Reprezentacja Jugosławii w piłce nożnej mężczyzn|Jugosławii]] do wzięcia udziału w mistrzostwach. Poza tym w mistrzostwach uczestniczyło siedem drużyn z Ameryki Południowej i dwie z Ameryki Północnej. W sumie (łącznie z Europą) było to trzynaście państw, które wystawiły swoje reprezentacje.
Pierwsze dwa mecze w historii mistrzostw odbyły się równocześnie 13 lipca 1930 o godzinie 15:00 miejscowego czasu{{odn|Jarosz|2022|s=22}}. W pierwszym z nich, drużyna Francji pokonała Meksyk 4:1, a w drugim Stany Zjednoczone wygrały z Belgią 3:0{{odn|Jarosz|2022|s=24}}. Pierwszą, historyczną, bramkę zdobył francuski napastnik [[Lucien Laurent]]
Pierwsze mistrzostwa rozegrano według systemu, w którym najpierw drużyny grały w czterech grupach według reguły
=== Przed II wojną światową ===
Już po utworzeniu rozgrywek mistrzostw świata, w trakcie organizacji [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1932|Letnich Igrzysk Olimpijskich]] w roku 1932, które miały odbyć się w [[Los Angeles]], postanowiono nie rozgrywać turnieju piłki nożnej podczas Igrzysk. Stało się tak, między innymi z powodu niskiej popularności piłki nożnej w Stanach Zjednoczonych. Oprócz tego, FIFA oraz [[Międzynarodowy Komitet Olimpijski|MKOl]] nie zgadzały się również w sprawie statusu amatorów. W efekcie, turniej piłki nożnej został usunięty z programu Igrzysk<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.archiwumfutbolu.pl/to/to.php |tytuł = Historia turnieju olimpijskiego |opublikowany = archiwumfutbolu.pl |data dostępu = 2010-08-12}}</ref>. Turniej piłki nożnej podczas Igrzysk powrócił do programu podczas [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936|Letnich Igrzysk Olimpijskich]] w 1936 roku, ale od tamtej pory pozostaje w cieniu bardziej prestiżowych mistrzostw świata.
Mistrzostwa w latach 1934 i 1938 rozegrano od początku do końca systemem pucharowym – 1/8 finału, ćwierćfinały, półfinały i finał. Od 1934 r. rozgrywany jest mecz o 3. miejsce.
Linia 144 ⟶ 142:
=== Po II wojnie światowej ===
[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1950|Mistrzostwa Świata w 1950]] roku, które zostały rozegrane w [[Brazylia|Brazylii]], były pierwszymi, w których uczestniczyli Anglicy. W 1920 roku opuścili oni [[FIFA]] z niechęci przeciwko grze z reprezentacjami państw, które pozostawały z nimi ([[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]]) w konflikcie, jak również był to protest przeciw obcym wpływom na ich [[sport narodowy]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.bbc.co.uk/scotland/sportscotland/asportingnation/article/0001/index.shtml |tytuł = Scotland and the 1950 World Cup |opublikowany = BBC |język = en |data dostępu = 2007-05-13
[[Plik:World cup countries best results.png|thumb|upright=2|Uczestnicy i ich najlepsze wyniki]]
W każdym z turniejów pomiędzy 1934 i 1978 rokiem startowało po 16 reprezentacji. Wyjątki stanowiły mistrzostwa rozegrane w 1938, kiedy to zakwalifikowana do turnieju [[Reprezentacja Austrii w piłce nożnej mężczyzn|Austria]] została [[Anschluss|przyłączona]] do [[III Rzesza|Niemiec]], w związku z czym w zawodach wystartowało piętnaście zespołów<ref>{{cytuj stronę |url = http://mundial.wp.pl/title,Mistrzostwa-Swiata-Francja-1938,wid,8299176,wiadomosc.html |tytuł = Mistrzostwa Świata – Francja 1938 |data = 2010-05-21 |opublikowany = wp.pl |data dostępu = 2010-06-24}}</ref> oraz turniej rozegrany w 1950, kiedy to wycofały się reprezentacje [[Reprezentacja Indii w piłce nożnej mężczyzn|Indii]], [[Reprezentacja Szkocji w piłce nożnej mężczyzn|Szkocji]] oraz [[Reprezentacja Turcji w piłce nożnej mężczyzn|Turcji]], a w mistrzostwach wzięło udział trzynaście reprezentacji<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.futbol.pl/artykul/85903.html |tytuł = Historia MŚ: Czwarty mundial (1950) |autor = Michał Ptaszyński |data = 2010-06-01 |opublikowany = futbol.pl |data dostępu = 2010-06-24}}</ref>. Większość startujących państw reprezentowała Europę i Amerykę Południową. W turniejach brało udział niewiele zespołów z Ameryki Północnej, Afryki, Azji oraz Oceanii i zazwyczaj przegrywały one z drużynami z Europy oraz Ameryki Południowej. Do 1982 roku jedynymi drużynami spoza Europy i Ameryki Południowej, które przebrnęły pierwszą rundę były: [[Reprezentacja Stanów Zjednoczonych w piłce nożnej mężczyzn|Stany Zjednoczone]] (półfinalista w 1930), [[Reprezentacja Kuby w piłce nożnej mężczyzn|Kuba]] (ćwierćfinalista w 1938), [[Reprezentacja Korei Północnej w piłce nożnej mężczyzn|Korea Północna]] (ćwierćfinalista w 1966) oraz [[Reprezentacja Meksyku w piłce nożnej mężczyzn|Meksyk]] (ćwierćfinalista w 1970).
Mistrzostwa w roku 1950 rozegrano w I rundzie w czterech grupach po 4 drużyny (z jednej z nich wycofał się jeden zespół, a z innej dwa, zatem w tej ostatniej grupie rozegrano tylko jeden mecz). Zwycięzcy utworzyli grupę finałową złożoną z 4 drużyn, które zagrały również systemem każdy z każdym. Formalnie nie było więc meczu finałowego, ale ponieważ mecz [[Reprezentacja Brazylii w piłce nożnej mężczyzn|Brazylia]] – [[Reprezentacja Urugwaju w piłce nożnej mężczyzn|Urugwaj]] (1:2) zwany ''„Maracanaço”'' decydował o zwycięstwie i był rozgrywany jako ostatni, uznaje się go za finał tych mistrzostw.
Linia 158 ⟶ 156:
=== Powiększenie liczby zespołów ===
Liczba drużyn występujących w turnieju została zwiększona do 24 w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1982|1982]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://mundial.wp.pl/kat,50448,title,Mistrzostwa-Swiata-Hiszpania-1982,wid,8299457,wiadomosc.html |tytuł = Mistrzostwa Świata – Hiszpania 1982 |data = 2010-05-21 |opublikowany = wp.pl |data dostępu = 2010-06-20}}</ref>, a następnie do 32 w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1998|1998]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.futbol.pl/artykul/86459.html |tytuł = Historia MŚ: Szesnasty mundial (1998) |autor = Przemysław Michalak |data = 2010-06-08 |opublikowany = futbol.pl |data dostępu = 2010-06-20}}</ref> roku. Dzięki tym zmianom na mundialu mogło wystąpić więcej drużyn z Afryki, Azji i Ameryki Północnej. Drużyny z tych regionów odnoszą coraz większe sukcesy. Do ćwierćfinału dostały się: [[Reprezentacja Meksyku w piłce nożnej mężczyzn|Meksyk]] w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1986|1986]], [[Reprezentacja Kamerunu w piłce nożnej mężczyzn|Kamerun]] w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1990|1990]] oraz [[Reprezentacja Korei Południowej w piłce nożnej mężczyzn|Korea Południowa]] (ostatecznie zajęła 4. miejsce), [[Reprezentacja Stanów Zjednoczonych w piłce nożnej mężczyzn|USA]] i [[Reprezentacja Senegalu w piłce nożnej mężczyzn|Senegal]] w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2002|2002]], a także [[Reprezentacja Ghany w piłce nożnej mężczyzn|Ghana]] w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2010|2010]], [[Reprezentacja Kostaryki w piłce nożnej mężczyzn|Kostaryka]] w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2014|2014]] i [[Reprezentacja Maroka w piłce nożnej mężczyzn|Maroko]] (również zajęło 4. miejsce) w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022|2022]]. Pomimo tego, nadal największe sukcesy odnoszą drużyny z Europy i Ameryki Południowej; wszyscy ćwierćfinaliści mundiali w 1994, 1998, 2006 i 2018 roku reprezentowali te kontynenty<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/matches/index.html |tytuł = 2006 FIFA World Cup Germany Results |opublikowany = FIFA |język = en
Mistrzostwa w 1982 r. rozegrano, tworząc sześć grup po 4 drużyny. Z każdej z grup awansowały po dwie, po czym w drugiej rundzie grały cztery grupy po 3 drużyny. Zwycięzcy tych grup rozgrywali ze sobą półfinały, po czym następowały mecz o 3. miejsce i finał. Ten system rozgrywek zastosowano tylko raz. W latach 1986, 1990 i 1994 z sześciu grup I rundy awansowały drużyny, które zajęły dwa pierwsze miejsca w grupach oraz cztery drużyny z tych, które zajęły trzecie miejsca; decydowało porównanie zdobytych punktów i bramek. W ten sposób do II rundy awansowało 16 zespołów, a dalsza część turnieju rozgrywana była systemem pucharowym – 1/8 finału, ćwierćfinały, półfinały, mecz o 3. miejsce i finał.
Linia 166 ⟶ 164:
Od 1998 r. w turnieju grają 32 drużyny i z grających w I rundzie 8 grup po 4 drużyny awansują po dwie z każdej grupy. Dalszą część 16 drużyn rozgrywa systemem pucharowym.
W kwalifikacjach do [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2002|Mistrzostw Świata w 2002]] roku wzięło udział 199 drużyn; do turnieju w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2006|2006]] roku próbowało dostać się 198 reprezentacji, a rekord 204 drużyn startujących w eliminacjach ustanowiono podczas kwalifikacji do zawodów w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2010|2010]] roku<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2007/m=3/news=record-number-204-teams-enter-preliminary-competition-122766.html |tytuł = Record number of 204 teams enter preliminary competition |data = 2007-03-30 |opublikowany = FIFA |język = en
== Trofeum ==
{{osobny artykuł|Puchar Świata FIFA}}
Na dwa lata przed inauguracją mistrzostw świata w 1930 roku, wprowadzone w życie przepisy przewidywały uhonorowanie zwycięskiej drużyny pucharem. O wykonanie trofeum poproszono wówczas francuskiego rzeźbiarza [[Abel Lafleur|Abela Lafleur]]. Puchar miał postać złotej statuetki o wysokości 32 centymetrów i wadze 3,8 kg. Statuetka wyobrażała starożytną skrzydlatą boginię zwycięstwa Nike, poniżej znajdował się napis {{k|fr|Coupe du Monde de Football}} („Puchar Świata w piłce nożnej”), w 1946 uzupełniony dopiskiem {{k|fr|Coupe Jules Rimet}} („Puchar [[Jules Rimet|
Podczas II wojny światowej włoski wiceprzewodniczący FIFA [[Ottorino Barassi]] przechowywał statuetkę pod swoim łóżkiem w pudełku po butach, chroniąc ją w ten sposób przed okupantami i kradzieżą<ref name="julesrimettrophy" />. W 1966 roku trofeum zostało skradzione z wystawy w Londynie. Zakopane pod drzewem, podobno zostało znalezione przez psa o imieniu [[Pickles]]<ref>{{cytuj |url = http://www.worldsoccershop.com/pickles.html |tytuł = The Story of Soccer’s Most Famous Dog, Pickles |opublikowany = worldsoccershop.com |data dostępu = 2012-06-11 |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20120602003537/http://www.worldsoccershop.com/pickles.html |zarchiwizowano = 2012-06-02}}</ref>. W 1970, po trzecim triumfie reprezentacji Brazylii, zgodnie z regulaminem, trofeum przeszło na własność Brazylijskiej Federacji Piłki Nożnej. Puchar został jednak skradziony w 1983 roku i nigdy nie został odnaleziony. Prawdopodobnie został przetopiony przez złodziei.
Nowy puchar, znany jako ''[[Puchar Świata FIFA]]'', został zaprojektowany przed mistrzostwami w 1974 roku. Eksperci FIFA z siedmiu różnych państw świata oceniali 53 przedstawione modele, ostateczne decydując się na projekt włoskiego autora [[Silvio Gazzaniga]]<ref name="trophies">{{cytuj |tytuł = FIFA World Cup™ Trophy |opublikowany = FIFA |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20160530075440/http://www.fifa.com/worldcup/history/fifa-world-cup-trophy.html}}</ref>. Nowy Puchar Świata ma 36 cm wysokości, wyprodukowany został z litego 18-karatowego złota i waży 6,175 kg. Podstawa zawiera dwie warstwy metali półszlachetnych, natomiast w dolnej części pucharu wyryto rok i nazwę każdego zwycięzcy Mistrzostw Świata od 1974 roku<ref name="trophies" />. Nagroda ta nie jest przyznawana nowemu zwycięzcy na stałe. Zdobywcy Pucharu Świata zachowują trofeum do następnego turnieju. Wtedy otrzymują złoconą replikę, zamiast czystego, oryginalnego złota.
== Format ==
Linia 181 ⟶ 179:
Od mistrzostw w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1934|1934 roku]] odbywa się turniej kwalifikacyjny, mający na celu zmniejszyć liczbę uczestników turnieju finałowego. Eliminacje odbywają się na wszystkich sześciu kontynentach i organizowane są przez podległe FIFA konfederacje – [[Confédération Africaine de Football|CAF]], [[Asian Football Confederation|AFC]], [[CONCACAF]], [[CONMEBOL]], [[Oceania Football Confederation|OFC]] oraz [[UEFA]]. Przed turniejami eliminacyjnymi, FIFA przyznaje liczbę miejsc w turnieju finałowym dla każdej strefy. Decyzja ta głównie oparta jest na sile zespołów będących członkami poszczególnych konfederacji.
Eliminacje mogą rozpocząć się niecałe trzy lata przed datą rozegrania turnieju finałowego i mają prawo trwać ponad dwa lata. Format turniejów różni się, w zależności od konfederacji. Zazwyczaj jedno lub dwa miejsca są również przyznawane zwycięzcom rozgrywek interkontynentalnych. Na przykład w 2000 roku zwycięzca kwalifikacji ze strefy Oceanii oraz piąty zespół ze strefy azjatyckiej walczyły o miejsce w turnieju głównym w takich właśnie rozgrywkach<ref>{{Cytuj stronę |
=== Turniej finałowy ===
Obecny format rozgrywek przewiduje 32 zespoły zakwalifikowane do turnieju finałowego biorące udział w fazie grupowej, a następnie w fazie pucharowej<ref>{{cytuj stronę |
W fazie grupowej, zespoły zostają podzielone na osiem grup po cztery drużyny i rywalizują na zasadzie „każdy z każdym”. Osiem zespołów (w tym gospodarz(e)) jest rozstawionych na podstawie [[Ranking FIFA|rankingu FIFA]] i/lub na podstawie osiągnięć z poprzednich trzech edycji mistrzostw świata i rozlosowuje się je do ośmiu różnych grup<ref>{{cytuj stronę |
Każda grupa rozgrywa mecze na zasadzie „każdy z każdym”, co gwarantuje wszystkim uczestnikom rozegranie przynajmniej trzech meczów. Ostatnia runda meczów w każdej z grup jest zaplanowana na tę samą godzinę, aby zapobiec ustawianiu meczów – taki zapis został wprowadzony w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1986|1986 roku]]. W kilku przypadkach w przeszłości zdarzało się, że zespoły, które rozgrywały swój mecz jako ostatnie, miały szansę rozstrzygnąć wynik spotkania na swoją korzyść, tak by w fazie pucharowej trafić na teoretycznie słabszego rywala lub w ogóle awansować do tej fazy.
Linia 196 ⟶ 194:
* różnica bramek z bezpośrednich meczów pomiędzy remisującymi drużynami,
* liczba bramek zdobytych w bezpośrednich meczach pomiędzy remisującymi drużynami,
* losowanie przeprowadzone przez Komitet Organizacyjny FIFA<ref>{{cytuj stronę |
Faza pucharowa to drzewko pojedynczej eliminacji, gdzie przegrany odpada z turnieju (z wyjątkiem półfinałów – przegrani rywalizują o trzecie miejsce w końcowej klasyfikacji). W tej fazie może zostać podyktowane dodatkowe 30 minut czasu gry lub rzuty karne w przypadku niewyłonienia finalisty w podstawowym czasie gry. Do pierwszej rundy fazy pucharowej awansuje 16 drużyn, gdzie zwycięzcy grup spotykają się z zespołem, który zajął drugie miejsce w innej grupie. Następnie rozgrywane są ćwierćfinały, półfinały, mecz o trzecie miejsce, a imprezę kończy mecz finałowy.
== Wybór organizatora ==
Pierwsze prawa do organizacji mistrzostw świata były przyznawane poszczególnym państwom na Kongresach FIFA. Wybór gospodarza pomiędzy państwami południowej Ameryki a Europy, jako dwóch największych ośrodków futbolu, był związany z rosnącymi kontrowersjami dotyczącymi trzech tygodni podróży pomiędzy tymi kontynentami. Decyzja zorganizowania pierwszych mistrzostw świata w Urugwaju doprowadziła do przybycia zaledwie czterech europejskich zespołów<ref>{{Cytuj stronę |url = http://news.bbc.co.uk/sport3/worldcup2002/hi/history/newsid_1632000/1632201.stm |tytuł = Urugwaj 1930 |opublikowany = BBC |data = 11 kwietnia 2002 |data dostępu = 2006-05-13}}</ref>. Dwie kolejne edycje odbyły się w Europie – wybór Francji jako gospodarza mistrzostw w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1938|1938 roku]] okazał się bardzo kontrowersyjny. Amerykańskie zespoły rozumiały konieczność rotacji pomiędzy tymi dwoma kontynentami, jednak taka decyzja doprowadziła do bojkotu turnieju przez Argentynę oraz Urugwaj.
Od [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1958|1958]] aż do [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1998|1998 roku]] mundial rozgrywany był na przemian w Europie oraz Ameryce, aby uniknąć kontrowersji, czy bojkotów turnieju. W [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2002|2002 roku]] mistrzostwa świata po raz pierwszy zorganizowano w państwach azjatyckich – Japonii i Korei Południowej, był to także pierwszy
Gospodarz mistrzostw wybierany jest poprzez głosowanie Komitetu Wykonawczego FIFA, w systemie pojedynczego głosu przechodniego. Związek Piłki Nożnej z państwa, które zamierza zorganizować finały, otrzymuje od FIFA „umowę gospodarza”, wyjaśniającą wymagania od ofertodawcy. Państwo składające ofertę otrzymuje także formularz, którego złożenie oficjalnie potwierdza jego kandydaturę. Po tym, wyznaczona grupa inspektorów FIFA odwiedza kandydata, aby sprawdzić, czy zostały spełnione wszystkie wymagania oraz aby stworzyć raport dotyczący tego państwa. Decyzja o tym, które państwo zostanie organizatorem mistrzostw, zazwyczaj zapada na sześć lub siedem lat przed turniejem. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy kilka turniejów zostaje zapowiedzianych jednocześnie, na przykład mistrzostwa w 2018 (w Rosji) oraz 2022 roku (w Katarze).
Linia 219 ⟶ 217:
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1970|1970]], [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1986|1986]], [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026|2026]]
|-
|
|{{Flaga|Włochy|1946}} [[Włochy]]
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1934|1934]], [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1990|1990]]
Linia 235 ⟶ 233:
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1994|1994]], [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026|2026]]
|-
|{{Flaga|
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej
|-
|{{Flaga|ARG}} [[Argentyna]]
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1978|1978]], [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2030|2030]]
|-
|{{Flaga|
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej
|-
|
|{{Flaga|Szwajcaria}} [[Szwajcaria]]
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1954|1954]]
Linia 275 ⟶ 273:
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2026|2026]]
|-
|{{Flaga|Maroko}} [[Maroko]]
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2030|2030]]
|-
|{{Flaga|POR}} [[Portugalia]]
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2030|2030]]
|-
|{{
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2030|2030]]
▲|-
|{{Flaga|Arabia Saudyjska}} [[Arabia Saudyjska]]
|[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2034|2034]]
|}
== Maskotka ==
Każdy turniej finałowy od 1966 roku ma swoją własną maskotkę i/lub logo. ''Willie'', maskotka turnieju w 1966 roku, była pierwszą maskotką w historii mistrzostw świata<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.fifa.com/about-fifa/marketing/brand/mascots.html |tytuł = Mascots |opublikowany = FIFA |język = en
* {{Flaga|Anglia}} 1966: Willie (Lew, typowy symbol Wielkiej Brytanii, noszący koszulkę z Union Flag oraz napisem „World Cup”. Zaprojektowany przez niezależnego ilustratora książek dla dzieci Rega Hoye)
Linia 299 ⟶ 300:
* {{Flaga|Korea Południowa}} {{Flaga|Japonia}} 2002: Kaz, Ato i Nik (Pomarańczowe, fioletowe i niebieskie futurystyczne, wygenerowane komputerowo stworzenia. Wspólnie członkowie zespołu „Atmosball” (fikcyjny sport przypominający piłkę nożną)
* {{Flaga|GER}} 2006: Goleo (Lew w niemieckiej koszulce z numerem 06)
* {{Flaga|Południowa Afryka}} 2010: Zakumi (Zakumi jest lampartem, pospolitym zwierzęciem występującym w RPA, z zielonymi włosami i koszulką z napisem
* {{Flaga|BRA}} 2014: [[Fuleco]] (Bolita brazylijska, która ma na sobie biały T-shirt z napisem „Brasil 2014”)
* {{Flaga|RUS}} 2018: [[Zabiwaka]] (Zabivaka ma na sobie czerwone szorty i niebiesko-białą koszulkę z napisem „Rosja 2018”. Kombinacją kolorów jest drużyna rosyjska, a maskotka wybrana była w głosowaniu internetowym)
Linia 315 ⟶ 316:
|{{ReprezentacjaD|ARG|pn}}
|{{ReprezentacjaD|USA|wariant=48|pn}}
|'''brak'''<ref group=uwaga>W 1930 roku nie odbył się oficjalny mecz o trzecie miejsce. Stany Zjednoczone oraz Jugosławia przegrały swoje mecze w półfinałach. FIFA, na podstawie ogólnych wyników obu tych drużyn podczas turnieju, uznaje teraz reprezentację USA za zdobywcę trzeciego miejsca, a Jugosławię za zdobywcę czwartego miejsca w tych rozgrywkach.</ref><ref>{{cytuj stronę |
|{{ReprezentacjaD|YUG|wariant=1929|pn}}
|13 drużyn}}
Linia 342 ⟶ 343:
|2
|'''{{ReprezentacjaD|URY|pn}}'''
|'''2–1'''<ref name="autonazwa2">Mecze w fazie grupowej.</ref>
|{{ReprezentacjaD|BRA|wariant=1889|pn}}
|{{ReprezentacjaD|SWE|pn}}
|'''3–1'''<ref name="autonazwa2" />
|{{ReprezentacjaD|ESP|wariant=1945|pn}}
|13 drużyn}}
Linia 538 ⟶ 539:
|
|48 drużyn}}
{{Rozgrywki statystyki |3 |[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2030|2030]]
|{{państwo|ESP}}<br />{{państwo|MAR}}<br />{{państwo|POR}}
|
|
|
|
|
|
|
|48 drużyn}}
{{Rozgrywki statystyki |3 |[[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2034|2034]]
|{{państwo|KSA}}
|
|
|
|
|
|
|
|48 drużyn}}
{{rozgrywki statystyki koniec}}
Linia 544 ⟶ 564:
''Stan na 18.12.2022:''
{| class="wikitable sortable"
|+ Liczba pierwszych i drugich miejsc
!Lp.
!Państwo
Linia 550 ⟶ 570:
!Wicemistrzostwo
|-
|align=
|{{Reprezentacja|BRA|pn}}
|align=
|align=
|-
|align=
|{{Reprezentacja|DEU|pn}}
|align=
|align=
|-
|align=
|{{Reprezentacja|ITA|pn}}
|align=
|align=
|-
|align=
|{{Reprezentacja|ARG|pn}}
|align=
|align=
|-
|align=
|{{Reprezentacja|FRA|pn}}
|align=
|align=
|-
|align=
|{{Reprezentacja|URY|pn}}
|align=
|align=
|-
|rowspan=
|{{Reprezentacja|ENG|pn}}
|align=
|align=
|-
|{{Reprezentacja|ESP|pn}}
|align=
|align=
|-
|align=
|{{Reprezentacja|NLD|pn}}
|align=
|align=
|-
|rowspan=
|{{Reprezentacja|CSK|pn}}
|align=
|align=
|-
|{{Reprezentacja|HUN|pn}}
|align=
|align=
|-
|rowspan=
|{{Reprezentacja|HRV|pn}}
|align=
|align=
|-
|{{Reprezentacja|SWE|pn}}
|align=
|align=
|}
=== Występy reprezentacji organizatorów ===
Sześciu z ośmiu mistrzów świata zdobyło tytuły grając na swoim terenie, wyjątkami są Brazylia, która przegrała z Urugwajem w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1950|1950 roku]] i Niemcami w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2014|2014 roku]], oraz Hiszpania, która [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1982|w 1982 roku]] wygrała tylko jeden mecz i odpadła w drugiej rundzie. Anglia ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1966|1966]]) zdobyła tytuł mistrzowski biorąc udział w turnieju jako gospodarz. Urugwaj ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1930|1930]]), Włochy ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1934|1934]]), Argentyna ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1978|1978]]) i Francja ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1998|1998]]) zdobyły pierwsze tytuły mistrzowskie będąc gospodarzami, podczas gdy Niemcy zdobyły w ten sposób swój drugi tytuł ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1974|1974]]).
Inne państwa także odnosiły sukcesy będąc gospodarzami turnieju finałowego. Szwecja zajęła drugie miejsce w 1958, Chile zdobyło trzecie miejsce w 1962, Korea Południowa uplasowała się na czwartym miejscu w 2002, Szwajcaria dotarła do ćwierćfinału w 1954, Meksyk osiągnął tę fazę zarówno w 1970, jak i w 1986, Rosja w 2018, a Stany Zjednoczone i Japonia zdołały wyjść z grupy (odpadając w 1/8 finału) podczas mistrzostw – odpowiednio – w 1994 i 2002 roku. Wszystkie te wyniki to najlepsze osiągnięcia wymienionych drużyn (poza Rosją i Stanami Zjednoczonymi). Aż do 2010 roku wszystkie drużyny organizatorów przynajmniej przebrnęły przez fazę grupową. Ta sztuka nie udała się reprezentacjom: Republiki Południowej Afryki ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2010|2010]]) i Kataru ([[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022|2022]])
=== Państwa, które zdobyły tytuł jako gospodarz ===
Linia 636 ⟶ 656:
=== Bilans startów reprezentacji (1930–2022) ===
Do tej pory zakwalifikowało się do turnieju 80 reprezentacji (79 istniejących i 1 już nieistniejąca). Brazylia i Niemcy to jedyne reprezentacje, które zawsze uzyskiwały awans z eliminacji do mistrzostw świata. Niemcy dwukrotnie jednak nie przystąpili do eliminacji, wobec czego zabrakło ich na dwóch turniejach (w 1930 i 1950 roku).
{|
|valign=
* '''22 występy (wszystkie mundiale)'''
** {{reprezentacja|BRA|pn}}
Linia 661 ⟶ 681:
** {{reprezentacja|CHE|pn}}
* '''11 występów'''
** {{reprezentacja|RUS|pn}}<ref group="uwaga">[[Reprezentacja Rosji w piłce nożnej mężczyzn|Rosja]] zanotowała dotychczas 4 występy, jednak [[FIFA]] uznaje Rosję jako spadkobiercę wyników [[Reprezentacja Związku Radzieckiego w piłce nożnej mężczyzn|ZSRR]].</ref>
** {{reprezentacja|NLD|pn}}
** {{reprezentacja|KOR|pn}}
Linia 667 ⟶ 687:
* '''9 występów'''
** {{reprezentacja|CHL|pn}}
** {{reprezentacja|CZE|pn}}<ref group="uwaga">[[Reprezentacja Czech w piłce nożnej mężczyzn|Czechy]] zanotowały dotychczas 1 występ, jednak [[FIFA]] uznaje Czechy jako spadkobiercę wyników [[Reprezentacja Czechosłowacji w piłce nożnej mężczyzn|Czechosłowacji]].</ref>
** {{reprezentacja|HUN|pn}}
** {{reprezentacja|POL|pn}}
Linia 675 ⟶ 695:
** {{reprezentacja|CMR|pn}}
** {{reprezentacja|PRT|pn}}
|width=
|valign=
* '''7 występów'''
** {{reprezentacja|AUT|pn}}
Linia 710 ⟶ 730:
** {{reprezentacja|CIV|pn}}
** {{reprezentacja|SEN|pn}}
|width=
|valign=
* '''2 występy'''
** {{reprezentacja|PRK|pn}}
Linia 745 ⟶ 765:
== Nagrody indywidualne ==
{{osobny artykuł|Nagrody na mistrzostwach świata w piłce nożnej}}
Na koniec każdego Mundialu zawodnikom oraz drużynom przyznawane są nagrody za osiągnięcia niezwiązane z pozycją zajętą w turnieju. Obecnie przyznaje się sześć nagród<ref>{{cytuj stronę |
* ''[[Nagrody na mistrzostwach świata w piłce nożnej#Złota Piłka|Złota Piłka]]'' dla najlepszego zawodnika, przyznawana przez media (pierwszy raz w 1982); ''Srebrną Piłkę'' oraz ''Brązową Piłkę'' otrzymują zawodnicy, którzy w głosowaniu zajęli odpowiednio drugie i trzecie miejsce;
* ''[[Nagrody na mistrzostwach świata w piłce nożnej#Złoty But|Złoty But]]'' dla najlepszego strzelca (od 1982, jednakże została przyznana królom strzelców wszystkich poprzednich turniejów o mistrzostwo świata rozgrywanych od 1930 roku); od niedawna przyznaje się ''Srebrnego Buta'' oraz ''Brązowego Buta'' zawodnikom, którzy znaleźli się odpowiednio na drugim i trzecim miejscu w klasyfikacji strzelców;
Linia 755 ⟶ 775:
== Rekordy i statystyki ==
Rekordowo w pięciu Mistrzostwach wystąpiło sześciu zawodników: Meksykanie Antonio Carbajal (1950–1966) Rafael Márquez (2002–2018) oraz Andrés Guardado (2006–2022); Niemiec Lothar Matthäus (1982–1998); Argentyńczyk Lionel Messi (2006–2022); i Portugalczyk Cristiano Ronaldo (2006–2022). Ronaldo jest jedynym, który strzelił gola na pięciu turniejach, natomiast Messi wystąpił w największej ilości spotkań – 26.
▲Tylko dwóch graczy zostało trzykrotnie wytypowanych do [[Nagrody na mistrzostwach świata w piłce nożnej#Zespół Gwiazd|Zespołu Gwiazd]], są to [[Djalma Santos]] (1954–1962) oraz [[Franz Beckenbauer]] (1966–1974). Z kolei [[Reprezentacja Brazylii w piłce nożnej mężczyzn|Brazylijczyk]] [[Pelé]] jest jedynym zawodnikiem w historii, który trzykrotnie zdobył tytuł mistrzowski<ref>{{cytuj stronę|url=http://sports.espn.go.com/espn/classic/bio/news/story?page=Pele|tytuł=Pele, King of Futbol|autor=Gentry Kirby|data=2006-07-05|opublikowany=ESPN|język=en|data dostępu=2010-06-17}}</ref>.
Najlepszym strzelcem w historii mistrzostw świata w piłce nożnej jest reprezentant Niemiec [[Miroslav Klose]] (cztery turnieje, 2002–2014), który zdobył 16 bramek. Na drugim miejscu jest Brazylijczyk [[Ronaldo]] (cztery turnieje, 1994–2006
Brazylijczyk [[Mário Zagallo]], Niemiec [[Franz Beckenbauer]] i Francuz [[Didier Deschamps]] są jedynymi, którzy zdobyli Puchar Świata jako zawodnicy i jako trenerzy. Zagallo triumfował w 1958 i 1962 jako zawodnik oraz w 1970 jako trener<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.iht.com/articles/1998/03/11/soccer.t_7.php |tytuł = No Alternative to Victory for National Coach: 150 Million Brazilians Keep Heat on Zagalo |autor = Rob Hughes |data = 1998-03-11 |opublikowany = International Herald Tribune |język = en
Kolumbijczyk [[Marco Coll|Marcos Coll]] jest jedynym zawodnikiem w historii, który na mistrzostwach świata zdobył bramkę bezpośrednio z rzutu rożnego. Podczas turnieju w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1962|1962]] roku pokonał on [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiego]] bramkarza [[Lew Jaszyn|Lwa Jaszyna]].
Linia 771 ⟶ 791:
Najmłodszym uczestnikiem finałów mistrzostw świata jest piłkarz Irlandii Północnej [[Norman Whiteside]], który w trakcie debiutu miał 17 lat i 41 dni. Natomiast najstarszym uczestnikiem jest egipski bramkarz [[Essam El-Hadary]], który w chwili ostatniego występu liczył 45 lat i 161 dni. Najmłodszym mistrzem świata jest [[Pelé]], który triumfował w wieku 17 lat i 249 dni. Włoch [[Dino Zoff]] mając 40 lat i 133 dni, stał się najstarszym zwycięzcą mundialu. Z kolei najstarszym strzelcem jest [[Roger Milla]] z Kamerunu, który strzelił bramkę mając 42 lata i 38 dni.
Najwyższe zwycięstwo 10:1 zanotowano w meczu [[Reprezentacja Węgier w piłce nożnej mężczyzn|Węgry]] – [[Reprezentacja Salwadoru w piłce nożnej mężczyzn|Salwador]] podczas turnieju w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1982|1982]] roku oraz 9:0 w meczach
Najwięcej bramek (12) w jednym meczu padło w spotkaniu [[Reprezentacja Austrii w piłce nożnej mężczyzn|Austrii]] ze [[Reprezentacja Szwajcarii w piłce nożnej mężczyzn|Szwajcarią]] 7:5 podczas turnieju finałowego w [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1954|1954]] roku.
Najwyższy remis to 4:4 – takim wynikiem zakończyły się mecze [[Reprezentacja Anglii w piłce nożnej mężczyzn|Anglia]] – [[Reprezentacja Belgii w piłce nożnej mężczyzn|Belgia]] (w czasie dodatkowym) w
== Mistrzowskie składy ==
Linia 811 ⟶ 831:
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Jarosz |imię = Leszek |tytuł = Historia Mundiali 1930-1974 |tom = 1 |rok = 2022 |wydawca = SQN |miejsce = Kraków |isbn = 978-83-8210-88-97 |odn = tak}}
== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę |
* {{Cytuj stronę |
{{Mistrzowie świata w piłce nożnej}}
Linia 824 ⟶ 847:
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Mistrzostwa świata w piłce nożnej|
|