1865: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m r2.7.1) (robot usuwa: ksh:Joohr 1865 |
L.zurawski (dyskusja | edycje) |
||
| (Nie pokazano 182 wersji utworzonych przez 58 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{dopracować|źródła=2021-05}}
{{Nagłówek hasła roku}}
== Wydarzenia w Polsce ==
<!-- PROSZĘ PISAĆ W CZASIE PRZESZŁYM! -->
* [[1 stycznia]] – ukazem cara [[Aleksander II Romanow|Aleksandra II Romanowa]] ustanowiono [[Medal za Uśmierzenie Buntu Polskiego]].
* [[17 lutego]] – [[Powstanie styczniowe|powstańcy styczniowi]] [[Emanuel Szafarczyk]] i [[Aleksander Waszkowski]] zostali powieszeni publicznie na stokach [[Cytadela Warszawska|Cytadeli]].
* [[17 marca]] – rozpoczęto budowę [[Most łyżwowy we Włocławku|mostu łyżwowego]] na Wiśle we [[Włocławek|Włocławku]].
* [[23 maja]] – w [[Sokołów Podlaski|Sokołowie Podlaskim]] dokonano egzekucji księdza [[Stanisław Brzóska|Stanisława Brzóski]], generała, naczelnego kapelana wojsk powstańczych, ostatniego dowódcy [[Powstanie styczniowe|powstania styczniowego]].
* [[5 lipca]] – w Warszawie ukazało się pierwsze wydanie tygodnika ''[[Kłosy (czasopismo)|Kłosy]]''.
* [[10 lipca]] – założono [[Ogród Zoologiczny we Wrocławiu]].
* [[11 września]] – [[Katowice]] otrzymały [[prawa miejskie]].
* [[28 września]] – w Warszawie odbyła się prapremiera ''[[Straszny dwór|Strasznego dworu]]'' [[Stanisław Moniuszko|Stanisława Moniuszki]] zakończona wielką manifestacją patriotyczną.
* [[18 listopada]] – rozpoczęła działalność [[Łódź Fabryczna|Kolej Fabryczno-Łódzka]].
* [[Dekret]] [[Franciszek Józef I|cesarza]] o [[Amnestia|amnestii]] dla więźniów politycznych, co umożliwiło powrót do [[Kraków|Krakowa]] wielu przetrzymywanych w więzieniach austriackich.
* Zbudowano drogę bitą [[Wicko (województwo pomorskie)|Wicko]]
<!-- PROSZĘ PISAĆ W CZASIE PRZESZŁYM! -->
* [[31 stycznia]] – [[Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych]] przyjęła [[13. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|13. poprawkę do konstytucji]], znoszącą [[Niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych|niewolnictwo]] (weszła w życie po jej ratyfikacji przez trzy czwarte stanów, 6 grudnia 1865).
* [[
* [[8 lutego]] – prekursor [[genetyka|genetyki]] [[Gregor Mendel]], podczas posiedzenia lokalnego towarzystwa naukowego w [[Brno|Brnie]], zaprezentował sformułowane przez siebie [[prawa Mendla|reguły przekazywania cech dziedzicznych]].
* [[13 marca]] – wojna secesyjna: ogłoszono niezrealizowany do końca pobór 300 tysięcy Afroamerykanów do [[Armia Stanów Skonfederowanych|Armii Stanów Skonfederowanych]].
* [[16 marca]] – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Averasborough.
* [[18 marca]] – paragwajski dyktator [[Francisco Solano López]] wypowiedział [[wojna paragwajska|wojnę]] [[Argentyna|Argentynie]].
* [[19 marca]] – wojna secesyjna: rozpoczęła się [[bitwa pod Bentonville]].
* [[21 marca]] – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk [[Unia (Stany Zjednoczone)|Unii]] w bitwie pod Bentonville.
* [[25 marca]] – [[Pedro Antonio Pimentel]] został [[Prezydenci Dominikany|prezydentem Dominikany]].
* [[2 kwietnia]] – wojna secesyjna: zwycięstwa Unionistów w III bitwie pod Petersburgiem i bitwie pod Selmą.
* [[3 kwietnia]] – wojna secesyjna: wojska Unii zdobyły [[Richmond (Wirginia)|Richmond]] w [[Wirginia|Wirginii]], stolicę [[Skonfederowane Stany Ameryki|Skonfederowanych Stanów Ameryki]].
* [[6 kwietnia]] – powstał niemiecki koncern chemiczny [[BASF]].
* [[8 kwietnia]] – wojna secesyjna: wygrana wojsk
* [[9 kwietnia]] – wojna secesyjna: gen. [[Robert E. Lee]] podpisał w [[
* [[
* [[13 kwietnia]] – wojna secesyjna: wojska Unii zajęły stolicę [[Karolina Północna|Karoliny Północnej]] [[Raleigh]].
* [[14 kwietnia]]:
** w Teatrze Forda w [[Waszyngton]]ie [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydent USA]] [[Abraham Lincoln]] został [[Zamach na Abrahama Lincolna|postrzelony w głowę]] przez aktora [[John Wilkes Booth|Johna Wilkesa Bootha]], w wyniku czego zmarł następnego dnia w szpitalu.
** zmarł na skutek przepicia [[prezydenci Gwatemali|prezydent Gwatemali]] [[Rafael Carrera y Turcios|Rafael Carrera]]. P.o. prezydenta został [[Pedro de Aycinena y Piñol|Pedro de Aycinena]].
* [[15 kwietnia]] – wiceprezydent [[Andrew Johnson]] zastąpił zmarłego Abrahama Lincolna na stanowisku [[Prezydent Stanów Zjednoczonych|prezydenta USA]].
* [[25 kwietnia]] – [[Prezydenci Peru|prezydent Peru]] [[Juan Antonio Pezet]] został odsunięty na 2 miesiące od władzy w wyniku rebelii pod wodzą płk [[Mariano Ignacio Prado]].
* [[26 kwietnia]]
** [[Annibale de Gasparis]] odkrył planetoidę [[(83) Beatrix|Beatrix]].
** wojna secesyjna: konfederacka armia Josepha Johnstona skapitulowała pod Durnham w stanie [[Karolina Południowa]].
** zabójca [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydenta]] Abrahama Lincolna, [[John Wilkes Booth]], zginął na oblężonej farmie w Wirginii w strzelaninie ze ścigającym go oddziałem kawalerii.
* [[27 kwietnia]] – na [[Missisipi (rzeka)|Missisipi]] zatonął statek [[SS Sultana]]. Zginęło od 1200 do 1700 osób.
* [[1 maja]] – [[wojna paragwajska]]: [[Brazylia]], [[Argentyna]] i [[Urugwaj]] zawarły sojusz w celu obalenia paragwajskiego dyktatora [[Francisco Solano López]]a.
* [[2 maja]] – w [[Abbeville (Karolina Południowa)|Abbeville]] w [[Karolina Południowa|Karolinie Południowej]] odbyło się ostatnie posiedzenie gabinetu prezydenta [[Skonfederowane Stany Ameryki|Skonfederowanych Stanów Ameryki]] [[Jefferson Davis|Jeffersona Davisa]].
* [[10 maja]] – jedyny [[prezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki]] Jefferson Davis został schwytany w [[Georgia|Georgii]] przez żołnierzy Unii.
* [[16 maja]] – w hiszpańskim wojsku zniesiono wymóg [[Limpieza de sangre|„czystości krwi”]].
* [[17 maja]] – w [[Paryż]]u założono Międzynarodowy Związek Telegraficzny (obecnie [[Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny]]).
* [[25 maja]] – około 300 osób zginęło w wybuchu składu amunicji w mieście [[Mobile]] ([[Alabama]]).
* [[10 czerwca]] – w [[Monachium]] odbyła się premiera opery ''[[Tristan i Izolda (
* [[11 czerwca]] – [[wojna paragwajska]]: zwycięstwo floty brazylijskiej nad paragwajską w [[Bitwa u ujścia Riachuelo|bitwie pod Riachuelo]] na rzece [[Parana (rzeka)|Parana]].
* [[29 czerwca]] – papież [[Pius IX]] kanonizował 19 [[Męczennicy z Gorkum|męczenników z Gorkum]].
* [[2 lipca]] – [[William Booth]] założył [[Armia Zbawienia|Armię Zbawienia]].
* [[4 lipca]] – opublikowano ''[[Alicja w Krainie Czarów|Alicję w Krainie Czarów]]''.
* [[5 lipca]]:
** w Stanach Zjednoczonych powołano [[United States Secret Service|Secret Service]].
** w Anglii wprowadzono pierwsze na świecie ograniczenie prędkości (Red Flag Act). Nowe prawo ograniczało prędkość do 3 km/h w mieście i 6 km/h poza nim. Nakładało również obowiązek poprzedzania pojazdu przez człowieka z czerwoną flagą 50 m przed [[Samochód|automobilem]].
* [[7 lipca]] – [[Powieszenie|powieszono]] czterech spiskowców zamieszanych w zabójstwo Abrahama Lincolna.
* [[14 lipca]] – [[Edward Whymper]] wraz z sześcioosobowym zespołem jako pierwsi zdobyli szczyt [[Matterhorn]] w [[Alpy|Alpach Zachodnich]].
* [[19 lipca]] – założono miasto [[Lincoln (Argentyna)|Lincoln]] w [[Argentyna|Argentynie]].
* [[21 lipca]] – [[Dziki Zachód]]: [[Springfield (Missouri)]] [[rewolwerowiec]] [[Dziki Bill Hickok]] podczas pierwszego klasycznego pojedynku rewolwerowego zastrzelił Davisa K. Tutta.
* [[28 lipca]] – walijscy osadnicy założyli miasto [[Puerto Madryn]] w [[Argentyna|Argentynie]].
* [[22 sierpnia]] – Nowojorczyk William Sheppard złożył wniosek o [[Patent|opatentowanie]] niezwykle przydatnego [[Mydła|mydła w płynie]].
* [[19 września]] – [[Christian Heinrich Friedrich Peters|Christian Peters]] odkrył planetoidę [[(85) Io|Io]].
* [[25 września]] – wybuch [[Wojna Chile i Peru z Hiszpanią|wojny Chile i Peru z Hiszpanią]]
* [[11 września]] – wystawienie dokumentu nadającego [[Katowice|Katowicom]]
* [[10 listopada]] – w [[Waszyngton]]ie został powieszony kapitan [[Henry Wirz]], jeden z dwóch oficerów [[Armia Stanów Skonfederowanych|Armii Konfederacji]] sądzonych i skazanych na karę śmierci po zakończeniu [[wojna secesyjna|wojny secesyjnej]] za [[Zbrodnia wojenna|zbrodnie wojenne]], jakich miał się dopuścić pełniąc obowiązki komendanta [[Obóz jeniecki|obozu jenieckiego]] Camp Sumter w pobliżu [[Andersonville (Georgia)|Andersonville]] w stanie [[Georgia]].
* [[26 listopada]] – wojna Chile i Peru z Hiszpanią: bitwa morska pod Papudo.
* [[5 grudnia]] – wojna Chile i Peru z Hiszpanią: [[Chile]] i [[Peru]] zawarły antyhiszpański sojusz.
* [[6 grudnia]] – [[Francja]] i [[Monako]] zawarły [[Unia celna|unię celną]].
* [[10 grudnia]] – [[Leopold II Koburg]] został [[Władcy Belgii|królem Belgów]].
* [[17 grudnia]] – w [[Wiedeń|Wiedniu]] odbyła się premiera [[VIII (VII) symfonia Schuberta|VIII Symfonii „Niedokończonej”]] [[Franz Schubert|Franza Schuberta]].
* [[18 grudnia]] – weszła w życie [[13. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|XIII poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych]], znosząca [[Niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych|niewolnictwo]].
* [[23 grudnia]] – [[Belgia]], [[Francja]], [[Szwajcaria]] i [[Włochy]] zawarły [[Łacińska Unia Monetarna|Łacińską Unię Monetarną]].
* [[24 grudnia]] – w mieście [[Pulaski (Tennessee)|Pulaski]] w stanie [[Tennessee]] sześciu weteranów [[Skonfederowane Stany Ameryki|armii Południa]] założyło [[Ku Klux Klan]].
* Trwał [[Rosja|rosyjski]] podbój [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]]. Rosjanie zdobyli [[Taszkent]].
* W Rosji wprowadzono zakaz drukowania książek i prasy w językach litewskim i białoruskim.
* Rozpoczynają się wojny [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] z plemionami [[Dakotowie|Siuksów]].
* Władcą [[Rumunia|Rumunii]]
* Ustalenie wysokości bramki piłkarskiej na 2,4 metra.
* [[
* [[
* [[15 stycznia]]
** [[Marceli Godlewski]], polski ksiądz katolicki, działacz społeczny (zm. [[1945]])
** [[Sophia Goudstikker]], holendersko-niemiecka fotografka, sufrażystka (zm. [[1924]])
* [[
* [[
* [[
* [[19 lutego]]
** [[
** [[Sven Hedin]], szwedzki geograf, podróżnik (zm. [[1952]])
* [[
* [[
* [[10 marca]] – [[Julian Nowak]], profesor medycyny, rektor UJ, premier II RP (zm. [[1946]])
* [[17 marca]] – [[Gabriel Narutowicz]], pierwszy prezydent niepodległej Polski (zm. [[1922]])
* [[19 marca]] – [[Pius Przeździecki|o. Pius Antoni Przeździecki]] [[Paulini|OSPPE]], w latach [[1931]] do [[1942]] [[Generałowie zakonu paulinów|Generał Zakonu św. Pawła Pierwszego Pustelnika]] (zm. [[1942]])
* [[20 marca]] – [[Wiktor Kulerski (starszy)|Wiktor Kulerski]], wydawca i założyciel [[Gazeta Grudziądzka|„Gazety Grudziądzkiej”]] oraz poseł na [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejm]] RP (zm. [[1935]])
* [[30 marca]] – [[Gwidon Maria Conforti]], włoski biskup katolicki, założyciel Związku Misyjnego Księży, święty (zm. [[1931]])
* [[3 kwietnia]] – [[Robert MacMillan]], szkocki rugbysta (zm. [[1936]])
* [[4 kwietnia]]
** [[Zdzisław Lubomirski]], książę, [[Prezydent miasta stołecznego Warszawy|prezydent Warszawy]], członek [[Rada Regencyjna|Rady Regencyjnej]] (zm. [[1943]])
** [[Adela Florence Nicolson]], brytyjska poetka (zm. [[1904]])
* [[9 kwietnia]] – [[Erich Ludendorff]], niemiecki generał i polityk (zm. [[1937]])
* [[15 kwietnia]] – [[Olga Boznańska]], polska malarka okresu [[Modernizm (sztuka)|modernizmu]] (zm. [[1940]])
* [[17 kwietnia]] – [[Urszula Ledóchowska]], polska zakonnica, założycielka urszulanek szarych, święta katolicka (zm. [[1939]])
* [[21 kwietnia]] – [[Stanisław Gall]], polski duchowny katolicki, [[Biskupi polowi Wojska Polskiego|biskup polowy WP]], [[Biskupi warszawscy|sufragan warszawski]] (zm. [[1942]])
* [[26 kwietnia]] – [[Akseli Gallen-Kallela]], malarz fiński, twórca serii obrazów inspirowanych fińską epopeją narodową [[Kalevala]] (zm. [[1931]])
* [[27 kwietnia]] – [[Władysław Garbiński]], polski rotmistrz armii rosyjskiej, jeździec, prezydent Kielc (zm. [[1908]])
* [[28 kwietnia]] – [[Piotr Bieńkowski]], polski [[Archeologia|archeolog]] (zm. [[1925]])
* [[29 kwietnia]] – [[Max Fabiani]], słoweńsko-włoski architekt i urbanista (zm. [[1962]])
* [[1 maja]] – [[Erik Lindh (żeglarz)|Erik Lindh]], fiński żeglarz, medalista olimpijski (zm. [[1914]])
* [[2 maja]] – [[Bonaventura Marrani]], włoski franciszkanin, generał zakonu (zm. [[1947]])
* [[3 maja]] – [[Michael Berkowitz]], żydowski [[pedagog]] i [[pisarz]], pionier [[syjonizm|ruchu syjonistycznego]] (zm. [[1935]])
* [[25 maja]] – [[Pieter Zeeman]], fizyk holenderski (zm. [[1943]])
* [[29 maja]] – [[Piotr Drzewiecki (prezydent Warszawy)|Piotr Drzewiecki]], polski polityk, [[Prezydent miasta stołecznego Warszawy|prezydent Warszawy]] (zm. [[1943]])
* [[2 czerwca]] – [[Hugo Clason]], szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. [[1935]])
* [[5 czerwca]] – [[Felicjan Szopski]], polski kompozytor i pianista (zm. [[1939]])
* [[6 czerwca]]
** [[Ernst Krogius]], fiński żeglarz, medalista olimpijski (zm. [[1955]])
** [[Wincenty Rapacki (1865–1943)|Wincenty Rapacki]], polski aktor, śpiewak (zm. [[1943]])
* [[13 czerwca]] – [[William Butler Yeats]], irlandzki poeta, dramaturg i filozof (zm. [[1939]])
* [[23 czerwca]] – [[Hugh Ker]], szkocki rugbysta (zm. [[1938]])
* [[2 lipca]] – [[Lily Braun]], niemiecka feministyczna pisarka oraz polityczka Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) (zm. [[1916]]
* [[15 lipca]] – [[Alfred Harmsworth]], brytyjski dziennikarz i wydawca (zm. [[1922]])
* [[21 lipca]] – [[Edmund Thormählen]], szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. [[1946]])
* [[26 lipca]] – [[Philipp Scheidemann]], polityk niemiecki (zm. [[1939]])
* [[1 sierpnia]] – [[Adolf Szelążek]], polski duchowny katolicki, [[biskupi płoccy|biskup pomocniczy płocki]] (zm. [[1950]])
* [[6 sierpnia]]
** [[Phillips Lee Goldsborough]], amerykański polityk, senator ze stanu [[Maryland]] (zm. [[1946]])
** [[Daniel Rambaut]], irlandzki rugbysta (zm. [[1937]])
* [[11 sierpnia]] – [[Tiburcio Arnaiz Munoz|Tyburcjusz Arnaiz Munoz]], hiszpański duchowny katolicki, błogosławiony (zm. [[1926]])
* [[12 sierpnia]] – [[Josef Deitmer]], niemiecki duchowny katolicki, [[Biskupi wrocławscy|biskup pomocniczy wrocławski]] (zm. [[1929]])
* [[20 sierpnia]] – [[John Orr]], szkocki rugbysta (zm. [[1935]])
* [[25 sierpnia]] – [[Carl August Kronlund]], szwedzki curler (zm. [[1937]])
* [[3 września]] – [[Konstanty Laszczka]], polski rzeźbiarz, malarz i grafik (zm. [[1956]])
* [[4 września]]:
** [[Maria Karłowska]], założycielka Zgromadzenia Sióstr Pasterek, błogosławiona katolicka (zm. [[1935]])
** [[Robert Warren (rugbysta)|Robert Warren]], irlandzki rugbysta, sędzia sportowy (zm. [[1940]])
* [[9 września]] – [[José Álvarez-Benavides de la Torre|Józef Álvarez-Benavides de la Torre]], hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. [[1936]])
* [[10 września]] – [[Alexander Pohlmann]], niemiecki polityk, [[Prezydenci miasta Katowice|burmistrz Katowic]] (zm. [[1952]])
* [[28 września]]
** [[Amelia Orleańska]], [[Portugalskie królowe|królowa Portugalii]] (zm. [[1951]])
** [[Wacław Wolski (inżynier)|Wacław Wolski]], polski inżynier, wynalazca, przedsiębiorca naftowy i działacz społeczny, [[Bitwa o Lwów (1918–1919)|obrońca Lwowa]] (zm. [[1922]])
* [[6 sierpnia]] – [[Phillips Lee Goldsborough]], amerykański polityk, senator ze stanu [[Maryland]] (zm. [[1946]])
* [[5 października]] – [[Matthew McEwan]], szkocki rugbysta i sędzia sportowy (zm. [[1899]])
* [[19 października]] – [[Stanisław Sokołowski (leśnik)|Stanisław Sokołowski]], pionier polskiego leśnictwa, rzecznik utworzenia [[Tatrzański Park Narodowy (Polska)|Tatrzańskiego Parku Narodowego]] (zm. [[1942]])
* [[25 października]] – [[Walter Leistikow]], niemiecki malarz i grafik, współzałożyciel [[Berlińska Secesja|Berlińskiej Secesji]] (zm. [[1908]])
* [[31 października]] – [[Wilfrid Michael Voynich]], amerykański antykwarysta i kolekcjoner polskiego pochodzenia, odkrywca [[Manuskrypt Voynicha|Manuskryptu Voynicha]] (zm. [[1930]])
* [[2 listopada]] – [[Warren Harding]], amerykański polityk, [[prezydent USA]] (zm. [[1923]])
* [[10 listopada]] – [[Władysław Umiński]], polski pisarz, prekursor literatury science-fiction (zm. [[1954]])
* [[28 listopada]] – [[Maria Berchmana Leidenix]], austriacka zakonnica, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. [[1941]])
* [[8 grudnia]] – [[Jean Sibelius]], fiński kompozytor (zm. [[1957]])
* [[16 grudnia]] – [[Paulina od Serca Jezusa]], włoska zakonnica działająca w Brazylii, założycielka Małych Sióstr Niepokalanego Poczęcia, święta katolicka (zm. [[1942]])
* [[24 grudnia]]
** [[Włodzimierz Ledóchowski (pułkownik)|Włodzimierz Ledóchowski]], pułkownik c. i k. Armii, adiutant przyboczny ostatniego cesarza Austrii i króla Węgier (zm. [[1933]])
** [[Amelia Wittelsbach]], bawarska księżniczka (zm. [[1912]])
* [[30 grudnia]] – [[Rudyard Kipling]], brytyjski pisarz, autor ''[[Księga dżungli|Księgi dżungli]]'', laureat [[Nagroda Nobla|Nagrody Nobla]] (zm. [[1936]])
data dzienna nieznana: <!-- kolejność alfabetyczna nazwisk -->
* [[Səkinə Axundzadə]], azerska dramatopisarka (zm. [[1927]])
* [[
* [[William McCrum]], irlandzki przedsiębiorca, piłkarz i działacz piłkarski (zm. [[1932]])
* [[Pierre Rabot]], francuski żeglarz, medalista olimpijski
* [[Adam Pełczyński]], malarz [[Polacy|polski]] (zm. [[1928]])
{{Osobny artykuł|Zmarli w roku 1865}}
* [[Tłusty czwartek]]: 23 lutego
* [[Ostatki]]: 28 lutego
Linia 88 ⟶ 183:
* [[Wielkanoc]]: 16 kwietnia
* [[Poniedziałek Wielkanocny]]: 17 kwietnia
* [[Wniebowstąpienie Pańskie]]: 25 maja
* [[Zesłanie Ducha Świętego]]: 4 czerwca
* [[Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi
== Zobacz też ==
{{Commonscat|1865}}
* [[1865 w literaturze]]
* [[1865 w muzyce]]
* [[1865 w sztukach plastycznych|1865 w sztuce]]
[[Kategoria:XIX wiek|*1865]]
| |||