Malczyce
Malczyce (niem. Maltsch[4], 1945–1946 Małoszyn[5]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, siedziba gminy Malczyce. Na dzień 1 stycznia 2019 wieś liczyła 3216 mieszkańców.
wieś | |
Cerkiew prawosławna Zwiastowania Bogurodzicy | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (III 2011) |
3293[2] |
Strefa numeracyjna |
71 |
Kod pocztowy |
55-320[3] |
Tablice rejestracyjne |
DSR |
SIMC |
0876940 |
Położenie na mapie gminy Malczyce | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie powiatu średzkiego | |
Strona internetowa |
Położenie i transport
edytujMiejscowość leży nad Odrą i rzeką Średzka Woda. We wsi znajduje się stacja kolejowa oraz port rzeczny Malczyce.
Podział administracyjny
edytujW latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.
Demografia
edytujWedług Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyły 3293 mieszkańców[2]. Są największą miejscowością gminy Malczyce.
Historia
edytuj- 1202 – pierwsza historyczna wzmianka o Malczycach, odnotowanych jako własność księcia Henryka I
- 1245 – przekazanie wsi klasztorowi cystersów w Lubiążu. Znane wówczas jako ośrodek piwowarstwa
- 1267 – wzmianka o przeprawie, prawdopodobnie promowej, przez Odrę
- XIV/XV w. – osadnictwo niemieckie
- 1412 – budowa młyna. Budynek zniszczony wkrótce (1428) przez husytów, pozostałości budowli zostały odkryte w roku 1930 podczas rekordowo niskiego stanu wód Odry
- 1471 – dokument datowany na ten rok mówi o Malczycach:
osada rybacka nieopodal Lubiąża, z karczmą w budowie (gdzie można poradzić), z piekarnią, rzeźnią, krawcem i rzemieślnikiem wykonującym narzędzia walki
- 1648 – koniec wojny trzydziestoletniej. Malczyce w jej wyniku bardzo ucierpiały, pozostało w nich jedynie 8 rodzin, a gospodarka została doszczętnie zniszczona
- 1700 – Malczyce stają się wsią rycerską, należą do Gotfryda Gasto von Gastenau, a następnie rodu von Uechtritz. Miejscowość nabiera znaczenia jako ośrodek handlu solą. Ostatni skład solny przetrwał tu do 1923 r.
- XVIII w. – Malczyce liczyły około 1700 mieszkańców. Dopiero w XVIII stuleciu ustanowiono w Malczycach odpowiednik sądu wiejskiego. Do oceny winy stosowano tzw. Krzywą, której działanie można porównać do wywiadu środowiskowego. Właściwe sądy miały miejsce w wiejskiej karczmie. Pod koniec XVII w. Malczyce uzyskały prawo składu na sól, jednakże nie było to równoznaczne z posiadaniem praw miejskich – tych Malczyce nigdy jak dotąd nie uzyskały. Od połowy XVIII w. dalszy rozwój przyniósł miejscowości handel węglem. W roku 1742 w Malczycach powstał jeden z największych w Prusach skład węgla, a wkrótce po nim następne
- 1790 – zakończenie budowy drogi łączącej Malczyce z Wałbrzychem
- 1821 – wielki pożar
- 1825 – uruchomienie pierwszej szkoły. Była ona dwuwyznaniowa, dla katolików i ewangelików.
- 1840 – otwarcie cmentarza komunalnego
- 1843 – powstaje firma Toepffer, koordynująca spedycję składowanych w Malczycach towarów
- 1850 – powstaje szkoła dla dzieci z rodzin ewangelickich
- 1890 – utworzono straż pożarną
- 1897 – otwarcie cukrowni
- 1898 – uruchomienie portu na Odrze i doprowadzenie linii kolejowej, (kolej państwowa w czterech kierunkach i kolej prywatna jedna linia.
- 1900 – uruchomienie elektrycznego oświetlenia ulic
- 1904 – oddanie do użytku domu zakonnego jadwiżanek. Podczas I wojny światowej pełnił on funkcję lazaretu
- 1905 – ustanowienie parafii katolickiej – wcześniej miejscowy kościół był kościołem filialnym parafii w Chomiąży
- 1903 – wybudowanie kościoła ewangelickiego
- 1908 – powstanie parafii ewangelickiej
- 1911
- powstaje kolejny zakład przemysłowy: Śląska Celuloza i Fabryki Papieru
- działalność charytatywną w Malczycach rozpoczyna ewangelicka „Diakonia”
- 1925 – likwidacja urzędu wójta, Malczyce mimo braku praw miejskich wybrały burmistrza. Oddano do użytku stadion i kąpielisko, ulice zostały wybrukowane
- 1928 – rozbudowa wsi w kierunku Wilczkowa w związku z zapotrzebowaniem przemysłu na robotników
- 1937 – oddanie do użytku Zakładu Wodociągowego, zaopatrującego w wodę pitną całą miejscowość
- 1939 – pożar w magazynie słomy. Po tym wydarzeniu zaprzestano jej składowania
- 8 lutego 1945 – do Malczyc (niem. Maltsch) wkraczają oddziały Armii Czerwonej. Miejscowość została znacznie zniszczona w trakcie walk
- 1950 – powstanie parafii prawosławnej, której przekazano dawny ewangelicki kościół
W lipcu 2017 roku odsłonięto pamiątkową tablicę upamiętniająca 20 rocznicę powodzi w 1997 roku[6]podczas obchodów 200 lecia Malczyc zorganizowanego przez Stowarzyszenie Sympatyków Malczyc i okolic[7]. Po powodzi rozpoczęto budowę we wsi stopnia wodnego, który został ukończony w 2018 roku[8].
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[9]:
- kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, z l. 1904-05
- kościół ewangelicki z 1903 r., obecnie parafialna cerkiew prawosławna Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy Maryi, ul. Mickiewicza 29.
Galeria
edytuj-
Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy
-
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
-
Kamień upamiętniający najwyższe poziomy wód Odry w Malczycach
-
Herb Malczyc z 1927 roku
Instytucje oświatowe
edytuj- Szkoła Podstawowa im. Skarbów Dolnego Śląska w Malczycach
- Gminne Przedszkole w Malczycach
- Żłobek w Malczycach
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 75979
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 769 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945
- ↑ 20 LAT PO POWODZI. OBCHODY W ALCZYCACH [online], 18 lipca 2018 [dostęp 2020-12-06] .
- ↑ W Malczycach odsłonięto tablicę pamiątkową., „Gazeta Malczycka” (3), 2017, s. 11 .
- ↑ Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu [online], wroclaw.rzgw.gov.pl [dostęp 2020-12-06] .
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 153. [dostęp 2012-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].