Omega

litera alfabetu greckiego

Omega (st.gr. ὦ μέγα, nw.gr. ωμέγα, pisana Ωω) – dwudziesta czwarta, ostatnia litera współczesnego alfabetu greckiego. W dawnym greckim systemie liczbowym oznaczała liczbę 800. Stosowano ją również w antycznej greckiej notacji muzycznej.

Nazwa tej litery oznacza dosłownie „o” wielkie (mega = duży, wielki) w odróżnieniu od „ο” małego, czyli omikron. Nazwy obydwu liter są pochodzenia bizantyjskiego. Starożytni Grecy nazywali omegę po prostu „o”, zaś nazwę omikron wymawiali „ou”. Kształt majuskuły, czyli wielkiej litery omega jest formą okręgu otwartego u dołu z zawiniętymi końcami (czasem kanciasto, czasem okrągło). Bywa też zapisywana w formie pełnego okręgu z szeroką kreską u dołu. Minuskuła, czyli mała litera wykształciła się z podwójnej małej litery „ο”, która uzyskała z czasem otwarcie od góry.

Ponieważ omega jest samogłoską, w jej zapisie czasem pojawia się również akcent. We współczesnym języku nowogreckim jest to akcent tonos, czyli akcent wyrazowy. Zapisuje się go ukośną kreseczką przechyloną w prawo ponad małą literą (ώ) lub przed dużą (Ώ). W językach starogreckich występowały również inne akcenty i ich kombinacje.

W notacji Braille’a mała litera omega jest reprezentowana jest jako . Duża litera poprzedzona jest dodatkowym znakiem kapitały . Mała omega z akcentem tonos to , zaś duża to złożenie wszystkich tych trzech znaków [1].

Małą literę omega łatwo pomylić ze znakiem „ϖ”, który jest jedną z form zapisu małej litery „π” (pi), rzadko, ale wciąż stosowaną.

Język nowogrecki

edytuj

Literą omega zapisuje się samogłoskę, wymawianą jak długie otwarte „o” [ɔ:] (podobne jak polskie „o”), jak w wyrazie ωριμάζο [orim’azo] = dojrzewam[2]. Nazwę tej litery zapisuje się jako ωμέγα [om’ega]. Jej wymowa nie różni się niczym od wymowy greckiej litery „ο” omikron, a zastosowanie jest wyłącznie wynikiem tradycji ujętej w reguły ortografii.

Omega w religii, kulturze i tradycji

edytuj
 
Litery alfa i omega w symbolice religijnej
 
Amandus Adamson Alfa i omega
 
Symbol komiksowego gangu Omega
 
Prędkość kątowa jest wielkością wektorową ω, której kierunek pokrywa się z osią obrotu, a zwrot jest zgodny z regułą śruby prawoskrętnej

Symbolika omegi wiąże się z tym, że jest ostatnią literą alfabetu, stąd utożsamiana jest z końcem ostatecznym – zenitem rozwoju, naturalnym końcem historii, życia czy postępu, definitywnym kresem każdego zjawiska lub spełnieniem się czegoś[3]. W tym kontekście jest też symbolem Boga jako początkiem, a zarazem końcem wszelkiego stworzenia: alfą i omegą. Przywołuje ją m.in. św. Jan w Apokalipsie.

Odnośniki

edytuj
  • Omega – nazwa renomowanej szwajcarskiej firmy produkującej zegarki i urządzenia precyzyjne
  • Opel Omega – marka samochodu, która miała swoją premierę w 1986 r.

Użycie jako symbolu

edytuj

Typografia

edytuj
 
Omega (od lewej krój bezszeryfowy i szeryfowy)

Różne stylizacje litery omega.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Omega w informatyce

edytuj
 
Jedna z modyfikacji omegi

Standard ASCII nie obejmuje form litery omega. W środowisku systemu Microsoft Windows omega jest obecna na stronie kodowej Windows-1253 dla języka nowogreckiego. Formy omegi zawiera również strona kodowa ISO 8859-7 pod tymi samymi numerami. Żadna z tych stron kodowych nie zawiera form litery omega ze znakami akcentów i przydechów używanych w dawnym, politonicznym zapisie języka greckiego.

Zestaw form omegi z akcentami politonicznymi zawierają jednak tylko niektóre, specjalne fonty, jak np. Arial Unicode MS, Palatino Linotype, Tahoma, Athena, Code2000, Gentium, Georgia Greek, Asteria lub te z grupy DejaVu. Ich wpisywanie z klawiatury wymaga w systemie Windows zmiany układu klawiatury na „Greek Polytonic”[6].

Znak Zastosowanie Encje w HTML Unicode Windows-1253 ISO 8859-7 UTF-8 CP869
Ω Staro- i nowogrecka majuskuła litery omega Ω Ω U+03A9 0xD9 0xD9 ce a9
ω Staro- i nowogrecka minuskuła litery omega ω ω U+03C9 0xF9 0xF9 cf 89
Ώ Nowogrecka majuskuła litery omega z tonos (akcent wyrazowy) Ώ U+038C 0xBF 0xBF ce 8f
ώ Nowogrecka minuskuła litery omega z tonos ώ U+03CE 0xFE 0xFE cf 8e
Litera omega ze znakami akcentów i przydechów nie używanymi współcześnie
Starogrecka majuskuła litery omega z psili (przydech słaby) Ὠ U+16F8 e1 bd a8
Starogrecka minuskuła litery omega z psili ὠ U+16F0 e1 bd a0
Starogrecka majuskuła litery omega z dasia (przydech mocny) Ὡ U+16F9 e1 bd a9
Starogrecka minuskuła litery omega z dasia ὡ U+16F1 e1 bd a1
Starogrecka majuskuła litery omega z varia (akcent gravis) Ὼ U+1FFA e1 bf ba
Starogrecka minuskuła litery omega z varia ὼ U+1F7C e1 bd bc
Ώ Starogrecka majuskuła litery omega z oxia (akcent acutus) Ώ U+1FFB e1 bf bb
ώ Starogrecka minuskuła litery omega z oxia ώ U+1F7D e1 bd bd
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos ῳ U+1FF3 e1 bf b3
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos ῼ U+1FFC e1 bf bc
Starogrecka minuskuła litery omega z perispomenos (akcent circumflexus) ῶ U+1FF6 e1 bf b6
Starogrecka majuskuła litery omega z pisili i varia Ὢ U+16FA e1 bd aa
Starogrecka minuskuła litery omega z pisili i varia ὢ U+16F2 e1 bd a2
Starogrecka majuskuła litery omega z dasia i varia Ὣ U+16FB e1 bd ab
Starogrecka minuskuła litery omega z dasia i varia ὣ U+16F3 e1 bd a3
Starogrecka majuskuła litery omega z psili i oxia Ὤ U+16FC e1 bd ac
Starogrecka minuskuła litery omega z psili i oxia ὤ U+16F4 e1 bd a4
Starogrecka majuskuła litery omega z dasia i oxia Ὥ U+16FD e1 bd ad
Starogrecka minuskuła litery omega z dasia i oxia ὥ U+16F5 e1 bd a5
Starogrecka majuskuła litery omega z psili i perispomenos Ὦ U+16FE e1 bd ae
Starogrecka minuskuła litery omega z psili i perispomenos ὦ U+16F6 e1 bd a6
Starogrecka majuskuła litery omega z dasia i perispomenos Ὧ U+16FF e1 bd af
Starogrecka minuskuła litery omega z dasia i perispomenos ὧ U+16F7 e1 bd a7
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos i psili ᾨ U+1FA8 e1 be a8
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos i psili ᾠ U+1FA0 e1 be a0
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos i dasia ᾩ U+1FA9 e1 be a9
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos i dasia ᾡ U+1FA1 e1 be a1
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos, psili i varia ᾪ U+1FAA e1 be aa
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos, psili i varia ᾢ U+1FA2 e1 be a2
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos, dasia i varia ᾫ U+1FAB e1 be ab
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos, dasia i varia ᾣ U+1FA3 e1 be a3
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos, psili i oxia ᾬ U+1FAC e1 be ac
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos, psili i oxia ᾤ U+1FA4 e1 be a4
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos, dasia i oxia ᾭ U+1FAD e1 be ad
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos, dasia i oxia ᾥ U+1FA5 e1 be a5
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos, perispomenos i psili ᾮ U+1FAE e1 be ae
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos, perispomenos i psili ᾦ U+1FA6 e1 be a6
Starogrecka majuskuła litery omega z prosgeramenos, perispomenos i dasia ᾯ U+1FAF e1 be af
Starogrecka minuskuła litery omega z ipogegramenos, perispomenos i dasia ᾧ U+1FA7 e1 be a7
Inne znaki omega
APL functional symbol omega ⍵ U+2375 e2 8d b5
APL functional symbol omega underbar ⍹ U+2379 e2 8d b9
ɷ Minuskuła zamkniętej łacińskiej omegi ɷ U+0277 c9 b7
Ω Symbol jednostki om Ω U+2126 e2 84 a6
Symbol jednostki kiloom ㏀ U+33C0
Symbol jednostki megaom ㏁ U+33C1
Symbol jednostki simens ℧ U+2127 e2 84 a7

Ponadto litera omega jest reprezentowana w Unicode pod innymi numerami, które jak dotąd nie zostały zaimplementowane w żadnym z dostępnych fontów:

  • U+1D6C0 – matematyczna Ω wytłuszczona
  • U+1D6DA – matematyczna ω wytłuszczona
  • U+1D6FA – matematyczna Ω pochyła
  • U+1D714 – matematyczna ω pochyła
  • U+1D734 – matematyczna Ω wytłuszczona i pochyła
  • U+1D74E – matematyczna ω wytłuszczona i pochyła
  • U+1D76E – matematyczna Ω wytłuszczona, bezszeryfowa
  • U+1D788 – matematyczna ω wytłuszczona, bezszeryfowa
  • U+1D7A8 – matematyczna Ω wytłuszczona i pochyła, bezszeryfowa
  • U+1D7C2 – matematyczna ω wytłuszczona i pochyła, bezszeryfowa
  • U+1D200 – Ω obrócona w prawo, symbol 1 w greckiej wokalnej notacji muzycznej
  • U+1D206 – ω obrócona w lewo, symbol 7 w greckiej wokalnej notacji muzycznej
  • U+1D21D – Ω obrócona w lewo, symbol 1 w greckiej instrumentalnej notacji muzycznej
  • U+1D221 – ω obrócona w prawo, symbol 7 w greckiej instrumentalnej notacji muzycznej
  • U+1D222 – ω prosto, symbol 8 w greckiej instrumentalnej notacji muzycznej

W LaTeX-u używa się znacznika:

Znak LaTeX
  \Omega
  \omega

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Instrukcja zapisu greckich liter alfabetem Braille’a w serwisie access.uoa.gr, dostęp 8 stycznia 2010 r.
  2. Małgorzata Borowska Μπαρμπαγιώργος. Książka do nauki języka nowogreckiego, s. 21, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 2006, ISBN 978-83-214-1309-9.
  3. Czesław Stanisław Bartnik, Dogmatyka katolicka, t. 2, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2003, s. 815, ISBN 83-7363-124-0, OCLC 749572620.
  4. omega. W: Encyklopedia techniki. Chemia. Warszawa: WNT, 1965, s. 499.
  5. Mary K. Campbell, Shawn O. Farrell: Biochemistry. Wyd. 7. Cengage Learning, 2013, s. 222. ISBN 0-8400-6858-1.
  6. The Greek Polytonic System – dokument firmy Microsoft dotyczący uzyskiwania greckich znaków diakrytycznych. download.microsoft.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-25)]..