Pomnik Jadwigi i Jagiełły w Krakowie
Pomnik Jadwigi i Jagiełły – pomnik upamiętniający 500-lecie unii polsko-litewskiej, znajdujący się w Krakowie w dzielnicy I w północnej części Plant przy ul. Basztowej.
Pomnik Jadwigi i Jagiełły (2016) | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Miejsce |
Planty |
Typ obiektu | |
Projektant | |
Materiał | |
Data budowy |
1886 |
Data odsłonięcia |
1 sierpnia 1886 |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie Krakowa | |
50°03′57,4″N 19°56′18,6″E/50,065944 19,938500 |
Historia
edytujPrzedstawia królową Jadwigę i wielkiego księcia Jagiełłę. Pomnik stanowił dar rzeźbiarza Tomasza Oskara Sosnowskiego dla Muzeum Narodowego w Krakowie. Figury wyszły spod jego dłuta, natomiast architekturę monumentu zaprojektował Karol Knaus[1]. W pracy nad posągami rzeźbiarz wykorzystał model pomnika Mieszka I i Dobrawy, wzorowany na pomniku Mieszka oraz Bolesława Chrobrego ze Złotej Kaplicy katedry poznańskiej[a][2]. Ze względu na kompozycję bliską poznańskiemu monumentowi, jak i stroje wyrzeźbionych postaci, niekiedy przyjmuje się, że dzieło Sosnowskiego, które trafiło do Krakowa było pierwotnie pomnikiem Mieszka i Dobrawy[b], któremu artysta nadał nowe znaczenie, poprzez dodanie herbów Polski i Litwy[3]. Pomnik wykonano w Rzymie, gdzie Sosnowski żył i tworzył[1].
W Krakowie ustawiono go na Plantach, w obrębie obecnego Ogrodu przy Floriance[c], na niewielkim, sztucznym wzniesieniu[d], w pobliżu ulicy Sławkowskiej i wylotu ulicy Krowoderskiej[4]. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 1 sierpnia 1886 roku. Monument był odnawiany na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, w 1986[5] oraz 2004 roku[6]. Siedem lat później ukradziono krzyż[e], umieszczony w dłoni posągu Jadwigi[7].
Opis
edytujPomnik przedstawia królową Jadwigę Andegaweńską i wielkiego księcia litewskiego Władysława Jagiełłę w chwili zaślubin. Obie figury wykonano z marmuru karraryjskiego. Pomiędzy nimi umieszczono mały postument, na którym oparto dwie tarcze, z herbami Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego[2]. Na podstawie rzeźby znajduje się inskrypcja: HEDVIGES REGINA POLONIAE JAGIELLO MAGNUS DUX LITHUANIE[8]. Całą grupę rzeźbiarską umieszczono na cokole z piaskowca, który zdobi tablica inskrypcyjna w kształcie krzyża, wykonana z czerwonego marmuru, zgodnie z projektem Knausa[2]. Na niej umieszczono napis: 1386 / NA PAMIĄTKĘ / 500 LETNIEJ ROCZNICY UNII / POLSKI z LITWĄ /1886[9]. Podmurówkę monumentu stanowią dzikie kamienie[2].
Tadeusz Dobrowolski zaliczył pomnik do sztuki neogotyckiej, jednocześnie nisko oceniając jego walory[10].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Podaje się także, że pomnik stanowi powiększoną replikę marmurowej grupy rzeźbiarskiej, którą artysta podarował do muzeum Towarzystwa Naukowego w Wilnie, Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 788.
- ↑ Adamczewski 2003 ↓, s. 406 podaje, że pomnik miał pierwotnie trafić do Ogrodów Watykańskich, lecz z nieznanych przyczyn ten zamysł nie został zrealizowany. Rzeźbiarz podarował go krakowskiemu Muzeum Narodowemu, ale to władze miasta zdecydowały, by ustawić go na Plantach i przemianować na pomnik Jadwigi i Jagiełły.
- ↑ Obejmuje odcinek Plant między ulicami Sławkowską a św. Tomasza, nazwę biorąc od budynku dawnej Florianki, Torowska 2003 ↓, s. 110.
- ↑ Było pozostałością bastionu, który wchodził w skład umocnień Krakowa lub też usypano je specjalnie wcześniej z zamiarem ulokowania pomnika, Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 47; Krasnowolski 2018 ↓, s. 123. Jest najwyższym miejscem na krakowskich Plantach, Torowska 2003 ↓, s. 118.
- ↑ Wedle Rąpalski 2011 ↓, ¶ „To już trzeci...” przed 2011 rokiem pomnik dwukrotnie był pozbawiany tego elementu. Za pierwszym razem prawdopodobnie usunięto go z polecenia władz komunistycznych, a został przywrócony w 1986 roku. Po raz drugi krzyż zniknął w 1995 roku, przy kolejnej konserwacji został odtworzony.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 788; Krasnowolski 2018 ↓, s. 123.
- ↑ a b c d Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 788.
- ↑ Zagadkowy Kraków ↓, s. 113; Rożek 2000 ↓, s. 42; Adamczewski 2003 ↓, s. 406; Torowska 2003 ↓, s. 118; Torowska 2012 ↓, s. 78.
- ↑ Kronika Krakowa ↓, s. 247; Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 47, 788; Adamczewski 2003 ↓, s. 406; Rożek 2000 ↓, s. 41.
- ↑ Encyklopedia Krakowa 2000 ↓, s. 788.
- ↑ Rąpalski 2011 ↓, ¶ „To już trzeci...”.
- ↑ Rąpalski 2011 ↓, ¶ „Królowa Jadwiga...”.
- ↑ Radio Kraków 2014 ↓, ¶ „Hedviges...”.
- ↑ Pamiętaj ↓, ¶ „Opis...”
- ↑ Dobrowolski 1959 ↓, s. 461.
Bibliografia
edytuj- Jan Adamczewski: Mała encyklopedia Krakowa. Kraków: „Hurnex”, 2003, s. 405–409 (hasło Pomniki). ISBN 83-918802-0-6.
- Tadeusz Dobrowolski: Sztuka Krakowa. Wyd. 2 roz. i pop. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1959.
- Encyklopedia Krakowa. red. prowadzący Antoni Henryk Stachowski. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 47 (hasło Bastiony), 788 (hasło Pomnik Jadwigi i Jagiełły). ISBN 83-01-13325-2.
- Bogusław Krasnowolski: Krakowskie Planty. Zarys dziejów. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2018. ISBN 97883-242-3445-5.
- Kronika Krakowa. oprac. całości zespół pod kierunkiem Mariana B. Michalika; art. przeglądowe, noty, kalendaria, aneksy i mapy oraz dobór il. i red. zespół pod kier. Jana M. Małeckiego, Andrzeja Kurza, Jerzego Wyrozumskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Kronika”, 1996. ISBN 83-86079-07-X.
- Pomnik upamiętniający unie Polski z Litwą – Kraków. pamietajskadjestes.pl. [dostęp 2022-12-17]. (pol.).
- Planty: Ogród "Pałac Sztuki"raz jeszcze. Rado Kraków, 2014-02-25. [dostęp 2023-12-17]. (pol.).
- Piotr Rąpalski: Kraków: świętej Jadwidze wyrwano krzyż. Kraków Nasze Miasto, 2011-02-28. [dostęp 2022-12-17]. (pol.).
- Michał Rożek: Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa. Wyd. 2. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-10989-0.
- Joanna Torowska: Planty krakowskie. Przewodnik dla nauczycieli. Kraków: Wydawnictwo MCDN, 2003. ISBN 83-88618-39-3.
- Joanna Torowska: Planty krakowskie i ich przestrzeń kulturowa. Kraków: Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida, 2012, seria: Parki Krakowa. ISBN 978-83-934916-0-5.
- Zagadkowy Kraków. red. Michał Niezabitowski. Kraków: Towarzystwo Pro Museo, Centrum Młodzieży im. dr. Henryka Jordana, 1998. ISBN 83-908148-6-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Pomnik Jadwigi i Jagiełły. Polska-org.pl. [dostęp 2023-12-16]. (pol.).