Roman Ingarden

polski filozof

Roman Witold Ingarden (ur. 5 lutego 1893 w Krakowie[1], zm. 14 czerwca 1970 tamże) – polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (1925–1944), po wojnie profesor toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1945–1946) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (1946–1950 i 1956–1963).

Roman Witold Ingarden
Ilustracja
Portret R. Ingardena, aut. Witkacego
Data i miejsce urodzenia

5 lutego 1893
Kraków

Data i miejsce śmierci

14 czerwca 1970
Kraków

Zawód, zajęcie

filozof

Życiorys

edytuj

Syn inżyniera hydrologa Romana Kajetana Ingardena i Witosławy z domu Radwańskiej[2] (1854–1931)[3]. W 1911 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie[4][5]. Studiował filozofię i matematykę we Lwowie i Getyndze. Doktoryzował się u Edmunda Husserla w 1918. W odrodzonej Polsce był profesorem gimnazjów w Lublinie, Warszawie i Toruniu. Habilitację uzyskał w roku 1924, co pozwoliło mu zostać docentem, a od 1933 profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie drugiej wojny światowej przebywał głównie we Lwowie, uczestniczył w tajnym nauczaniu i pracował nad swoim głównym dziełem, pt. Spór o istnienie świata.

Po zakończeniu okupacji niemieckiej wykładał na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, później na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Również po przejściu na emeryturę nadal wiele publikował, brał udział w międzynarodowych kongresach, wygłaszał odczyty w Polsce i za granicą. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk (od 1958)[6] oraz wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[7]. Opublikował łącznie 224 prace, pisał głównie po polsku i niemiecku. Wiele jego dzieł doczekało się tłumaczeń na języki obce. Dokonał kilku przekładów na język polski (m.in. Krytyki czystego rozumu Immanuela Kanta). Pozostawił bogatą spuściznę rękopiśmienną.

1 lipca 1919 ożenił się z lekarką Marią Adelą Józefą Pol (1889–1978). Mieli trzech synów: Romana Stanisława (1920-2011), Jerzego Kazimierza (1921–1949) i Janusza Stefana (1923-2005). Korespondował z Edytą Stein, późniejszą świętą.

Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera HB-wsch-gr. Ingardenów)[3].

 
Grób prof. Romana Ingardena na cmentarzu Rakowickim

Poglądy

edytuj

Głównym przedmiotem badań Ingardena były zagadnienia z epistemologii, ontologii i estetyki. Był także autorem kilku prac z zakresu aksjologii, antropologii filozoficznej i filozofii języka. Mistrzem i nauczycielem Ingardena był twórca fenomenologiiEdmund Husserl. Badania filozoficzne przeprowadzone przez Ingardena często krytycznie nawiązują do analiz Husserla. Jednak w odróżnieniu od swojego mistrza Ingarden na gruncie epistemologii argumentował za realizmem, a w ontologii, w celu rozstrzygnięcia sporu dotyczącego sposobu istnienia świata danego nam w percepcji, wyróżniał i analizował następujące sposoby istnienia: realny (przedmioty trwające w czasie, procesy, zdarzenia), idealny, intencjonalny i absolutny.

Główne dzieła

edytuj

Ingarden publikował po polsku i niemiecku, często zaczynając od tego drugiego języka. Część jego pism wydano pośmiertnie.

  • 1921: Intuition und Intellekt bei Henri Bergson,
    • 1963: Intuicja i intelekt u Henryka Bergsona,
  • 1925: Essentiale Fragen,
    • 1972: O pytaniach esencjalnych,
  • 1931: Das literarische Kunstwerk,
    • 1960: O dziele literackim,
  • 1937: O poznawaniu dzieła literackiego,
  • 1947: Szkice z filozofii literatury,
  • 1957–1970: Studia z estetyki,
    • 1957: t. I,
    • 1958: t. II,
    • 1970: t. III,
  • 1970: Über die Verantwortung. Ihre ontischen Fundamente,
    • 1972: O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych,
  • 1971: U podstaw teorii poznania,
  • 1972: Książeczka o człowieku,
  • 1973: Utwór muzyczny i sprawa jego tożsamości,
  • 1947–1974: Spór o istnienie świata,
    • 1947: t. I, Ontologia egzystencjalna,
    • 1948: t. II, Ontologia formalna,
      • cz. 1, Forma i istota
      • cz. 2, Świat i świadomość
    • 1974: t. III, Über die kausale Struktur der realen Welt,
      • 1981: O strukturze przyczynowej realnego świata.

Ingarden jest też autorem hasła o Edmundzie Husserlu w Encyklopedii PWN[8].

Upamiętnienie

edytuj

W 1991 ustanowiono w Krakowie ulicę Romana Ingardena[9].

Uchwałą Sejmu RP VIII kadencji z 13 czerwca 2019 zdecydowano o ustanowieniu roku 2020 Rokiem Romana Ingardena[10]. Patronom roku 2020 poświęcono wydanie specjalne Kroniki Sejmowej[11].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Ingarden Roman Witold, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-05].
  2. Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 111–112. [dostęp 2021-07-21].
  3. a b Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], www.zck-krakow.pl [dostęp 2021-07-27].
  4. Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 145 z 28 czerwca 1911. 
  5. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1911. Lwów: 1911, s. 63.
  6. Członkowie PAN: Skorowidz
  7. Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 103, ISBN 978-83-233-4527-5.
  8. Husserl Edmund, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-05].
  9. Zmiany nazw alei i ulic. kmk.krakow.pl. [dostęp 2019-12-22].
  10. M.P. z 2019 r. poz. 591.
  11. Kronika Sejmowa 10 (915) [online].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Polskojęzyczne
Anglojęzyczne