Theobald von Bethmann Hollweg

Theobald Theodor Friedrich Alfred von Bethmann Hollweg (ur. 29 listopada 1856 w Hohenfinow, zm. 1 stycznia 1921 tamże) – niemiecki polityk, kanclerz Cesarstwa Niemieckiego i premier Prus w latach 1909–1917[1].

Theobald von Bethmann Hollweg
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 listopada 1856
Hohenfinow, Królestwo Prus

Data i miejsce śmierci

1 stycznia 1921
Hohenfinow, Republika Weimarska

Kanclerz Rzeszy i premier Prus
Okres

od 14 lipca 1909
do 13 lipca 1917

Poprzednik

Bernhard von Bülow

Następca

Georg Michaelis

Nadprezydent Brandenburgii
Okres

od 1899
do 1905

Poprzednik

Heinrich Karl Julius von Achenbach

Następca

August Clemens Bodo Paul Wilhelm von Trott zu Solz

Faksymile

Życiorys

edytuj

Syn Feliksa i Isabelli[2]. Studiował prawo w Strasburgu, Lipsku i Berlinie[2].

W polityce zagranicznej starał się poprawić stosunki z Wielką Brytanią, tak aby powstrzymać wyścig zbrojeń pomiędzy obydwoma krajami, jednak sprzeciwił się temu minister ds. morskich Alfred von Tirpitz. W polityce wewnętrznej starał się lawirować pomiędzy trzema największymi siłami politycznymi, tj.: socjalistami, Partią Centrum i prawicą.

Jako kanclerz poszerzył zakres autonomii Alzacji-Lotaryngii[3].

Po zamachu w Sarajewie (28 czerwca 1914) naciskał na Austro-Węgry, aby te zajęły twarde stanowisko w konflikcie z Serbią. Storpedował także brytyjskie wysiłki pokojowego załagodzenia sporu[4].

W czasie I wojny światowej został praktycznie zepchnięty na dalszy plan przez koła wojskowe, w osobach Paul von Hindenburga i Ericha Ludendorffa. Bethmann opowiadał się za umiarkowaną polityką, liczył także na mediację pokojową prezydenta USA Woodrowa Wilsona, jednak w 1917 Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny po stronie Ententy i plany te spełzły na niczym. W lipcu 1917 został zmuszony do ustąpienia z urzędu, na rzecz Georga Michaelisa, przez koalicję socjaldemokratów i partii Centrum.

Resztę życia Bethmann spędził na emeryturze, pisząc pamiętniki.

Tajny memoriał z 9 września 1914

edytuj

Bethmann Hollweg sprecyzował cele niemieckiej polityki w tajnym memoriale z 9 września 1914, czyli wkrótce po wybuchu wojny.

Za bezwzględnie konieczny uważał zabór francuskiego zagłębia górniczego Longwy-Briey, ewentualnie również Belfortu i wybrzeża aż do Boulogne. Belgia miała utracić Liège i ewentualnie Antwerpię. Jej ranga miała spaść do roli wasala gospodarczego Niemiec.

Ponadto Bethmann Hollweg domagał się „utworzenia środkowoeuropejskiej unii gospodarczej [...] z udziałem Francji, Belgii, Holandii, Danii, Austro-Węgier, Polski i ewentualnie Włoch, Szwecji i Norwegii.

Związek ten [...] zachowując pozory równouprawnienia swoich członków, faktycznie jednak pod przywództwem niemieckim, musi ustalić hegemonię gospodarczą Niemiec nad Europą środkową”.

Dodatkowo kanclerz postulował scalenie kolonii niemieckich w Afryce i oderwanie od Rosji niesprecyzowanych bliżej obszarów[5].

Przypisy

edytuj
  1. LeMO Biografie - Biografie Theobald von Bethmann Hollweg [online], www.dhm.de [dostęp 2020-07-09] (niem.).
  2. a b Werner Frauendienst: Bethmann Hollweg, Theobald Theodor Friedrich Alfred von [w:] Neue Deutsche Biographie (NDB). T. 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955.
  3. Oxford. Ilustrowana encyklopedia uniwersalna. Historia świata od 1800 roku do współczesności, red. H. Judge, Warszawa 1998, s. 39.
  4. Gwarancję neutralności Belgii przez Wielką Brytanię nazwał świstkiem papieru (scrap of paper, niem. einen Fetzen Papier).
  5. Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945. Poznań: WP, 1985.