Układ grupowy MNS – jeden z 39 układów grup krwi człowieka (układ 002 według International Society of Blood Transfusion)[1]. Składa się z powszechnie występujących antygenów M, N, S i s oraz 42 antygenów rzadkich kodowanych przez geny GYPA i GYPB zlokalizowane na chromosomie 4[2]. Przeciwciała anty-M, anty-S i anty-s mają znaczenie kliniczne, ponieważ mogą powodować hemolityczną reakcję poprzetoczeniową oraz konflikt serologiczny[3].

Historia

edytuj

Układ grupowy MN został odkryty przez Karla Landsteinera i Philipa Levine'a(inne języki) w 1927 r.[4][5], jako drugi układ grupowy krwi u człowieka. W 1977 r. zespół Elwiry Lisowskiej wykazał, że antygeny M i N różnią się resztami aminokwasowymi glikoforyny A w pozycjach 1 i 5[6]. Sekwencje aminokwasowe N-końcowych fragmentów glikoforyny A są następujące (pogrubione są pozycje z różnymi resztami aminokwasowymi):

Glikoforyna A typu M:   H2N-Ser-Ser-Thr-Thr-Gly-Val-...

Glikoforyna A typu N:   H2N-Leu-Ser-Thr-Thr-Glu-Val-...

Reszty Ser i Thr są O-glikozylowane, a w skład epitopu wchodzą łańcuchy cukrowe[7].

Układ grupowy Ss został odkryty w 1947 r. przez Roberta Walsha i Carmel Montgomery[4][8]. W 1980 r. Wolfgang Dahr i współpr. wykazali, że podstawą zróżnicowania są różne reszty aminokwasowe w pozycji 29 glikoforyny B: metionina w S i treonina w s[9].

Antygeny

edytuj

Antygeny układu MNS występują na erytrocytach, ale również na nabłonku i śródbłonku nerki[10]. Są kodowane przez geny zlokalizowane na chromosomie 4 (4q28.2-q31.1). Loci antygenów MN i Ss położone są blisko siebie i określa się je też jako GYPA i GYPB[10]. Produktem genu GYPA jest glikoforyna A (odpowiadająca za antygen M lub N), zaś produktem genu GYPB – glikoforyna B (odpowiadająca za antygen S lub s). Z tymi dwoma genami sąsiaduje gen GYPE, kodujący glikofynę E, który nie ulega ekspresji. Gen ten może brać udział w rearanżacji genów, a produktem tych rearanżacji mogą być hybrydowe formy glikoforyn, takie jak Dantu (hybryda glikoforyny A i glikoforyny B)[11] czy Sta (hybryda glikoforyny B i glikoforyny A)[12], oraz rzadkie glikoforyny z pojedynczymi podstawieniami reszt aminokwasowych (na przykład Mc lub Mg[13]. Glikoforyny są receptorami dla zarodźca sierpowatego Plasmodium falciparum, który wywołuje malarię; uważa się. że niektóre hybrydowe glikoforyny, jak Dantu czy fenotyp U-s-s. w którym glikoforyna B jest nieobecna (36% u Pigmejów z Konga) powodują podwyższoną oporność na malarię[14].

W populacji polskiej częstość występowania poszczególnych antygenów układu grupowego MNS jest następująca:

Częstość występowania antygenów MNS w populacji polskiej[15]
Fenotyp %
MMSS 8,4
MMSs 14,4
MMss 9,7
MNSS 6,1
MNSs 21,7
MNss 22,7
NNSS 0,7
NNSs 4,6
NNss 11,6

Dziedziczenie

edytuj

Człowiek ma najczęściej jeden fenotyp związany z antygenami M i N (czyli MM, MN lub NN) i drugi fenotyp związany z antygenami S i s (czyli SS, Ss lub ss). Grupy krwi w układzie MNS są dziedziczone jako cechy sprzężone, o czym świadczy niejednakowa częstość występowania antygenów S i s u osób mających konkretne fenotypy antygenów M i N[16].
Allele związane z grupą MN zazwyczaj przedstawia się jako:

  • LM – obecny antygen M;
  • LMN – obecne antygeny M i N;
  • LN – obecny antygen N.

Przeciwciała

edytuj

Przeciwciała anty-M mogą naturalnie występować w osoczu krwi, zalicza się je do tzw. zimnych aglutynin, ponieważ aglutynują erytrocyty w temperaturze 4oC. Przeciwciała anty-N są bardzo rzadkie, ponieważ większość ludzi ma antygen N na glikoforynie B. Przeciwciała anty-S i anty-s powstają najczęściej w wyniku immunizacji (np. w wyniku transfuzji krwi) i mogą powodować hemolityczną reakcję poprzetoczeniową oraz konflikt serologiczny[17].

Przypisy

edytuj
  1. Red Cell Immunogenetics and Blood Group Terminology [online], International Society of Blood Transfusion [dostęp 2020-08-31] (ang.).
  2. Damien J. Heathcote, Timothy E. Carroll, Robert L. Flower, Sixty Years of Antibodies to MNS System Hybrid Glycophorins: What Have We Learned?, „Transfusion Medicine Reviews”, 25 (2), 2011, s. 111–124, DOI10.1016/j.tmrv.2010.11.003, PMID21345645 (ang.).
  3. Materiały dydaktyczne Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie, Warszawa 2013, s. 57.
  4. a b AB0 Blood Groups, [w:] Anton Sebastian, A Dictionary of the History of Medicine, Routledge, 2018, ISBN 978-1-351-46999-9 [dostęp 2020-08-24] (ang.).
  5. K. Landsteiner, Philip Levine, On individual differences in human blood, „Journal of Experimental Medicine”, 47 (5), 1928, s. 757–775, DOI10.1084/jem.47.5.757, PMID19869442, PMCIDPMC2131399 (ang.).
  6. Kazimiera Waśniowska, Zofia Drzeniek, Elwira Lisowska, The amino acids of M and N blood group glycopeptides are different, „Biochemical and Biophysical Research Communications”, 76 (2), 1977, s. 385–390, DOI10.1016/0006-291X(77)90736-7, PMID1027437 (ang.).
  7. Elwira Lisowska, Antigenic Properties of Human Glycophorins – An Update, [w:] Albert M. Wu (red.), Advances in Experimental Medicine and Biology, Boston, MA: Springer US, 2001, s. 155–169, DOI10.1007/978-1-4615-1267-7_12, ISBN 978-1-4615-1267-7, PMID14533797 (ang.).
  8. R.J. Walsh, Carmel M. Montgomery, A New Human Iso -Agglutinin Subdividing the M N Blood Groups, „Nature”, 160 (4067), 1947, s. 504–505, DOI10.1038/160504b0, PMID20267553 (ang.).
  9. Wolfgang Dahr i inni, Structure of the Ss Blood Group Antigens, II. A Methionine/Threonine Polymorphism within the N-terminal Sequence of the Ss Glycoprotein, „Biological Chemistry”, 361 (1), 1980, s. 895–906, DOI10.1515/bchm2.1980.361.1.895, PMID6772538 (ang.).
  10. a b Laura Dean, The MNS blood group, National Center for Biotechnology Information (US), 2005 [dostęp 2020-08-31] (ang.).
  11. C.H. Huang, O.O. Blumenfeld, Characterization of a genomic hybrid specifying the human erythrocyte antigen Dantu: Dantu gene is duplicated and linked to a delta glycophorin gene deletion, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 85 (24), 1988, s. 9640–9644, DOI10.1073/pnas.85.24.9640, PMID2462250, PMCIDPMC282823 (ang.).
  12. C.H. Huang, O.O. Blumenfeld, Multiple origins of the human glycophorin Sta gene. Identification of hot spots for independent unequal homologous recombinations, „Journal of Biological Chemistry”, 266 (34), 1991, s. 23306–23314, PMID1744126 (ang.).
  13. O.O. Blumenfeld, A.M. Adamany, K.V. Puglia, Amino acid and carbohydrate structural variants of glycoprotein products (M-N glycoproteins) of the M-N allelic locus, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 78 (2), 1981, s. 747–751, PMID6940143, PMCIDPMC319879.
  14. Marcin Czerwiński, Grupy krwi – minusy i plusy Czy antygeny grupowe krwi chronią nas przed chorobami zakaźnymi?, „Postępy Hig. Med. Dośw.”, 69, 2015, s. 703-722, DOI10.5604/17322693.1158795, PMID26206987.
  15. Grażyna Kuśnierz-Alejska, Częstość występowania poszczególnych fenotypów i antygenów układu grupowego MNS w populacji polskiej, „Acta Haematologica Polonica”, 31 (3), 2000, s. 273–278 [dostęp 2020-08-31].
  16. Gerard Drewa: Genetyka medyczna Podręcznik dla studentów. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2011, s. 306-307. ISBN 978-83-7609-295-9.
  17. D.D. Mais, Quick Compendium of Clinical Pathology, wyd. 2, Chicago: ASCP Press, 2009.