Uskok – struktura tektoniczna powstała w wyniku rozerwania mas skalnych i przemieszczenia ich wzdłuż powstałej powierzchni (lub wąskiej strefy zniszczenia), zwanej powierzchnią uskoku (lub strefą uskokową). Uskokom mogą towarzyszyć inne struktury tektoniczne (przyuskokowe podgięcia warstw, fałdy, fleksury).

Z uskokami związane jest powstawanie zrębów i zapadlisk (np. rowów tektonicznych).

Podział skrzydeł uskoku

edytuj
  • Skrzydło zrzucone – masy skalne przemieszczone wzdłuż powierzchni uskoku w dół
  • Skrzydło wiszące – masy skalne przemieszczone w górę
  • Skrzydło spągowe – skrzydło znajdujące się pod powierzchnią uskokową
  • Skrzydło stropowe – skrzydło znajdujące się nad powierzchnią uskokową

Podział uskoków

edytuj
 
Uskoki
Od góry:• uskok przesuwczy
(o pionowej powierzchni uskokowej)
• uskok normalny
• uskok odwrócony
  • Ze względu na działające naprężenia:
    • uskoki normalne (powstałe na skutek rozciągania skorupy ziemskiej)
    • uskoki odwrócone (naprężenia ściskające)
    • uskoki przesuwcze (naprężenia ścinające)
      • prawoskrętne
      • lewoskrętne
  • Ze względu na nachylenie i kierunek przemieszczenia:
    • uskoki zrzutowe – przesunięcie w płaszczyźnie pionowej
      • normalne
      • odwrócone
    • uskoki przesuwcze – przesunięcie w płaszczyźnie poziomej
      • normalnoprzesuwcze
      • inwersyjnoprzesuwcze
    • uskoki progowe – przesunięcie w powierzchni pionowej
    • uskoki rotacyjne – wielkość przemieszczenia może się zmieniać wzdłuż biegu powierzchni uskokowej
      • nożycowe
      • zawiasowe
    • nasunięcia – uskoki o powierzchniach nachylonych pod bardzo małym kątem, w których masy skalne są przemieszczone na znaczną odległość
  • Ze względu na nachylenie powierzchni uskokowej:
    • uskoki poziome: kąt upadu (α) = 0°
    • uskoki połogie: 0°< α < 45°
    • uskoki strome: 45° < α < 90°
    • uskoki pionowe: α = 90°
  • Ze względu na stosunek uskoków do regionalnej rozciągłości struktur:
    • uskoki podłużne – równoległe do struktur
    • uskoki poprzeczne – przecinające struktury pod kątem prostym
    • uskoki diagonalne – skośne względem struktur
  • Ze względu na stosunek wieku powierzchni uskokowej do wieku przemieszczenia:
    • Uskoki pierwotne
    • Uskoki wtórne (odmłodzone)

Uskoki w Polsce

edytuj

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj