Wielki Kaukaz (azer.: Böyük Qafqaz; gruz.: კავკასიონის ქედი, trl.: Kavkasionis K'edi, trb.: Kawkasionis Kedi; ros.: Большой Кавказ, Bolszoj Kawkaz) – część łańcucha górskiego Kaukazu w Eurazji, rozciągający się na długości ok. 1200 km między morzami: Czarnym i Azowskim na zachodzie a Kaspijskim na wschodzie, na terytorium Rosji, Gruzji i Azerbejdżanu. Najwyższym szczytem jest Elbrus, który wznosi się na wysokość 5642 m n.p.m. Znajduje się tu Park Narodowy „Przyelbrusie”[1], Kabardyjsko-Bałkarski Rezerwat Wysokogórski[2], Park Narodowy „Alania”, a także Rezerwat Północnoosetyjski[3]. We wschodniej części Wielkiego Kaukazu znajduje się Park Narodowy „Samurskij”[4] i Rezerwat przyrody „Erzi”[5], a w zachodniej Teberdyński Park Narodowy[6].

Wielki Kaukaz z powietrza
Góra Dżan-Tugan

Geologia

edytuj

Wielki Kaukaz jest wąskim antyklinorium. Jego środkowa część zbudowana jest z silnie sfałdowanych prekambryjskich gnejsów, łupków krystalicznych, amfibolitów, kwarcytów i marmurów, a także sylurskich ofiolitów (reliktów płyty oceanicznej). W dewonie zostały one pocięte dajkami diorytów, porfirów i sjenitów. Na północy do tych skał przylega pas wychodni skał okruchowych i węglanowych, sfałdowanych w orogenezie waryscyjskiej i zmetamorfizowanych, z przewarstwieniami wulkanitów kambryjsko-dolnokarbońskich. Na skałach tych leży górnokarbońska molasa z pokładami węgla kamiennego oraz pstre piaskowce i iłowce dolnego permu. W południowej części antyklinorium znajdują się skały okruchowe z paleogenu, przewarstwione wulkanitami. Znajdują się tutaj wulkany Kazbek i Elbrus. Główne fałdowania Wielkiego Kaukazu odbyły się w fazie rodańskiej orogenezy alpejskiej. Na obszarze Wielkiego Kaukazu znajduje się osiem szczytów o wysokości przekraczającej 5000 metrów. Są to kolejno (według wysokości): Elbrus (Rosja), Dychtau (Rosja), Szchara (Rosja oraz Gruzja), Kosztantau (Rosja), Kazbek (Rosja oraz Gruzja), Dżangitau (Rosja oraz Gruzja), Miżyrgi (Rosja) oraz Pik Puszkina (Rosja oraz Gruzja)[7].

Wybrane szczyty

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ФГБУ «Национальный парк «Приэльбрусье» [online], xn--80ab2abvfcfr1gj.xn--p1ai [dostęp 2021-07-26].
  2. Главная [online], Кабардино-Балкарский высокогорный государственный природный заповедник [dostęp 2021-11-29].
  3. Заповедник [online] [dostęp 2021-12-09] (ros.).
  4. Национальный парк «Самурский» — Государственный природный заповедник "Дагестанский" [online] [dostęp 2021-08-08] (ros.).
  5. Горные ландшафты — ФГУ Государственный природный заповедник “Эрзи” [online], web.archive.org, 25 marca 2017 [dostęp 2022-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-25].
  6. Главная страница [online], Тебердинский заповедник [dostęp 2021-08-25] (ros.).
  7. Wojciech Scelina, Elbrus. Przewodnik, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2022, s. 53, ISBN 978-83-7729-656-1

Literatura

edytuj