Alberto Santos-Dumont

brazylijski pionier lotnictwa

Alberto Santos-Dumont (ur. 20 lipca 1873 w Palmyrze, zm. 25 lipca 1932 w Guarujá) – brazylijski pionier lotnictwa.

Alberto Santos-Dumont
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 lipca 1873
Palmyra

Data i miejsce śmierci

25 lipca 1932
Guarujá

Przyczyna śmierci

samobójstwo

Miejsce spoczynku

Cmentarz świętego Jana Chrzciciela w Rio de Janeiro

Zawód, zajęcie

konstruktor lotniczy, pilot

Narodowość

brazylijska

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Kulturalnej (Brazylia) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)

Życiorys

edytuj

Urodził się 20 lipca 1873 w miejscowości Palmyra w stanie Minas Gerais w Brazylii w zamożnej rodzinie plantatorów kawy. Jego przodkowie wywodzili się z francuskiej emigracji z początku XIX w. W dzieciństwie przeczytał wszystkie dostępne książki Juliusza Verne'a[1]. W wieku piętnastu lat wyjechał z rodzicami do Paryża, gdzie zamieszkał. Interesował się tam żywo nauką i osiągnięciami techniki, zwłaszcza silnikami spalinowymi. Pracował jako mechanik i kierowca, a jego znaczącym osiągnięciem w tej dziedzinie było w 1901 pokonanie samochodem Panhard-Levassor 6CV trasy ParyżNicea w 54 godziny.

 
Lot sterowca No. 6 wokół wieży Eiffla, 1901
 
Alberto Santos-Dumont pilotuje swój samolot No. 14-bis

Zafascynowany lotami balonowymi, podjął próby skonstruowania balonu, którym można by dowolnie sterować – sterowca. Pierwszy statek powietrzny tego typu skonstruował w 1898, nie był on jednak w pełni udany. W ciągu następnych kilku lat zbudował i wypróbował kolejne konstrukcje. Sukces przyniósł mu sterowiec No. 6 skonstruowany w 1901, którym 19 października 1901 wystartował z parku w Saint-Cloud, okrążył wieżę Eiffla i powrócił w czasie poniżej pół godziny. Przelot ten przyniósł mu wielką sławę i Nagrodę Deutscha de la Meurthe w wysokości 100 000 franków, z czego połowę oddał na pomoc dla biednych. Od 1903 Santos-Dumont prowadził komercyjne loty swoich sterowców nad Paryżem z bazy lotniczej w Neuilly. W 1905 podjął próbę skonstruowania śmigłowca, jednakże nie uwieńczoną powodzeniem.

W 1904 pojechał na wystawę do USA, gdzie m.in. spotkał się z prezydentem Theodorem Rooseveltem, zainteresowanym sterowcami. Dowiedział się tam też o sukcesach braci Wright. Pod ich wpływem, w 1906 sam zaczął konstruować samoloty, szybowce oraz śmigłowce.

30 września 1906 roku reprezentując USA wziął udział w Pucharze Gordona Bennetta zajmując 14 pozycję. Jako ciekawostkę można uznać, że jako jedyny w całym cyklu tych zawodów startował balonem wyposażonym w silnik. Podczas lotu kurtka pilota zaplątała się w śmigło wobec czego musiał zakończyć swój lot po pokonaniu 134,00 km[2].

23 października 1906 samolotem swojej konstrukcji No. 14-bis, Santos-Dumont przeleciał na oczach publiczności odległość 60 m, zdobywając nagrodę Ernesta Archdeacona, ufundowaną za przelot co najmniej 25 m. 12 listopada przeleciał dystans 220 m w czasie 22 sekund. Wprawdzie były to odległości mniejsze, niż osiągane już przez braci Wright, niemniej jednak stanowiły pierwsze europejskie i oficjalnie zatwierdzone rekordy długości przelotu. Ponadto, zwolennicy tezy, że to konstrukcja Santos-Dumonta była pierwszym udanym samolotem podkreślają, że w przeciwieństwie do samolotów braci Wright, jego No. 14bis miał podwozie, na którym mógł wystartować o własnych siłach ze zwykłego płaskiego terenu, bez użycia szyny lub potrzeby startu pod wiatr. Jego samolot No. 14-bis był maszyną dwupłatową w układzie kaczki, o skrzydłach zbudowanych na zasadzie latawca skrzynkowego, z silnikiem o mocy 50 KM, napędzającym śmigło pchające. Kolejny – ostatni projekt samolotu Santos-Dumonta z 1909, ultralekki (118 kg) „Demoiselle” („Ważka”) (numery od 19 do 22), odniósł spory sukces komercyjny jak na tamte czasy. Zbudowano pewną liczbę tych samolotów dzięki planom udostępnionym za darmo przez Santos-Dumonta entuzjastom lotnictwa.

Sukcesy Santos-Dumonta przyniosły mu zaskakującą sławę. Znany już wówczas producent zegarków Cartier zadedykował lotnikowi pierwszy w historii seryjny zegarek-bransoletę, nazwany: „Santos”. Sława lotnika-konstruktora dotarła również za ocean, gdzie jego rodzinne miasto zmieniło na jego cześć nazwę na „Santos Dumont”.

Po 1910 Santos-Dumont zapadł na stwardnienie rozsiane i zaprzestał konstrukcji nowych samolotów. Przez pewien czas przebywał w klinice Val Mont w Glion koło Montreux w Szwajcarii, a w latach 1927–1932 mieszkał w tej miejscowości w „Villa Ribaupierre”. Nabył tam nawet niewielką działkę z zamiarem budowy własnego domu.

W 1928 przyjechał do Brazylii w glorii pioniera lotnictwa. Ciężkim ciosem dla niego był jednak wypadek lotniczy, który rozegrał się na jego oczach: hydroplan wysłany na jego powitanie w Rio de Janeiro rozbił się na wodach zatoki, a nikt z załogi nie przeżył katastrofy.

Ponieważ od czasów I wojny światowej samoloty zaczęły stanowić istotny element uzbrojenia wszystkich armii, Santos-Dumonta pod koniec życia coraz dotkliwiej prześladowała wizja odpowiedzialności za cierpienia ludzi, do których przyczynił się swoimi konstrukcjami. Kiedy w 1932 Armia Brazylijska, głucha na jego apele, użyła samolotów do zbombardowania powstania w São Paulo, konstruktor całkowicie upadł na duchu. Zmarł wkrótce potem – 25 lipca 1932 (przypuszczalnie popełnił samobójstwo w związku z chorobą i depresją).

Odznaczenia i nagrody

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Alberto Santos-Dumont, My Airships, University Press of the Pacific, 2002, ISBN 0-89875-245-0, ISBN 978-0-89875-245-8
  2. 1st Coupe Aéronautique Gordon Bennett. legends.gordonbennett.aero. [dostęp 2020-01-25]. (ang.).
  3. Alberto Santos Dumont. educacao.uol.com.br. [dostęp 2014-02-12]. (port.).
  4. Ministério da Cultura: Ordem do Mérito Cultural 2006. www2.cultura.gov.br. [dostęp 2014-02-12]. (port.).

Bibliografia

edytuj