Azotyn sodu

związek chemiczny

Azotyn sodu (nazwa Stocka: azotan(III) sodu), NaNO
2
nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotawego i sodu. Stosowany jest jako substrat przy produkcji barwników oraz jako dodatek konserwujący do żywności o symbolu E250.

Azotyn sodu
Komórka elementarna ferroelektrycznego azotynu sodu

Próbka azotynu sodu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

NaNO2

Masa molowa

69,00 g/mol

Wygląd

biały lub prawie biały, granulowany proszek lub jasnożółty, krystaliczny proszek[1]

Identyfikacja
Numer CAS

7632-00-0

PubChem

23668193

Podobne związki
Inne aniony

fosforyn sodu, azotan sodu

Inne kationy

azotyn potasu, azotyn amonu

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Właściwości

edytuj

W temperaturze pokojowej jest to biała lub żółtawa substancja stała. Dobrze rozpuszczalny w wodzie. Jako sól słabego kwasu i mocnej zasady ulega hydrolizie anionowej, a odczyn jej roztworu jest zasadowy:

NaNO
2
+ H
2
O → Na+
+ HNO
2
+ OH

Azotyn sodu wykazuje własności ferroelektryczne. W temperaturze 163,9 °C wykazuje przejście fazowe pierwszego rodzaju do fazy niewspółmiernie modulowanej. Faza ta ma dość duży okres modulacji rzędu 8-9 stałych sieciowych. Przy dalszym ogrzewaniu w 165,2 °C przechodzi w fazę paraelektryczną[7].

Zastosowanie

edytuj

Azotyn sodu stosuje się przy tworzeniu organicznych pochodnych kwasu azotawego, barwników oraz jako dodatek do żywności służący do peklowania mięsa. Przeciwdziała on namnażaniu się bakterii oraz utrwala czerwono-różową barwę mięsa. Charakterystyczna barwa peklowanego mięsa spowodowana jest tworzeniem w konserwowanym produkcie rodnika NO:

NaNO
2
→ HNO
2
→ NO

Reaguje on z mioglobiną, tworząc związki o różowej i czerwonej barwie:

mioglobina + NO → nitrozylomioglobina (czerwona) + temperatura → nitrozylomiochromogen (różowy)

Zagrożenia

edytuj

Podczas obróbki (zwłaszcza gotowania) mięsa przygotowanego z użyciem nadmiaru tego konserwantu, może on reagować z produktami rozkładu aminokwasów z utworzeniem nitrozoamin o właściwościach rakotwórczych[8][9][10]. Rakotwórcze nitrozoaminy mogą też powstawać w kwaśnych warunkach panujących w żołądku w wyniku łatwo zachodzących reakcji azotynu sodu z niektórymi aminami i amidami. Azotyny i azotany przyjmowane drogą pokarmową (wśród których znajduje się azotyn sodu) zostały sklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem jako prawdopodobnie rakotwórcze dla człowieka (grupa 2A)[11].

Dzienne spożycie nie powinno przekroczyć 0,06 mg na kg masy ciała, niemowlętom do 6 miesiąca życia nie powinien być podawany w ogóle. Przekroczenie tej dawki może spowodować hiperaktywność i inne efekty uboczne[12].

Przypisy

edytuj
  1. Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  2. a b c d e f CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
  3. Azotyn sodu, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2018-07-11] (ang.).
  4. Azotyn sodu (nr 563218) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2018-07-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  5. Sodium nitrite, karta charakterystyki wydana na obszar Polski, Alfa Aesar (Thermo Fisher Scientific), numer katalogowy A18668 [dostęp 2018-07-11].
  6. Azotyn sodu (nr 563218) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-07-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  7. P. Ravindran i inni, Electronic structure, chemical bonding, and optical properties of ferroelectric and antiferroelectric NaNO2, „Physical Review B”, 59 (3), 1999, s. 1776–1785, DOI10.1103/PhysRevB.59.1776 (ang.).
  8. Paula Jakszyn, Carlos-Alberto Gonzalez, Nitrosamine and related food intake and gastric and oesophageal cancer risk: a systematic review of the epidemiological evidence, „World Journal of Gastroenterology”, 12 (27), 2006, s. 4296–4303, DOI10.3748/wjg.v12.i27.4296, PMID16865769, PMCIDPMC4087738.
  9. Dominique S. Michaud i inni, Prospective study of meat intake and dietary nitrates, nitrites, and nitrosamines and risk of adult glioma, „The American Journal of Clinical Nutrition”, 90 (3), 2009, s. 570–577, DOI10.3945/ajcn.2008.27199, PMID19587083, PMCIDPMC2728643.
  10. P. Knekt i inni, Risk of colorectal and other gastro-intestinal cancers after exposure to nitrate, nitrite and N-nitroso compounds: a follow-up study, „International Journal of Cancer”, 80 (6), 1999, s. 852–856, DOI10.1002/(SICI)1097-0215(19990315)80:6<852::AID-IJC9>3.0.CO;2-S, PMID10074917.
  11. Ingested Nitrate and Nitrite, [w:] Ingested Nitrate and Nitrite and Cyanobacterial Peptide Toxins, International Agency for Research on Cancer, 2010 (IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, vol. 96), s. 325 (ang.).
  12. Sodium nitrite – legislation-obligation – ECHA [online], echa.europa.eu [dostęp 2020-04-20] (ang.).