Błonkoskrzydłe

rząd owadów

Błonkoskrzydłe, błonkówki (Hymenoptera) – rząd owadów obejmujący ponad 153 tys.[2] opisanych gatunków występujących na całym świecie, z wyjątkiem rejonów polarnych. Najwięcej gatunków spotyka się w krajach tropikalnych. Do błonkówek należą m.in. pszczoły, osy, mrówki, pilarzowate, gąsieniczniki, bleskotki i trzpiennikowate.

Błonkoskrzydłe
Hymenoptera[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Trzmiel ziemny
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

(bez rangi) Dicondylia
Podgromada

owady uskrzydlone

Infragromada

nowoskrzydłe

(bez rangi) Holometabola
Rząd

błonkoskrzydłe

Błonkówki pojawiły się prawdopodobnie w karbonie, a większość obecnie żyjących dużych grup, jak również wiele wymarłych, powstało w jurze[3]. Rząd błonkówek dzieli się na dwa podrzędy: rośliniarek (Symphyta) oraz stylikowców (Apocrita). Stanowią grupę siostrzaną dla wszystkich rzędów skrytoskrzydłych[4].

Wygląd

edytuj

Wielkość ciała błonkówek jest bardzo zróżnicowana. Trzy gatunki uznawane za najmniejsze owady świata - Dicopomorpha echmepterygis, Megaphragma caribea i Megaphragma mymaripenne - należą właśnie do tego rzędu[5][6]. Do bardzo dużych gatunków należy np. Pelecinus polyturator który może osiągać 6 cm długości[7]. Dorosłe owady większości gatunków mają 2 pary błoniastych, przezroczystych skrzydeł nierównej wielkości (przednia para większa od tylnej), połączonych podczas lotu specjalnymi haczykami oraz narządy gębowe typu gryząco-liżącego[3]. Na końcu odwłoka samic znajduje się pokładełko, u żądłówek przekształcone w żądło[3]. Czułki mają 9 lub więcej członów, czasami ostatnie są mniej lub bardziej zlane ze sobą[3].

Systematyka

edytuj

Do rzędu błonkówek należy ponad 125 tysięcy opisanych gatunków, a ich całkowita liczba szacowana jest na milion lub więcej[8]. Dzieli się je na 2 podrzędy i 22 nadrodziny[1][8][9]:

Przypisy

edytuj
  1. a b Hymenoptera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Ralph S. Peters i inni. Evolutionary History of the Hymenoptera. „Current Biology”. 27 (7), s. 1013, 2017-04-03. Elsevier. DOI: 10.1016/j.cub.2017.01.027. ISSN 1879-0445. (ang.). 
  3. a b c d D Michez i inni, Hymenoptera of Europe 1. Bees of Europe, 2019, ISBN 978-2-913688-34-6, OCLC 1140139911.
  4. Ralph S. Peters i inni. The evolutionary history of holometabolous insects inferred from transcriptome-based phylogeny and comprehensive morphological data. „BMC Evolutionary Biology”. 14 (52), 2014-03-20. DOI: 10.1186/1471-2148-14-52. (ang.). 
  5. How tiny wasps cope with being smaller than amoebas [online], Discover Magazine [dostęp 2022-04-03] (ang.).
  6. Chapter 38: Smallest Adult | The University of Florida Book of Insect Records | Department of Entomology & Nematology | UF/IFAS [online], entnemdept.ufl.edu [dostęp 2022-04-03].
  7. American Pelecinid Wasp (Pelecinus polyturator) [online], www.insectidentification.org [dostęp 2022-04-03].
  8. a b Józef Banaszak: Rząd: błonkówki — Hymenoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 324-325.
  9. Hymenoptera of the world: An identification guide to famihes. Henri Goulet, John T. Huber (red.). Ottawa: Minister of Supply and Services Canada, 1993, s. 358-359. ISBN 0-660-14933-8.

Zobacz też

edytuj