Haruspik (łac. aruspex, haruspex l.mn. haruspices), czasoguślnik, czasokusiedlnica, czasownik[1] – kapłan pogański zajmujący się haruspicją, czyli rodzajem wróżby z wnętrzności zwierząt ofiarnych (najczęściej wątroby)[2]. Jednym z głównych obszarów ich działań była wiedza w zakresie interpretacji prodigiów. Tym mianem określano zdarzenia w Rzymie lub na podległym mu terytorium, które – zdaniem Rzymian – uznawano za „nienaturalne” i interpretowano jako złowieszcze znaki bądź ostrzeżenia; mogły nimi być krwawe deszcze czy chociażby uderzenia piorunów[3].

Etruski diagram haruspicyjny przedstawiający wątrobę, odkryty w 1877

Etruskowie przejęli ten zwyczaj od Hetytów[4] i państwa Mari, z kolei od nich przejęli go Rzymianie[4]. Jak pisze Dionizjusz z Halikarnasu, etruscy kapłani zwali się Θνοδκοοι.

Model wątroby, na którym wyróżniono 16 rejonów nieba i 40 pól odpowiadających wpływom 40 bogów, porównywali z wątrobą ofiarnego zwierzęcia i na tej podstawie ustalano bardzo szczegółowe przepowiednie[5].

W Starożytnym Rzymie specjalność kolegium kapłańskiego, którego członkowie zajmowali się interpretowaniem woli bogów na podstawie kształtu wątroby zwierząt ofiarnych, zaliczano do tzw. disciplina etrusca, którą uważano za szczególnie świętą i czcigodną. Cesarz Klaudiusz powołał kolegium haruspików, a Aleksander Sewer utworzył katedrę[potrzebny przypis] haruspicji.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Stanisław Urbańczyk i inni, Słownik staropolski, Polska Akademia Umiejętności, Instytut Języka Polskiego PAN, 1953, s. 356.
  2. J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, wyd. 10, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 278.
  3. Raymond Bloch, Les Prodiges dans l'Antiquité classique, 1963, s. 77-83, 112-157 (fr.).
  4. a b Maciej Popko: Mitologia hetyckiej Anatolii. Warszawa: WAiF, 1987. ISBN 83-221-0103-1.
  5. M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t. 2, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1994, s. 89.

Bibliografia

edytuj
  • O. Jurewicz, L. Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, PWN, Warszawa 1968, s. 198-199, 231.
  • Jean-Claude Fredouille, Słownik cywilizacji rzymskiej, str. 113, Wydawnictwo "Książnica" 2004, ISBN 83-7132-853-2