Heinrich Neuhaus

rosyjski pianista

Heinrich Gustawowicz Neuhaus, forma spolszczona Henryk Neuhaus, (ros. Генрих Густавович Нейгауз; ur. 31 marca?/12 kwietnia 1888 w Jelizawietgradzie, zm. 10 października 1964 w Moskwie) – rosyjski pianista i pedagog pochodzenia polsko-niemieckiego.

Heinrich Neuhaus
Генрих Густавович Нейгауз
ilustracja
Imię i nazwisko

Heinrich Gustawowicz Neuhaus

Data i miejsce urodzenia

12 kwietnia 1888
Jelizawietgrad

Pochodzenie

polsko-niemieckie

Data i miejsce śmierci

10 października 1964
Moskwa

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

pianista, pedagog

Aktywność

1902–1964

Powiązania

Karol Szymanowski

Odznaczenia
Ludowy Artysta RFSRR
Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order Lenina
Strona internetowa
Dom, w którym urodził się muzyk

Ceniony interpretator muzyki Ludwiga van Beethovena i Fryderyka Chopina. Dwukrotny juror Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina. Wykładowca Konserwatorium Moskiewskiego w latach 1922–1964. Autor publikacji Sztuka pianistyczna (1958)[1].

Życiorys

edytuj

Urodził się w Jelizawietgradzie (obecnie Kropywnycki) na Ukrainie. Jego ojciec, Gustaw Neuhaus, był pochodzącym z Nadrenii Niemcem o korzeniach holenderskich, określającym siebie „polskim patriotą”. Jego matka, Olga z domu Blumenfeld, była Polką pochodzenia austriackiego, spokrewnioną z Korwin-Szymanowskimi. Jego wujem był dyrygent i kompozytor Felix Blumenfeld[2]. Debiutował w rodzinnym mieście w 1902. Dwa lata później koncertował w Niemczech[3]. Następnie studiował u Leopolda Godowskiego w Berlinie, a od 1909 roku do wybuchu I wojny światowej pobierał lekcje w jego klasie mistrzowskiej w Konserwatorium Wiedeńskim.

W 1913 wziął udział w koncercie kompozytorskim Karola Szymanowskiego w Wiedniu, podczas którego grał m.in. Maski op. 34. W 1914 debiutował w Berlinie, gdzie wykonał utwory Johannesa Brahmsa, Fryderyka Chopina (Sonata h-moll op. 58) i Karola Szymanowskiego (II Sonata A-dur op. 21)[4]. W tym samym roku Neuhaus zaczął uczyć w Jelizawetgradzie, a później w Tbilisi (zwanym wówczas Tiflis) oraz w Kijowie, gdzie zaprzyjaźnił się z Vladimirem Horowitzem. Od momentu czasowego sparaliżowania, Neuhaus zaprzestał działalności koncertowej i poświęcił się pedagogice fortepianowej. Od 1922 roku nauczał w Konserwatorium Moskiewskim, którym kierował w latach 1935–-1937. Kiedy w 1942 roku Niemcy zbliżyli się do Moskwy, Neuhaus został uwięziony przez władze sowieckie jako „niemiecki szpieg”. Uwolniono go po ośmiu miesiącach, po interwencji muzyków, m.in. Dmitrija Szostakowicza oraz Emila Gilelsa. W 1949 odbył się w Moskwie pierwszy i jedyny recital Neuhausa po II wojnie światowej, podczas którego wykonał m.in. mazurki Chopina[5]. Na jego repertuar składały się głównie utwory van Beethovena, Brahmsa, Chopina, Claude’a Debussy’ego (słynna seria koncertów w Moskwie, podczas których wykonywał wszystkie jego Preludia), Nikołaja Medtnera, Nikołaja Miaskowskiego, Siergieja Prokofjewa, Aleksandra Skriabina, (wszystkie jego sonaty), Dmitrija Szostakowicza i Szymanowskiego (dwie sonaty fortepianowe, Wariacje b-moll op. 3, Metopy op. 29 i Maski op. 34)[6].

Neuhaus znany był z poetyckiego magnetyzmu w grze i artystycznej finezji. Do jego długoletnich przyjaciół należał Boris Pasternak; Osip Mandelsztam podziw dla jego gry wyraził w specjalnym wierszu. Stanisław Neuhaus, syn Heinricha z pierwszego małżeństwa z Zinaidą (która następnie wyszła za Pasternaka), był pianistą i nauczycielem, a Stanisław Bunin – zwycięzca Konkursu Chopinowskiego w 1985 – jego wnukiem.

Działalność pedagogiczna

edytuj

Jego lekcje miały charakter otwarty; zachęcał do obecności podczas nich innych uczniów[3]. Szanował ich indywidualność oraz twierdził, iż nauczyciel powinien umieć pracować zarówno z uczniami zdolnymi jak i przeciętnymi[4]. Był zwolennikiem stosowania metody Chopina[5]. Cenił jego etiudy, a także wybrane etiudy Debussy’ego, Ferenca Liszta, Siergieja Rachmaninowa i Skriabina, a także preludia z Das Wohltemperierte Klavier Johanna Sebastiana Bacha, odrzucając ćwiczenia Carla Czernego[7]. Deklarował się jako zwolennik aspirantury jako okresu „pogłębiania samodzielnego myślenia artystycznego i osiągania pełnej dojrzałości”[8].

Do uczniów Heinricha Gustawowicza Neuhausa należeli: Ryszard Bakst, Emil Gilels, Anton Ginsburg, Wiera Gornostajewa, Radu Lupu, Valentina Kameníková, Tadeusz Kerner, Władimir Krajniew, Jewgienij Malinin, Jewgienij Mogilewski, Lew Naumow, Swiatosław Richter, Irena Sijałowa-Vogel, Eliso Wirsaladze, Victor Eresko, Jakow Zak[3][5].

Odznaczony Orderem Lenina i Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. Ludowy Artysta RFSRR i Zasłużony Działacz Sztuk RFSRR.

Przypisy

edytuj
  1. Heinrich Neuhaus: Sztuka pianistyczna: notatki pedagoga. tł. Artur Taube; przedm. Zbigniew Drzewiecki. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1970, s. 282.
  2. Światczyńska i Miklaszewski 2009 ↓, s. 21.
  3. a b c Bońkowski ↓.
  4. a b Światczyńska i Miklaszewski 2009 ↓, s. 22.
  5. a b c Światczyńska i Miklaszewski 2009 ↓, s. 24.
  6. Światczyńska i Miklaszewski 2009 ↓, s. 23.
  7. Drzewiecki 1970 ↓, s. 8.
  8. Drzewiecki 1970 ↓, s. 9.

Bibliografia

edytuj
  • Róża Światczyńska, Kacper Miklaszewski. Postać tyleż tajemnicza, co fascynująca. „Twoja Muza”. 1 (32), s. 21–24, 2009. Adam Wojciechowski. Twoje Zdrowie. ISSN 1731-7975. 
  • Wojciech Bońkowski: Harry Neuhaus: Biogram. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. [dostęp 2016-04-01].
  • Heinrich Neuhaus: Sztuka pianistyczna: notatki pedagoga. tł. Artur Taube; przedm. Zbigniew Drzewiecki. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1970.
    • Zbigniew Drzewiecki: Przedmowa. W: Heinrich Neuhaus: Sztuka pianistyczna: notatki pedagoga. tł. Artur Taube. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1970, s. 5–10.
    • Artur Taube: Od tłumacza. W: Heinrich Neuhaus: Sztuka pianistyczna: notatki pedagoga. przedm. Zbigniew Drzewiecki. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1970, s. 11–14.

Linki zewnętrzne

edytuj