Jan Feliks Cieplak (ur. 17 sierpnia 1857 w Dąbrowie Górniczej, zm. 17 lutego 1926 w Passaic, New Jersey) – arcybiskup metropolita wileński, sufragan mohylewski, Sługa Boży Kościoła katolickiego.

Jan Feliks Cieplak
Sługa Boży
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 sierpnia 1857
Dąbrowa Górnicza, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

17 lutego 1926
Passaic, USA

Miejsce pochówku

Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie

Arcybiskup metropolita wileński
Okres sprawowania

1925–1926

Arcybiskup tytularny Ochrydy
Okres sprawowania

1919–1925

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

24 lipca 1881

Nominacja biskupia

14 grudnia 1925

Sakra biskupia

7 grudnia 1908

Odznaczenia
Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

7 grudnia 1908

Konsekrator

Apolinary Wnukowski

Współkonsekratorzy

Antoni Julian Nowowiejski
Stefan Denisewicz

Życiorys

edytuj

Urodził się w kolonii Reden pod Dąbrową w powiecie będzińskim jako syn Jacentego Cieplaka (25 lat), górnika z kolonii Reden i Julianny z Bugajskich (22 lata, zmarła 21 XII 1859). Miał przyrodniego brata Stanisława (ur. 1879)[1]. Ochrzczony został 23 sierpnia 1857 w kościele św. Trójcy w Będzinie.

W latach 1869–1873 uczył się w gimnazjum klasycznym w Kielcach, a następnie studiował w tamtejszym seminarium duchownym, które ukończył w 1878. W 1882 ukończył Akademię Duchowną w Petersburgu.

Święcenia kapłańskie otrzymał 24 lipca 1881. Został adiunktem na tejże akademii, wykładał archeologię biblijną, liturgię, teologię moralną, uczył też śpiewu kościelnego. W 1901 otrzymał stopień doktora teologii za rozprawę De momento, quo transsubstantiatio in Augustissimo Missae Sacrificio peragitur.

7 grudnia 1908 został w Petersburgu konsekrowany na biskupa pomocniczego mohylewskiego. W 1909 r. poświęcił nowo powstały kościół parafialny Polonii w Harbinie, pod wezwaniem św. Stanisława. Wielokrotnie karany przez władze rosyjskie za wygłaszanie patriotycznych kazań i udział w manifestacjach narodowych. Od 6 sierpnia 1914 został administratorem archidiecezji mohylewskiej.

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w 1917 uczestniczył w posiedzeniach Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego. Już po przewrocie bolszewickim (rewolucji październikowej) został 29 kwietnia 1919 mianowany arcybiskupem tytularnym Ochrydy. Jako najstarszy rangą przedstawiciel kościoła rzymskokatolickiego w Rosji Sowieckiej był dwukrotnie aresztowany w latach 1920 i 1921[2]. Oskarżony o stawianie oporu wobec władzy sowieckiej w trakcie prowadzonej rekwizycji kosztowności należących do Kościoła (przestępstw z art. 16. 62, 69, f 119)[3][4].

W dniach 21–25 marca 1923 sądzono go w Moskwie na procesie pokazowym. Wraz z 14 innymi duchownymi został skazany na karę śmierci za „podżeganie do buntu poprzez zabobony”[5]. Pod naciskiem światowej opinii publicznej i po ostrzeżeniu ze strony rządu polskiego wyrok zamieniono na 10 lat więzienia. W 1924 wydalono go z ZSRR i przez Rygę udał się 12 kwietnia 1924 do Polski.

W kwietniu 1924 został odznaczony w Warszawie odznaką wojskową za wybitne zasługi czcigodnego pasterza w Rosji w okresie 1917–1919[6]. Następnie wyjechał do Rzymu, gdzie zamieszkał w Kolegium Polskim[7] i przebywał do drugiej połowy 1925[8]. W 1925 z więzienia sokolnickiego w Moskwie zostało zwolnionych ośmiu księży współoskarżonych w procesie bp. Cieplaka[9].

7 listopada 1925 został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski[10]. 14 grudnia 1925 biskup Cieplak został wyznaczony na arcybiskupa Wilna, zmarł jednak przed objęciem stanowiska. 16 marca 1926 pochowany został w katedrze wileńskiej. W pogrzebie uczestniczył Prezydent RP Stanisław Wojciechowski.

Upamiętnienie

edytuj
 
Popiersie i tablica nagrobna z 1929 roku w katedrze wileńskiej (zniszczone po 1945 roku)
  • Po jego śmierci w 1926 ukazała się publikacja pt. Pośmiertne wspomnienia pierwszego arcypasterza metropolji wileńskiej ś. p. Ks. Arcybiskupa Jana Cieplaka[11].
  • W katedrze w Wilnie umieszczono wykonany przez prof. Bolesława Bałzukiewicza w 1929 r. nagrobek biskupa. Pomnik ten został zniszczony po 1945 roku, gdy miejscowe władze kazały usunąć popiersie, godło i tablicę. W 1994 r. w pustej niszy i miejscu po tablicy umieszczono popiersie biskupa litewskiego pochodzenia Jerzego Matulewicza.
  • Jan Lechoń poświęcił mu wiersz Arcybiskup Cieplak (1952)[12].
  • Od 23 czerwca 1952 w Rzymie toczy się proces przygotowawczy do beatyfikacji Sługi Bożego Jana Cieplaka.

Przypisy

edytuj
  1. Ś. p. St. Cieplak. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 225 z 3 października 1937. 
  2. Jak Ks. Arc. Cieplak powrócił do Polski. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 6, s. 112, 1924. 
  3. Kronika religijna. Ze świata. Proces arcybiskupa Cieplaka. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 12, s. 257, 1922. 
  4. Kronika religijna. Ze świata. Ks. arcybiskup Cieplak znowu uwięziony. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 1, s. 15, 1923. 
  5. x. Józef Kłos, Grymas szatana, Wiadomości dla Duchowieństwa, Poznań, kwiecień 1923
  6. Kronika religijna. Odznaczenie J. E. ks. arc. Cieplaka w Warszawie. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 5, s. 95, 1924. 
  7. Kronika religijna. Na świecie. Arcybiskup Cieplak w Rzymie. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 6, s. 118, 1924. 
  8. Kronika religijna. Na świecie. Pogrzeb patrjarchy Zaleskiego. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 11, s. 312, 1925. 
  9. Kronika religijna. Ze świata. Uwolnienie księży polskich. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 4, s. 93, 1925. 
  10. M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1080 „za wybitną działalność dla dobra Narodu i Państwa”.
  11. Pośmiertne wspomnienia pierwszego arcypasterza metropolji wileńskiej ś. p. Ks. Arcybiskupa Jana Cieplaka. Wilno: 1926.
  12. Roman Loth, Jana Lechonia wiersze nieprawomyślne, w: Przegląd Katolicki, nr 52-53/1989, s.9

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj