Kanał Gliwicki

kanał wodny (Kędzierzyn-Koźle – Gliwice, Polska; powst. 1939)

Kanał Gliwicki (niem. Gleiwitzer Kanal) – droga wodna łącząca Odrę z Gliwicami w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym. Kanał Gliwicki powstał w miejsce starego Kanału Kłodnickiego. Należy do kategorii kanałów żeglugowych dojazdowych, będących rodzajem kanałów łączących[1][2][3][4][5]. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych[6], kanał ma III klasę żeglowną na całej długości.

Kanał Gliwicki
Ilustracja
Barka na Kanale Gliwickim
Państwo

 Polska

Lata budowy

19351939

Długość

40,6 km

Głębokość
• maksymalna


3,5 m

Szerokość
• maksymalna
• minimalna
• średnia


41 m
38 m
39,5 m

Różnica poziomów

43,6 m

Początek
Miejsce

Gliwice

współrzędne

50°19′33,6″N 18°38′23,6″E/50,326000 18,639889

Koniec
Akwen

Odra

Miejsce

Kędzierzyn-Koźle

współrzędne

50°21′32,8″N 18°08′26,2″E/50,359111 18,140611

Typ kanału

żeglugowy

Śluzy

6

Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „początek”, natomiast blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „koniec”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „początek”, natomiast po lewej znajduje się punkt z opisem „koniec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „początek”, powyżej na lewo znajduje się również punkt z opisem „koniec”
Śluza Łabędy na Kanale Gliwickim. W oddali Port Gliwice
Śluza na Kanale Gliwickim
Śluza Rudziniec na Kanale Gliwickim
Port na osiedlu Koźle-Port, z lewej początek Kanału Gliwickiego, z prawej Odra w Kędzierzynie-Koźlu
Miejsce połączenia Kanału Gliwickiego z Kanałem Kędzierzyńskim (w lewo), początek kanału Odra – Dunaj wybudowany w latach 1939–1943
Kanał Gliwicki w Pławniowicach

Informacje ogólne

edytuj

Długość kanału 40,60 km, maksymalna głębokość 3,50 m, różnica poziomów wody między początkiem i końcem kanału wynosi 43,60 m. Pokonanie różnic poziomu wody przez jednostki pływające reguluje 6 śluz wodnych. Kanał żeglugowy wykonany jest częściowo w wykopie, a częściowo w nasypie. Jego szerokość waha się od 38,00 m w wykopie do 41,00 m w nasypie. Dopuszczalna prędkość jednostek pływających na kanale wynosi 9,00 km/h luzem i dla zestawów pustych, oraz 7,00 km/h dla zestawów załadowanych.

Początek kanału znajduje się w Kędzierzynie-Koźlu na 98. kilometrze Odry, koniec – w basenie portowym Portu Gliwice. Kanał przebiega przez województwa opolskie (18,80 km) i śląskie (21,80 km).

Głównym źródłem zasilania kanału jest rzeka Kłodnica oraz jeziora i zbiorniki wodne (Dzierżno Duże, Dzierżno Małe) położone w jego górnej części. Sezon żeglugowy na kanale trwa przeciętnie 270 dni, od 15 marca do 15 grudnia.

Historia

edytuj

Kanał Gliwicki został zbudowany w latach 1935–1939, uroczyście oddany do użytku 8 grudnia 1939[7] i uruchomiony w 1941. Powstał w miejsce starego Kanału Kłodnickiego istniejącego do 1937 roku. Nazywany był również Kanałem Górnośląskim (Oberschlesischer Kanal), a przez krótki okres Kanałem Adolfa Hitlera (Adolf-Hitler-Kanal).

W 2018 kanałem spławiono 421 barek z 206 808 tonami węgla dla Elektrociepłowni Wrocław[8].

Śluzy

edytuj

Śluzy na Kanale Gliwickim zaczynając od Portu Gliwice:

Śluza Łabędy

Nazwa pochodzi od Łabęd, dzielnicy miasta Gliwice.

Parametry:

  • Konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza
  • Różnica poziomów: 4,20 m
  • Długość: 71,50 m
  • Szerokość: 12,00 m
  • Ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 3,9 tys. m³
Śluza Dzierżno

Nazwa pochodzi od Dzierżna, dzielnicy miasta Pyskowice.

Parametry:

  • Konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza
  • Różnica poziomów: 10,30 m
  • Długość: 71,50 m
  • Szerokość: 12,00 m
  • Ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 9,5 tys. m³
Śluza Rudziniec
Osobny artykuł: Śluza Rudziniec.

Nazwa pochodzi od miejscowości Rudziniec.

Parametry:

  • Konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza
  • Różnica poziomów: 6,25 m
  • Długość: 71,40 m
  • Szerokość: 12,00 m
  • Ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 5,8 tys. m³
Śluza Sławięcice

Nazwa pochodzi od Sławięcic, dzielnicy miasta Kędzierzyn-Koźle.

Parametry:

  • Konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza
  • Różnica poziomów: 6,25 m
  • Długość: 71,40 m
  • Szerokość: 12,00 m
  • Ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 5,8 tys. m³
Śluza Nowa Wieś

Parametry:

  • Konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza
  • Różnica poziomów: 6,20 m
  • Długość: 71,40 m
  • Szerokość: 12,00 m
  • Ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 5,8 tys. m³
Śluza Kłodnica

Nazwa pochodzi od Kłodnicy, dzielnicy miasta Kędzierzyn-Koźle.

Parametry:

  • Konstrukcja: dwukomorowa bliźniacza
  • Różnica poziomów: 10,40 m
  • Długość: 71,80 m
  • Szerokość: 12,00 m
  • Ilość wody zużywanej na jedno śluzowanie: 9,5 tys. m³

Syfon Kłodnicy

edytuj

W Kędzierzynie-Koźlu, około dwóch kilometrów poniżej śluzy Nowa Wieś, znajduje się „syfon Kłodnicy”. Jest to dwupoziomowe skrzyżowanie Kanału Gliwickiego z rzeką Kłodnicą, która przepływa pod nim. Jest to jedno z trzech takich skrzyżowań cieków w Polsce. Drugim jest syfon strugi Flis pod Kanałem Bydgoskim w Bydgoszczy, a trzecim – akwedukt w Fojutowie, gdzie krzyżują się Czerska Struga i Wielki Kanał Brdy.

Przypisy

edytuj
  1. Tołkacz 2010 ↓, s. 53–56.
  2. Kulczyk i Winter 2003 ↓, s. 26–27, 29, 32.
  3. Szling i Winter 1988 ↓, s. 7–11.
  4. Szling i Winter 1988 ↓, s. 59.
  5. Szling i Winter 1988 ↓, s. 87.
  6. Dz. U. z 2002 r. Nr 77 [online].
  7. Alicja Galas, Artur Galas, Dzieje Śląska w datach, Wrocław: Cadus, 2004.
  8. Wzrost transportu węgla na Kanale Gliwickim o 63 proc. [online], Kurier Kolejowy [dostęp 2018-12-12].

Bibliografia

edytuj
  • Jan Kulczyk, Jan Winter: Śródlądowy transport wodny. Wrocław: Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, 2003.
  • Zbigniew Szling, Jan Winter: Drogi wodne śródlądowe. Wrocław: Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, 1988, seria: skrypt Budownictwo.
  • Lech Tołkacz: Infrastruktura transportu wodnego. T. I: Infrastruktura transportu śródlądowego. Szczecin: 2010.

Linki zewnętrzne

edytuj