Wąskotorowe Kolejki Leśne
Wąskotorowe Kolejki Leśne, poprzednio Kolej Leśna Puszczy Białowieskiej – Hajnówka – kolejka wąskotorowa budowana na terenie Puszczy Białowieskiej w latach 1916–1957, o szerokości toru 600 mm. Budowę rozpoczęli Niemcy podczas I wojny światowej. Obecnie kolejka ma charakter turystyczny.
| kolej wąskotorowa | |
 Pociąg kolejki wąskotorowej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Lokalizacja | |
| Operator |
Nadleśnictwo Hajnówka |
| Liczba linii |
2 |
| Lata funkcjonowania |
od 1916 |
| Infrastruktura | |
| Długość sieci |
obecnie 11 km[1] |
| Rozstaw szyn |
600 mm[2] |
| Liczba stacji |
3 |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujCelem budowy kolei wąskotorowej była eksploatacja lasów Białowieskich oraz zapewnienie transportu ściętych drzew do tartaku. Budowę rozpoczęli Niemcy w 1916 r., którzy okupowali te tereny. Do budowy wykorzystano przymusową siłę roboczą – jeńców wojennych. Niemcy potrzebowali drewna, wybudowali nawet w Białowieży i innych okolicznych miejscowościach tartaki i stolarnie, a w Hajnówce fabrykę półproduktów chemicznych z drewna. Do zakończenia I wojny światowej wybudowano 85 km torów (na trasach: Hajnówka-Masiewo, Hajnówka-Starzyna, Hajnówka-Stara Białowieża, Białowieża-Czoło i odgałęzienia), oraz kolejki przenośne o łącznej długości 180–200 km. W okresie wojny Niemcy wycięli i wywieźli z puszczy ok. 5 milionów m³ drewna.
Na przestrzeni lat 1920–1939 budowa kolejnych torów i koniecznej infrastruktury nadal trwała i do wybuchu II wojny światowej łączna długość tras wynosiła ok. 360 km, w tym 200 km odcinków stałych[3], a kolej wąskotorowa dysponowała 24 parowozami. Rocznie z puszczy wywożono ok. 1 mln m³ drewna. W warsztatach naprawczych wykonywano naprawy główne parowozów[3]. Trasa jednotorowej kolei obejmowała prawie całą Puszczę Białowieską.
Podczas II wojny światowej kolejka służyła okolicznej ludności do transportu i łączności, następnie okupanci wykorzystali ją do walki z partyzantami i dalszej wycinki lasów.
Po odzyskaniu niepodległości i ustanowieniu granic, po stronie polskiej pozostało ok. 180 km torów. Zniszczenia wojenne odbudowano i kolejka ponownie stała się środkiem transportu drewna dla miejscowego przemysłu. W okresie lat 60 przewożono nią rocznie ok. 200 000 m³ drewna.
W 1974 r. zakończono eksploatację 12 parowozów i zastąpiono je 9 lokomotywami spalinowymi V10C o mocy 102 KM produkcji wschodnioniemieckiej[3]. Mimo likwidacji fragmentów torów na skutek konkurencji ze strony transportu samochodowego, zostało ich w tym okresie 123 km[1]. W 1991 roku zakończono przemysłową eksploatację kolejki i wówczas też na 75. rocznicę utworzenia kolejki uruchomiono trasę osobową o charakterze turystycznym Hajnówka – Topiło[1]. W 1991 roku z okazji rocznicy na trasę wrócił parowóz oraz wydano folder informacyjny. W warsztatach kolejki zbudowano na ten cel tabor do przewozu osób. W 1996 roku otworzono drugą, krótszą trasę Hajnówka – Postołowo.
Przez kilka lat kolej nie prowadziła planowego ruchu, a jedynie pociągi na zamówienie[4]. Zwiększenie ruchu turystycznego nastąpiło po przekazaniu kolei w 1999 roku bezpośrednio Nadleśnictwu Hajnówka[4]. Kolej turystyczna następnie zmieniła nazwę na Wąskotorowe Kolejki Leśne[2].
Obecnie
edytuj
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kolejka kursuje na trasie długości 11 km z Hajnówki na południe do Topiła[1]. W roku 2001 uruchomiono też pociągi na krótszej trasie w tym samym kierunku: Hajnówka – Dolina Rzeki Leśnej (6 km)[1]. Uprzednio prowadzono także pociągi na trasie w kierunku północnym, do Lipin (4 km) i Postołowa (6 km), nie kursujące obecnie (stan na 2023)[1][5]. Leśna kolejka wąskotorowa może kursować przez cały rok, jednak planowane przejazdy odbywają się w ciągu lata: W okresie od 27 lipca do 30 sierpnia 2020 w każdy wtorek, czwartek, piątek, sobotę i niedzielę o godz.10:00 i 14:00 – i w okresie od 3 września do 29 września 2020 w każdy czwartek i sobotę o godz. 10:00 i 14:00.[6] Kolejka może kursować na 2 trasach w zależności od liczby chętnych. Kolejki leśne oferują również prywatne, komercyjne przejazdy dla zorganizowanych grup. Możliwe jest wówczas podłączenie do pociągu parowozu zamiast lokomotywy spalinowej oraz zainscenizowanie napadu – kontrola dokumentów przez białoruskich pograniczników. Napadająca grupa przebrana jest w odpowiednie stroje, uzbrojona w broń i posługuje się jedynie językiem rosyjskim lub białoruskim.
W pierwszych dekadach XXI wieku kolej przewoziła kilkanaście, rzadziej kilka tysięcy pasażerów rocznie, najwięcej – 20 tysięcy w 2016 roku[2][5].
Głównymi pojazdami trakcyjnymi są lokomotywy spalinowe V10C[5]. Kolej posiadała jeszcze w 2003 roku czynny parowóz Tx1112 typu HF, ale nie jest czynny obecnie (stan na 2023)[5][7].
Trasa kolejki
edytuj- Hajnówka Wąskotorowa – Topiło. Długość trasy – 22 km (w obie strony). Minimalna liczba osób – 40. Czas przejazdu w jedną stronę – godzina. Postój w Topile – godzina.
Godzinna trasa kolejki przebiega cały czas przez las Białowieski oraz niewielkie polany. Przejeżdża również nad jeziorem Topiło[1]. Kolejka kursuje z prędkością 15 km/h.
Na terenie stacji Hajnówka Wąskotorowa znajduje się zabytkowy parowóz z 1918 typu HF do przewożenia drewna wraz z wagonikami, budynek stacji z kasą, toalety, peron stacji oraz wiata nad peronem.
Na terenie Topiła również znajduje się zabytkowy parowóz Las47 do przewożenia drewna wraz z wagonikami, peron stacji oraz wiata nad peronem.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Poznaj polskie koleje wąskotorowe 2023. Warszawa: Urząd Transportu Kolejowego, 2023, s. 28-30.
- ↑ a b c Koleje Wąskotorowe w 2022 r. Warszawa: 2023, s. 28.
- ↑ a b c Ryszard Burzykowski. Kolej Puszczy Białowieskiej. „Świat Kolei”. 5/2016. s. 35-37.
- ↑ a b Marek Malczewski. Kolej leśna w Hajnówce. „Świat Kolei”. Nr 6/1999, s. 6, 1999.
- ↑ a b c d Marek Malczewski. W krainie „haefek”. „Świat Kolei”. Nr 2/2003, s. 7, 2003.
- ↑ Cennik i zasady funkcjonowania kolejki w roku 2020. (*.doc, 46k)
- ↑ Koleje Wąskotorowe w Polsce. Analiza danych statystycznych za 2023 r. Warszawa: Urząd Transportu Kolejowego, 2024, s. 18.
Linki zewnętrzne
edytuj- o kolejce na portalu Białowieża info. bialowieza-info.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-02)].
- Trasa kolejki na mapie satelitarnej w serwisie Wikimapia
- Wąskotorowe Kolejki Leśne. Nadleśnictwo Hajnówka.