Żady: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięcie odwołania do pliku 玉鷹鶚,_紅山文化,_eagle_owl,_yellowish_jade,_Neolithic_period,_Culture_0674_01.jpg, ponieważ użytkownik [[commons:User:Rosenzweig|Rosenzwe |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawa linkowań i typografii |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Dopracować|należy także podać słowniki bądź publikacje stosujące to określenie|źródła=2013-12}} |
{{Dopracować|należy także podać słowniki bądź publikacje stosujące to określenie|źródła=2013-12}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
Jest potoczną nazwą dawniej stosowaną w stosunku do dwóch, podobnych do siebie z wyglądu i często mylonych skał. Obecnie do tej grupy zalicza się trzy rodzaje skał: |
Jest potoczną nazwą dawniej stosowaną w stosunku do dwóch, podobnych do siebie z wyglądu i często mylonych skał. Obecnie do tej grupy zalicza się trzy rodzaje skał: |
||
Linia 8: | Linia 7: | ||
* ''maw-sit-sit'' – zbudowany z piroksenów, spineli, amfiboli i chlorytów<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.penoir.com/stones/MawSit.html |tytuł=Strona poświęcona zagadnieniom związanym z maw-sit-sit |data dostępu=2010-08-07 |archiwum=https://web.archive.org/web/20101119190622/http://www.penoir.com/stones/MawSit.html |zarchiwizowano=2010-11-19 }}</ref> |
* ''maw-sit-sit'' – zbudowany z piroksenów, spineli, amfiboli i chlorytów<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.penoir.com/stones/MawSit.html |tytuł=Strona poświęcona zagadnieniom związanym z maw-sit-sit |data dostępu=2010-08-07 |archiwum=https://web.archive.org/web/20101119190622/http://www.penoir.com/stones/MawSit.html |zarchiwizowano=2010-11-19 }}</ref> |
||
Początkowo oba te kamienie uważano za ten sam minerał, który określano mianem ''jade'' (żad). Także w chińskiej tradycji oba minerały nazywane są 玉 ''yù''. |
Początkowo oba te kamienie uważano za ten sam minerał, który określano mianem ''jade'' (żad). Także w chińskiej tradycji oba minerały nazywane są 玉 ''yù''. |
||
Dopiero w 1863 r. [[Francja|Francuz]] Damour udowodnił, że ten zwięzły kamień, który znano od 7000 lat, w rzeczywistości stanowi dwa różne minerały. |
Dopiero w 1863 r. [[Francja|Francuz]] Damour udowodnił, że ten zwięzły kamień, który znano od 7000 lat, w rzeczywistości stanowi dwa różne minerały. |
||
Linia 20: | Linia 19: | ||
* Oba minerały są do siebie podobne zewnętrznie. |
* Oba minerały są do siebie podobne zewnętrznie. |
||
* [[Jadeit]] – topi się w płomieniu dmuchawy, tworząc przezroczystą perłę i dopiero w takiej postaci rozpuszcza się w [[kwas solny|kwasie solnym]]. |
* [[Jadeit]] – topi się w płomieniu dmuchawy, tworząc przezroczystą perłę i dopiero w takiej postaci rozpuszcza się w [[kwas solny|kwasie solnym]]. |
||
* [[Nefryt]] – topi się w płomieniu dmuchawy, nie rozpuszcza się w [[kwasy|kwasach]]. |
* [[Nefryt]] – topi się w płomieniu dmuchawy, nie rozpuszcza się w [[kwasy|kwasach]]. |
||
* Wyraźnie różnią się [[gęstość|gęstością]] (jadeit jest twardszy). |
* Wyraźnie różnią się [[gęstość|gęstością]] (jadeit jest twardszy). |
||
* Jadeit znacznie rzadziej występuje na Ziemi, jest przez to cenniejszy od pospolitego nefrytu. |
* Jadeit znacznie rzadziej występuje na Ziemi, jest przez to cenniejszy od pospolitego nefrytu. |
||
* Nazwą żad określa się też (nieprawidłowo) wiele innych kamieni ozdobnych o wyglądzie podobnym do jadeitu lub nefrytu np. żad alaska ([[pektolit]]owy) = żad maw-sit-sit, żad [[albit]]owy, żad indyjski, nowy żad = żad koreański. |
* Nazwą żad określa się też (nieprawidłowo) wiele innych kamieni ozdobnych o wyglądzie podobnym do jadeitu lub nefrytu np. żad alaska ([[pektolit]]owy) = żad maw-sit-sit, żad [[albit]]owy, żad indyjski, nowy żad = żad koreański. |
||
Żady są kamieniami znanymi od bardzo dawna na [[Orient |
Żady są kamieniami znanymi od bardzo dawna na [[Orient|Wschodzie]], szczególnie w [[Chiny|Chinach]]. Przed ponad 2000 lat w Chinach wyrabiano z niego figurki i inne [[symbole religijne|symbole kultu religijnego]]. |
||
W [[sztuka prekolumbijska|przedkolumbijskiej]] Ameryce Środkowej żad był ceniony bardziej od złota. Z powodu hiszpańskiej [[konkwista|konkwisty]] wysoki poziom obróbki żadu w Ameryce gwałtownie się obniżył. W Chinach ta sztuka rozwijała się nadal. |
W [[sztuka prekolumbijska|przedkolumbijskiej]] Ameryce Środkowej żad był ceniony bardziej od złota. Z powodu hiszpańskiej [[konkwista|konkwisty]] wysoki poziom obróbki żadu w Ameryce gwałtownie się obniżył. W Chinach ta sztuka rozwijała się nadal. |
||
Linia 33: | Linia 32: | ||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
{{commonscat|jade}} |
{{commonscat|jade}} |
||
Wersja z 02:50, 24 lis 2023
Ten artykuł od 2013-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji: należy także podać słowniki bądź publikacje stosujące to określenie. |
Żad – zwyczajowa oraz gemmologiczna wspólna nazwa nefrytu (żad nefrytowy) i jadeitu (żad jadeitowy).
Jest potoczną nazwą dawniej stosowaną w stosunku do dwóch, podobnych do siebie z wyglądu i często mylonych skał. Obecnie do tej grupy zalicza się trzy rodzaje skał:
- jadeit – zbudowany z piroksenów.
- nefryt – zbudowany z amfiboli.
- maw-sit-sit – zbudowany z piroksenów, spineli, amfiboli i chlorytów[1]
Początkowo oba te kamienie uważano za ten sam minerał, który określano mianem jade (żad). Także w chińskiej tradycji oba minerały nazywane są 玉 yù.
Dopiero w 1863 r. Francuz Damour udowodnił, że ten zwięzły kamień, który znano od 7000 lat, w rzeczywistości stanowi dwa różne minerały.
Ich rozróżnienie jest trudne, co może być powodem tego, że słowo żad nadal obowiązuje jako pojęcie nadrzędne.
Nazwa pochodzi z okresu zdobywania przez Hiszpanów Ameryki Środkowej i Południowej. Oznacza "piedra de ijada" czyli kamień lędźwiowy. Minerał ten uważano za środek profilaktyczny i leczniczy w przypadku dolegliwości nerek.
Cechy szczególne
- Oba minerały są do siebie podobne zewnętrznie.
- Jadeit – topi się w płomieniu dmuchawy, tworząc przezroczystą perłę i dopiero w takiej postaci rozpuszcza się w kwasie solnym.
- Nefryt – topi się w płomieniu dmuchawy, nie rozpuszcza się w kwasach.
- Wyraźnie różnią się gęstością (jadeit jest twardszy).
- Jadeit znacznie rzadziej występuje na Ziemi, jest przez to cenniejszy od pospolitego nefrytu.
- Nazwą żad określa się też (nieprawidłowo) wiele innych kamieni ozdobnych o wyglądzie podobnym do jadeitu lub nefrytu np. żad alaska (pektolitowy) = żad maw-sit-sit, żad albitowy, żad indyjski, nowy żad = żad koreański.
Żady są kamieniami znanymi od bardzo dawna na Wschodzie, szczególnie w Chinach. Przed ponad 2000 lat w Chinach wyrabiano z niego figurki i inne symbole kultu religijnego.
W przedkolumbijskiej Ameryce Środkowej żad był ceniony bardziej od złota. Z powodu hiszpańskiej konkwisty wysoki poziom obróbki żadu w Ameryce gwałtownie się obniżył. W Chinach ta sztuka rozwijała się nadal.
Dzięki wyjątkowo dużej spoistości, a stosunkowo niewielkiej twardości, już w czasach prehistorycznych wyrabiano z nich broń i narzędzia codziennego użytku.
Przypisy
- ↑ Strona poświęcona zagadnieniom związanym z maw-sit-sit. [dostęp 2010-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-19)].