Donatyzm

Donatyzm – ruch kontestacyjny w IV/V w. w Kościele katolickim w prowincji Afryki północnej Cesarstwa rzymskiego, zapoczątkowany przez biskupa Donata z Kartaginy w następstwie prześladowania chrześcijan za cesarza Dioklecjana (303-305 n.e.). W 412 roku donatyści zostali skazani na banicję przez cesarza Honoriusza, zanikli całkowicie w wyniku najazdu ariańskich Wandalów, a następnie muzułmańskich Arabów.

Kara rzucenia zwierzętom na pożarcie, stosowana w Cesarstwie rzymskim wobec kryminalistów. Zaliczano do nich także chrześcijan, którzy nie wyrzekli się swych praktyk. Mozaika z III w. AD, Muzeum Al-Dżamm w Tunezji

Idea ruchu

Główną ideą ruchu był sprzeciw wobec ponownego włączania do Kościoła apostatów, którzy zaparli się wiary chrześcijańskiej w wyniku gróźb ze strony władz cesarstwa. Przywódcy ruchu uznawali, że apostaci utracili sakramenty chrztu i święceń i nie można już im ich przywrócić. Ponieważ stanowisko Wielkiego Kościoła, któremu przewodził biskup Rzymu, zakładało możliwość porzucenia apostazji, powrotu do wiary i pojednania z Kościołem, według donatystów i on stał się niegodny udzielać ważnie sakramentów. W przekonaniu schizmatyków, jedynym istniejącym Kościołem Chrystusa, który zachował świętość potrzebną do udzielania sakramentów, byli oni sami. Nazywając się „Kościołem męczenników” lub „Kościołem doskonałych”, wszystkim, którzy dołączali do nich, przychodząc z kościołów będących w komunii z biskupem Rzymu, udzielali ponownie chrztu i innych sakramentów. W szczytowym okresie rozwoju schizmy, Donata popierało ok. 270 biskupów, którzy zgromadzili się na swoim synodzie w 336 roku. Przeciwni byli posłuszeństwu władzy cesarskiej.

Działania na rzecz zażegnania schizmy i sprostowania błędów dogmatycznych podjęli głównie Optat z Milewy oraz Augustyn z Hippony. Ten ostatni głosił, że Kościół jest wspólnotą składającą się również z grzeszników oraz że ważność sakramentów nie zależy od moralności (dyspozycji) tego, kto nimi administruje, lecz od świętości Kościoła, gdyż sakramenty należą do niego, a nie są prywatną własnością poszczególnych szafarzy.

Konferencja zwołana w roku 411 w Kartaginie bardzo osłabiła ruch donatystów. Struktury zostały unicestwione po zwycięstwie ariańskich Wandalów, pod wodzą Genzeryka. Ostatecznie zanikł po zajęciu Afryki Północnej przez muzułmańskich Arabów.

Zobacz też

• ex opere operato
• melecjanie

Bibliografia

• Congar, Yves OP: L'apport de Saint Augustin a la théologie des sacrements et de l'Église du fait de son affrontement avec le donatisme. W: Augustine d'Hippone: Traités Anti-Donatistes, Volume I, Psalmus Contra Partem Donati ; Contra Epistulam Parmeniani Libri Tres ; Epistula Ad Catholicos ; De Secta Donatistarum. G. Finaert (przekład na j. franc.); Yves M.-J. Congar (wstęp i przypisy). Paryż: Desclée De Brouwer, 1963, s. 71-123, seria: Bibliothèque Augustinienne – Œuvres De Saint Augustin 28, Quatrième Série.
• Kubacki, Zbigniew: Donatyzm. W: Religia. Encyklopedia PWN. T. 3. Warszawa: PWN, 2001, s. 261-262. ISBN 83-01-13661-8.
• Optat z Milewe: Traktat przeciw donatystom. Aleksander Gołda (przekł., wstęp i przypisy). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011, s. 158, seria: Źródła Myśli Teologicznej 56. ISBN 978-83-7505-329-6.