Dubno (miasto): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 00:21, 14 lip 2007

Szablon:Miasto zagranica infobox Dubno (ukr. Дубно) - miasto w zachodniej części Ukrainy, w obwodzie rówieńskim, nad Ikwą (dorzecze Prypeci). Około 37,7 tys. mieszkańców.

Szablon:Ukraina stub

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{Dopracować}}
-{{Linki}}
 {{Miasto zagranica infobox|
 Miasto=Dubno|
@@ Linia 39: / Linia 37: @@
 [[ru:Дубно]]
 [[uk:Дубно]]
-DUBNO
-Dubno Kościół pw. Świętego Jana Nepomucena
-Wołyń
-DUBNO
-II Rzeczpospolita
-Miejscowość pierwszy raz wspomniana w XII-wiecznej "Kronice Ipatiewskiej". Pierwsze drewniane umocnienia miały tu powstać (1149) podczas rozbicia dzielnicowego Rusi kijowskiej, za rządów kniazia Jurija Dołgorukiego. Po najeździe tatarskim wraz z całą Rusią Dubno popadło w zależność od Mongołów. Kres ich dominacji położyło, za panowania Giedymina (ok. 1340), Wielkie Księstwo Litewskie. 4 listopada 1386 roku król Władysław Jagiełło potwierdził wcześniejsze nadanie Dubna dla kniazia Fiodora Ostrogskiego. Wówczas powstały kolejne drewniano-ziemne umocnienia zamku z częstokołem. Aleksander Jagiellończyk, jeszcze jako wielki książę litewski nadał (1498) w przywileju dla Konstantego Ostrogskiego prawa miejskie dla Dubna. Lokację na prawie magdeburskim Dubno otrzymało (1506) od króla Zygmunta Starego. Pierwszy zamek w Dubnie wzniesiony był w XV w. przez Wasyla Ostrogskiego, zwanego Pięknym. Kniaź Konstanty Ostrogski gruntownie go rozbudował (1489-1506). Wielokrotnie pod miasto podchodziły czambuły tatarskie, pustosząc okolice. We wrześniu 1577 roku po 7-dniowym oblężeniu odstąpili od zamku. Pojawili się ponownie podczas przygotowań do wesela Beaty Dolskiej. Powstałej panice miała zaradzić wówczas przytomność umysłu panny młodej, która sama podeszła do działa, odpaliła lont, raniąc dowódcę Tatarów, którzy odstąpili od miasta. W rękach Ostrogskich pozostawało Dubno do śmierci ostatniego z rodu, Janusza (1554-1620), wojewody wołyńskiego, który w 1609 r. ustanowił ze swoich dóbr ordynację. Następnie przeszło na własność jego zięcia, Aleksandra Zasławskiego (zm. 1629 r.). Zamek został rozbudowany na początku XVII w. przez Janusza Ostrogskiego lub Aleksandra Zasławskiego. Od zachodu, od strony miasta broniły go dwa potężne bastiony. Do bramy z portalem wiódł most zwodzony nad głęboką fosą. Z pozostałych stron, niedostępnych dziki bagnom i rozlewiskom Ikwy, zamek chronił obwód murów obronnych. Dubieńska twierdza odparła - jako jedna z nielicznych na Wołyniu oblężenie Kozaków (1648) Maksyma Krzywonosa chroniąc mieszczan przed pewną masakrą. Także w 1660 twierdza obroniła się przed najazdem wojsk rosyjskich wojewody Szeremietiewa. Podczas II wojny północnej (1700-21) miasto okupowały wojska szwedzkie Karola XII (1706) i rosyjskie cara Piotra I (1707), który przybył wówczas do Dubna. Na początku XVIII wieku wzniesiono klasztory bernardynów i karmelitanek. Książę Janusz Sanguszko podarował Dubno (1753) Stanisławowi Lubomirskiemu z obowiązkiem utrzymywania 270-osobowego oddziału piechoty do obrony zamku. W latach osiemdziesiątych  XVIII w. zamek został przebudowany przez Lubomirskich na reprezentacyjną rezydencję. Dwukondygnacyjny pałac, na planie prostokąta, wzniesiono wykorzystując mury starszej budowli. Autorem projektu pochodzący z Malty Henryk Ittar, a od 1780 roku Dominik Merlini. Przy pałacu działał teatr, którym kierował Wojciech Bogusławski, twórca pierwszej polskiej opery. Paradoksalnie do rozwoju miasta przyczynił się I rozbiór Polski (1772). W efekcie zagarnięcia Lwowa przez Austrię do Dubna przeniesiono tzw. "kontrakty" - wielki 4-tygodniowy jarmark, gromadzący nawet 30 tysięcy osób - kupców warszawskich, także z Wiednia, Lipska, Moskwy i Stambułu. Liczące niespełna 6 tys. mieszkańców Dubno na ten czas stawało się wówczas gospodarczą stolicą Rzeczypospolitej. Dubno zostało zagarnięte w II rozbiorze Polski (1793) przez Rosję. Tadeusz Czacki, twórca słynnego liceum krzemienieckiego sugerował (1803) Michałowi Lubomirskiemu założenie - na miejscu dotychczasowego sadu - gimnazjum z ogrodem botanicznym.
-Przez okres okupacji niemieckiej trwały wywózki na roboty przymusowe w Rzeszy. 28 lutego 1944 r. Niemcy wycofali się i Dubno zajęły wojska sowieckie.
-Od 1991 roku miasto rejonowe (powiatowe) obwodu rówieńskiego niepodległej Ukrainy.
-”Zamek.
-Usytuowany jest na płaskim i niskim cyplu, otoczonym rozlewiskami rzeki Ikwy, na obrzeżu miasta. Pierwszy zamek w Dubnie wzniesiony był w XV w. przez Wasyla Ostrogskiego, zwanego Pięknym. W latach 1489-1506 został przez Konstantego Ostrogskiego przebudowany. W rękach Ostrogskich pozostawało Dubno do śmierci ostatniego z rodu, Janusza (1554-1620), wojewody wołyńskiego, który w 1609 r. ustanowił ze swoich dóbr ordynację. Następnie przeszło na własność jego zięcia, Aleksandra Zasławskiego (zm. 1629 r.). Zamek, którego pozostałości przetrwały do dnia dzisiejszego, został zbudowany lub rozbudowany na początku XVII w. jeszcze przez Janusza Ostrogskiego lub już przez Aleksandra Zasławskiego. Była to twierdza  bastionowa typu nowowłoskiego, założona na planie trapezu. Od zachodu, od strony miasta broniły jej dwa potężne bastiony z orylonami, połączone kurtyną. Każdy bastion zaopatrzony został w narożną, okrągłą kawalierę (wieżyczkę strzelniczą), krytą kopułką. Wokół prawie całego dziedzińca do obwodu obwarowań przylegały kazamaty. Na osi kurtyny zachodniej znajdowała się sklepiona kolebkowo brama, a za nią również sklepiony przejazd w piętrowym budynku mieszkalnym. Brama miała rustykowany portal, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem, z późniejszym kartuszem herbowym. Wiódł do niej most zwodzony przerzucony nad głęboka, wypełnioną wodą fosą, wzmocnioną od zewnętrznej strony kamienna kontrskarpą. Warownię z pozostałych stron, niedostępnych dzięki bagnom i rozlewiskom Ikwy, chronił obwód murów obronnych. Na dziedzińcu wzdłuż kurtyny północnej stanął budynek mieszkalny. Kurtyny i bastiony w dolnych partiach murowane były z piaskowca, w górnych, ponad gzymsem, z cegły.
-W latach osiemdziesiątych XVIII w. został przebudowany przez Lubomirskich na reprezentacyjną rezydencję. Pałac, położony w północnej części dziedzińca, wzniesiony był z wykorzystaniem murów starszej budowli. Jest to budynek na planie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacyjny, z cokołową kondygnacją piwniczną, od zewnętrznej strony wzmocnioną skarpami. Ściany elewacji są surowe, gładkie, pozbawione dekoracji, z dwoma rzędami prostokątnych okien. W drugiej połowie XIX w. zamek stał się własnością władz carskich (po rozbiorach Dubno znajdowało się w zaborze rosyjskim) i niszczał, wykorzystywany na różne cele
-administracyjno - gospodarcze. Poważnie został uszkodzony w czasie I wojny Światowej. Podjęte w latach 1932-1939 starania władz polskich o przywrócenie zamkowi pierwotnego wyglądu przerwał wybuch II wojny światowej. Odrestaurowano jedynie budowle mieszkalne i  budynek bramny. Dubno wchodziło niegdyś w skład ordynacji ks. Ostrogskich, a od XV w. posiadało zamek. Książęca włość Dubieńska o obszarze 1000 km.2 posiadała 40 wsi. Na podstawie ugody kolbuszowskiej w r. 1753 przeszło Dubno ze Zdołbunowem i Dermaniem oraz 70 wsiami na Lubomirskich. Za ich rządów doszło do takiego rozwoju, że w chwili rozbiorów Polski było największem miastem woj. wołyńskiego. Do tego przyczyniły się nie mało kontrakty dubieńskie, które tu przeniesiono ze Lwowa po pierwszym rozbiorze Polski, w r. 1772, ściągające do Dubna obywatelstwo ziemskie ze wszystkich województw ruskich. Po trzecim rozbiorze Polski przeniesiono je do Kijowa, co spowodowało upadek Dubna. W r. 1870 stało się Dubno obozem warownym, podobnie jak Łuck i Równe. W czasie ostatniej wojny uległo miasto zniszczeniu. Z powodu otoczenia kolonjami czeskimi jest Dubno głównem centrem chmielarstwa na Wołyniu.
-Miasto z daleka pięknie się przedstawia na wzgórzu otoczonem moczarami Ikwy, nad któremi dominują mury zamku, wieże cerkwi i kościołów. Wewnątrz jednakże miasto zamieszkałe przez Żydów, przedstawia się mniej ponętnie. Najczystszą jest dzielnica przy wjeździe od strony Równego, gdzie znajduje się park miejski i stoi szereg domków w ogrodach.
-Nad Ikwą stoi zamek. Został on w połowie XV wieku założony przez ks. Wasyla Ostrogskiego, zwanego Pięknym. Pierwotnie miał być drewnianym, murowany wystawił w końcu XV wieku hetman ks. Konstanty I Ostrogski. W początkach XVII wieku, kasztelan krakowski ks. Janusz Ostrogski odrestaurował go w stylu późnorenensansowym, wówczas też zamek otrzymał dwie wieże na rogach od strony miasta. W owych czasach był zamek tutejszy tak silną fortecą, że w r. 1577 oparł się Tatarom, a w r. 1649 Chmielnickiemu, który poprzestał na złupieniu miasta, gdzie kazał wyciąć 1500 Żydów. W zamku tym ks. Ostrogscy trzymali swe duże i bogate archiwum, a w XVII i XVIII wieku szlachta okoliczna składała tu swe dokumenta. Wśród zabudowań zamkowych wznieśli ks. Lubomirscy w końcu XVIII wieku nowy pałac, bogato dekorowany. W XIX wieku, po przejściu dóbr na ks. Barjatyńskich, a później w r. 1870 na rząd rosyjski, równie  stary zamek Ostrogskich, jak i pałac Lubomirskich uległy zniszczeniu skutkiem zupełnego zaniedbania. Ogołocono je z ozdób i obrócono na koszary. W czasie wojny budynki te zniszczyli jeszcze bardziej kwaterujący tu Austryjacy i inne wojska a po wojnie gmach będący własnością rządu nie miał już dachu i sufitów.
-Od miasta do zamku idzie się przez most niegdyś zwodzony, oraz bramą wjazdową, tworzącą zarazem sień zamku Ostrogskich, z portalem w stylu odrodzenia. Zdobią ją herby ks. Ostrogskich w pięknym kartuszu. Nad bramą tą wznosiła się niegdyś wysoka wieża. Cały zamek otaczają bastjony systemu Vaubana z XVII wieku, w których mieszczą się obszerne kazamaty połączone krużgankami z okolicą. Kazamaty są tak szerokie, że można do nich było niegdyś zajechać karetą i zawrócić. Wskazaną jest przechadzka po wałach i kazamatach, oraz wyjście na baszty narożne, skąd mamy piękny widok na zamek i na miasto. Na dziedzińcu stoją dwa gmachy, z których starszym jest dawny zamek Ostrogskich. Jest to posępny budynek o grubych murach, będący w stanie nawpół ruiny, pokryty dachem, ale pozbawiony drzwi i okien. Od frontu zachował się portal renesansowy z herbem Ostrogskich. Budynek zamkowy przebudowuje się na starostwo i inne urzędy państwowe. Po lewej stronie podwórza zamkowego stoi ruina pałacu Lubomirskich. Został on zbudowany w czasach Stanisława Augusta, wedle proj. Itara z Malty a oparto go o stare
-mury, bezpośrednio wzniesione nad wodami Ikwy. W kilku pokojach zachowały się jeszcze resztki pięknej stiukowej ornamentyki, w szczególności w sieni fryz z herbami Ostrogskich i Lubomirskich, w jednym z pokoi fryz bachantek z wieńcami. Najpiękniej ornamentowaną była niegdyś okrągła sala balowa, otoczona kolumnadą w klasycznym stylu, której ściany zdobiła wspaniała ornamentyka. Przed wojną zamieniono ją na cerkiew prawosławną. W czasie wojny uległa zniszczeniu, i została pozbawiona sklepienia, a resztki jej ornamentyki przedstawiają smutny widok. Zniszczenie pałacu postąpiło w latach powojennych tak daleko, że zdaje się nic nie uchroni go już od zupełnej ruiny. Na wszystkich piętrach pozapadały się sklepienia i podłogi, wnętrze jest pełne gruzu, na ścianach pozostały tylko reszki ornamentyki, które niszczeją z każdym rokiem pod wpływem deszczu i śniegu. Niegdyś jedyny suchy dostęp do miasta prowadził od strony zachodniej, gdzie zamykała go zachowana do dzisiaj miejska Brama Łucka, zbudowana w XVI w. przez ks. Ostrogskich. W r. 1785 poddano bramę restauracji, wtedy zapewne została ona zamurowana a ulicę poprowadzono obok. W r. 1915 jej wnętrze uszkodziły wojska austryjackie. Obecnie znajduje się pod opieką władz wojskowych, które ją przebudowały na pomieszczenie Powiatowej Komisji Uzupełnień. Obok tej bramy stoi kościół Bernardynów fundacji kasztelana ks. Janusza Ostrogskiego, z r. 1620. Po kasacie klasztoru zamienili Rosjanie kościół w r. 1854 na cerkiew prawosławną (sobór), lecz obecnie oddano go znowu Bernardynom. Jest to skromny trzynawowy budynek wczesnobarokowy z wieżą. W prezbiterjum ładne rokokowe freski z połowy XVIII wieku, przypisywane Żebrowskiemu. Z tego czasu pochodzą też malowidła na ścianie prezbiterjum, które zastępują wielki ołtarz. Osobliwością jest mosiężny świecznik pięcioramienny, stojący na ziemi, wysokości człowieka, ozdobiony trzema lwami, odlewany w roku 1575 w Gdańsku, kosztem ks. Konstantego Ostrogskiego. Lichtarzów takich było dwa, lecz drugi zabrano do soboru w Ostrogu. Obok skromny budynek klasztoru, ozdobiony pięknemi głowicami kolumn. Barokowy kościół karmelitanek, fundowany w r. 1630 przez Anastazję Czarnecką, zamienili Rosjanie na cerkiew, a klasztor wzniesiony w r. 1686 z funduszów Teofili z Zasławskich ks. Lubomirskiej po kasacie w r. 1890 zamieniono na monaster prawosławny. Po wojnie oddano go Siostrom Opatrzności, które prowadzą tu zakład dla sierot. Klasztor posiada ładną fasadę barokową z piękną kolumnadą. Łączy się z nim kościół, skromny barok trzynawowy bez wieży. Jego pierwotne urządzenie usunęli Rosjanie. Stoi on u wjazdu do miasta od strony Równego. Niedaleko Rynku stoi bezstylowy kościół farny z r. 1832. Synagoga z XVI w. uległa częściowemu zniszczeniu w czasie wojny, gdy Austryjacy spalili na niej dach. Obecnie została już odbudowana. W mieście zachowało się kilka staroświeckich dworków np. przy ul. Panieńskiej 23. Zachował się też dworek, w którym umarł Czacki. Pod miastem pobojowisko z r. 1915, ozdobione pamiątkowym obeliskiem austryjackim. Fort "Zahorce" wsławił się w r. 1920 r. bohaterską obroną pod wodzą mjr. Matczyńskiego przeciwko bolszewikom. Na przedmieściu Surmicze rosyjski cmentarz wojskowy, na którym pochowano 514 poległych. Niegdyś posiadało Dubno kilka monasterów, w okresie unji Bazyliańskich, poprzednio prawosławnych. Mon. Świętokrzyski obok Karmelitanek z pierwszej połowy XVII w. oraz Spaski na wyspie w południowo-wschodniej stronie miasta, z połowy XV w., obydwa fundowane przez ks. Ostrogskich, stanowiły opactwo dubieńskie, Archimandrytami tutejszymi bywali znakomici ojcowie kościoła wschodniego, jak Smotrycki, Sakowicz, Dubowicz, wyszło stąd wielu biskupów i metropolitów. Fundacji ks. Ostrogskich był też żeński monaster Dubowicki.
-Dubno leży w szerokiej dolinie Ikwy, 191 m. n. p.m. Od zachodu ciągnie się 25 km. długie
-i tyleż szerokie pasmo Gór Pełczańskich, od Szwajcarji Wołyńskiej oddzielone doliną Ikwy. Kilka wzgórz tego pasma wznosi się ponad 300 m. n.p.m. zalesiona Czartorja (325 m. n.p.m.) na południe od Smordwy, szczyt Ostalec (328 m. n.p.m.) na zachód od Pełczy. Wzgórza sięgają od Dubna i Smordwy, po Kozin i tor kolei do Radziwiłłowa. W środku tych wzgórz bogatych w lasy i kamieniołomy kredy i wapienia leży wioska Pełcza (313 m. n.p.m.). 10 km na wschód od Dubna obok toru kolejowego leży Mirogoszcz, poza Buderażem i Glińskiem jedna z największych kolonji czeskich na Wołyniu. 17 km. na północ z Dubna leży Młynów, 17 km. na zachód Smardwa, opisano w następnym ustępie.
-Za Dubnem biegnie pociąg ku południowemu zachodowi doliną Ikwy, mając od zachodu Pełczańskie Góry. W dolinie tej leży następna stacja Kamienica (47 km.) wieś z cerkwią drewnianą, fundacji Jełowickich, stacja węzłowa z koleją lokalną do Krzemieńca (p. niżej). Obok Podłuże, gdzie cerkiew z r. 1845, w r. 1915 spalili Austryjacy.”