Endorfiny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 55409666 autorstwa Michał Sobkowski: reszta hasła nie lepsza Znacznik: Anulowanie edycji |
o kiepskich źródłach, drobne techniczne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{ambox |
|||
| typ = poważny |
|||
| tekst = Część informacji w artykule pochopdzi ze źródeł niezgodnych z wymogami [[Wikipedia:Wiarygodne źródła (artykuły o tematyce medycznej)|uźródłowienia informacji z obszaru nauk medycznych]] i wymaga weryfikacji. |
|||
}} |
|||
'''Endorfiny''' (skrótowiec od „endogenne morfiny”)<ref>Bogdan Sadowski: Podstawy fizjologii człowieka pod redakcją Stanisława Konturka, wyd.1, Kraków 2009</ref> – grupa [[hormony peptydowe|hormonów peptydowych]], wywołują dobre samopoczucie i zadowolenie z siebie oraz generalnie wywołują wszelkie inne stany [[euforia|euforyczne]] (tzw. hormony szczęścia). Tłumią odczuwanie drętwienia i [[ból]]u. Są endogennymi [[opioidy|opioidami]]. |
'''Endorfiny''' (skrótowiec od „endogenne morfiny”)<ref>Bogdan Sadowski: Podstawy fizjologii człowieka pod redakcją Stanisława Konturka, wyd.1, Kraków 2009</ref> – grupa [[hormony peptydowe|hormonów peptydowych]], wywołują dobre samopoczucie i zadowolenie z siebie oraz generalnie wywołują wszelkie inne stany [[euforia|euforyczne]] (tzw. hormony szczęścia). Tłumią odczuwanie drętwienia i [[ból]]u. Są endogennymi [[opioidy|opioidami]]. |
||
Obecnie potwierdza się istnienie co najmniej 20 typów endorfin, lecz jako najważniejsze uznaje się alfa, beta i gamma-endorfiny. Badania wykazały, że wspomniane rodzaje hormonów szczęścia mają działanie zbliżone do opioidów, takich jak [[morfina]]. Główna różnica pomiędzy nimi wynika z tego, że endorfiny w przeciwieństwie do morfiny są produkowane wewnątrz organizmu<ref>{{Cytuj |autor = blackballoon |tytuł = Endorfiny, inaczej hormony szczęścia - jak je pobudzić i jaki mają związek ze sportem? |data = 2018-12-06 |data dostępu = 2018-12-18 |opublikowany = FitXpress |url = https://www.fitxpress.pl/endorfiny-hormon-szczescia/ |
Obecnie potwierdza się istnienie co najmniej 20 typów endorfin, lecz jako najważniejsze uznaje się alfa, beta i gamma-endorfiny. Badania wykazały, że wspomniane rodzaje hormonów szczęścia mają działanie zbliżone do opioidów, takich jak [[morfina]]. Główna różnica pomiędzy nimi wynika z tego, że endorfiny w przeciwieństwie do morfiny są produkowane wewnątrz organizmu<ref>{{Cytuj |autor = blackballoon |tytuł = Endorfiny, inaczej hormony szczęścia - jak je pobudzić i jaki mają związek ze sportem? |data = 2018-12-06 |data dostępu = 2018-12-18 |opublikowany = FitXpress |url = https://www.fitxpress.pl/endorfiny-hormon-szczescia/ }}</ref> |
||
Są silnymi [[agonista]]mi [[Receptory opioidowe|receptorów opioidowych μ]], których pobudzanie wywołuje stany euforyczne. Na te same receptory działają opioidy egzogenne, co wywołuje zniesienie bólu, uczucie przyjemności i dobrego nastroju. Wywołuje to też silne uzależnienie psychiczne i fizyczne. |
Są silnymi [[agonista]]mi [[Receptory opioidowe|receptorów opioidowych μ]], których pobudzanie wywołuje stany euforyczne. Na te same receptory działają opioidy egzogenne, co wywołuje zniesienie bólu, uczucie przyjemności i dobrego nastroju. Wywołuje to też silne uzależnienie psychiczne i fizyczne. |
||
Strukturę chemiczną substancji nazwanej później endorfiną (czyli wewnętrzną [[morfina|morfiną]]) podali [[John Hughes (farmakolog)|John Hughes]] i [[Hans Kosterlitz]]. Wytwarzana przez [[Kresomózgowie|mózg]], działa podobnie jak morfina, zmniejsza ból i wprawia w błogostan{{fakt|data=2018-12}}. |
|||
Wkrótce odkryto kilkanaście różnych endorfin produkowanych w mózgu i [[rdzeń kręgowy|rdzeniu kręgowym]], wpływających na odczuwanie bólu, stan uczuć i świadomości. Nazwano je [[Cząsteczka|molekułami]] emocji. Najwięcej receptorów emocji znaleziono w mózgu, w obszarach uważanych za siedzibę uczuć i ośrodki odczuwania przyjemności. W latach 60. w eksperymentach na [[szczur]]ach pokazano, że elektryczna stymulacja tych miejsc budzi w zwierzętach doznania tak intensywnej ekstazy, że wolą paść z wyczerpania niż przerwać doświadczenia<ref> |
Wkrótce odkryto kilkanaście różnych endorfin produkowanych w mózgu i [[rdzeń kręgowy|rdzeniu kręgowym]], wpływających na odczuwanie bólu, stan uczuć i świadomości. Nazwano je [[Cząsteczka|molekułami]] emocji. Najwięcej receptorów emocji znaleziono w mózgu, w obszarach uważanych za siedzibę uczuć i ośrodki odczuwania przyjemności. W latach 60. w eksperymentach na [[szczur]]ach pokazano, że elektryczna stymulacja tych miejsc budzi w zwierzętach doznania tak intensywnej ekstazy, że wolą paść z wyczerpania niż przerwać doświadczenia<ref>"[[Wprost]]", nr 861, 30 maja 1999</ref>. |
||
Niektóre bodźce, powodujące wydzielanie endorfin, to: |
Niektóre bodźce, powodujące wydzielanie endorfin, to: |
||
| Linia 15: | Linia 19: | ||
* niektóre (głównie pikantne) [[przyprawa|przyprawy]], np. [[papryka chili]] (u szczurów)<ref name="chr">{{cytuj stronę|url = http://www.addictionsurvivors.org/vbulletin/showthread.php?t=25959|tytuł = Endorphins. The Gift You Give Yourself|autor = Lorrie Klosterman|data dostępu = 31.01.2015}}</ref> |
* niektóre (głównie pikantne) [[przyprawa|przyprawy]], np. [[papryka chili]] (u szczurów)<ref name="chr">{{cytuj stronę|url = http://www.addictionsurvivors.org/vbulletin/showthread.php?t=25959|tytuł = Endorphins. The Gift You Give Yourself|autor = Lorrie Klosterman|data dostępu = 31.01.2015}}</ref> |
||
* w niektórych przypadkach [[akupunktura]]<ref name="chr"/><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.abc.net.au/science/news/stories/s27924.htm |tytuł = Acupuncture works on endorphins|data dostępu = 19.05.2009}}</ref> |
* w niektórych przypadkach [[akupunktura]]<ref name="chr"/><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.abc.net.au/science/news/stories/s27924.htm |tytuł = Acupuncture works on endorphins|data dostępu = 19.05.2009}}</ref> |
||
* opalanie<ref name="wp.pl">{{Cytuj stronę | url = http://pogoda.wp.pl/kat,1034985,title,Opalanie-moze-uzalezniac,wid,16705925,wiadomosc.html?ticaid=112f6f| tytuł = Opalanie może uzależniać| data dostępu = 2014-06-23 |
* opalanie<ref name="wp.pl">{{Cytuj stronę | url = http://pogoda.wp.pl/kat,1034985,title,Opalanie-moze-uzalezniac,wid,16705925,wiadomosc.html?ticaid=112f6f| tytuł = Opalanie może uzależniać| data dostępu = 2014-06-23| data = 2014-06-23}}</ref> |
||
* [[czekolada]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Melchior | imię = JC. | nazwisko2 = Rigaud | imię2 = D. | nazwisko3 = Colas-Linhart | imię3 = N. | nazwisko4 = Petiet | imię4 = A. | nazwisko5 = Girard | imię5 = A. | tytuł = Immunoreactive beta-endorphin increases after an aspartame chocolate drink in healthy human subjects | czasopismo = Physiol Behav | wolumin = 50 | numer = 5 | strony = 941-944 | rok = 1991 | doi = 10.1016/0031-9384(91)90418-N | pmid = 1805284 }}</ref> |
|||
* [[czekolada]]<ref>{{cytuj stronę|url = http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6T0P-47XN2B6-5J&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=be14999c35c68051732f725b3c7a69cf| |
|||
tytuł = Immunoreactive beta-endorphin increases after an aspartame chocolate drink in healthy human subjects|opublikowany = Physiology & Behavior|data = 11.1991|data dostępu = 19.05.2009}}</ref> |
|||
* niektóre [[substancja psychoaktywna|substancje psychoaktywne]] |
* niektóre [[substancja psychoaktywna|substancje psychoaktywne]] |
||
* [[orgazm]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/4703166.stm |tytuł = 'Sexercise' yourself into shape |data dostępu = 11.02.2006}}</ref> |
* [[orgazm]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/4703166.stm |tytuł = 'Sexercise' yourself into shape |data dostępu = 11.02.2006}}</ref> |
||
Wersja z 14:00, 25 gru 2018
 |
Część informacji w artykule pochopdzi ze źródeł niezgodnych z wymogami uźródłowienia informacji z obszaru nauk medycznych i wymaga weryfikacji. |
Endorfiny (skrótowiec od „endogenne morfiny”)[1] – grupa hormonów peptydowych, wywołują dobre samopoczucie i zadowolenie z siebie oraz generalnie wywołują wszelkie inne stany euforyczne (tzw. hormony szczęścia). Tłumią odczuwanie drętwienia i bólu. Są endogennymi opioidami.
Obecnie potwierdza się istnienie co najmniej 20 typów endorfin, lecz jako najważniejsze uznaje się alfa, beta i gamma-endorfiny. Badania wykazały, że wspomniane rodzaje hormonów szczęścia mają działanie zbliżone do opioidów, takich jak morfina. Główna różnica pomiędzy nimi wynika z tego, że endorfiny w przeciwieństwie do morfiny są produkowane wewnątrz organizmu[2]
Są silnymi agonistami receptorów opioidowych μ, których pobudzanie wywołuje stany euforyczne. Na te same receptory działają opioidy egzogenne, co wywołuje zniesienie bólu, uczucie przyjemności i dobrego nastroju. Wywołuje to też silne uzależnienie psychiczne i fizyczne.
Strukturę chemiczną substancji nazwanej później endorfiną (czyli wewnętrzną morfiną) podali John Hughes i Hans Kosterlitz. Wytwarzana przez mózg, działa podobnie jak morfina, zmniejsza ból i wprawia w błogostan[potrzebny przypis].
Wkrótce odkryto kilkanaście różnych endorfin produkowanych w mózgu i rdzeniu kręgowym, wpływających na odczuwanie bólu, stan uczuć i świadomości. Nazwano je molekułami emocji. Najwięcej receptorów emocji znaleziono w mózgu, w obszarach uważanych za siedzibę uczuć i ośrodki odczuwania przyjemności. W latach 60. w eksperymentach na szczurach pokazano, że elektryczna stymulacja tych miejsc budzi w zwierzętach doznania tak intensywnej ekstazy, że wolą paść z wyczerpania niż przerwać doświadczenia[3].
Niektóre bodźce, powodujące wydzielanie endorfin, to:
- śmiech, a nawet myślenie o śmiechu[4]
- wysiłek fizyczny (chociaż niektórzy naukowcy twierdzą, iż to udział w rywalizacji sportowej ma na to znaczący wpływ); przypuszcza się, że przedłużony intensywny wysiłek powoduje wzmożone wydzielanie endorfin, objawiające się euforią biegacza
- niedotlenienie - istnieje hipoteza działania euforyzującego alkoholu na organizm poprzez zwiększone powinowactwo tej substancji do tlenu (patrz również: euforia biegacza)
- niektóre (głównie pikantne) przyprawy, np. papryka chili (u szczurów)[5]
- w niektórych przypadkach akupunktura[5][6]
- opalanie[7]
- czekolada[8]
- niektóre substancje psychoaktywne
- orgazm[9]
Przypisy
- ↑ Bogdan Sadowski: Podstawy fizjologii człowieka pod redakcją Stanisława Konturka, wyd.1, Kraków 2009
- ↑ n, Endorfiny, inaczej hormony szczęścia - jak je pobudzić i jaki mają związek ze sportem? [online], FitXpress, 6 grudnia 2018 [dostęp 2018-12-18].
- ↑ "Wprost", nr 861, 30 maja 1999
- ↑ Judy Skatssoon: Thoughts of laughter may boost feel-good hormones. [dostęp 19.05.2009].
- ↑ a b Lorrie Klosterman: Endorphins. The Gift You Give Yourself. [dostęp 31.01.2015].
- ↑ Acupuncture works on endorphins. [dostęp 19.05.2009].
- ↑ Opalanie może uzależniać. 2014-06-23. [dostęp 2014-06-23].
- ↑ JC. Melchior, D. Rigaud, N. Colas-Linhart, A. Petiet i inni. Immunoreactive beta-endorphin increases after an aspartame chocolate drink in healthy human subjects. „Physiol Behav”. 50 (5), s. 941-944, 1991. DOI: 10.1016/0031-9384(91)90418-N. PMID: 1805284.
- ↑ 'Sexercise' yourself into shape. [dostęp 11.02.2006].
