Foglerz: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 06:46, 1 mar 2023

Foglerz (foglar, foglarz) (z fr. veuglaire, od aveugler – zaślepiać, zatykać otwór) – lekkie działo odtylcowe używane w końcu XV i w XVI wieku^[1].

Strzelało kulami ołowianymi i używano go przede wszystkim do obrony zamków i murów miejskich. Jego specyficzną cechą było zastosowanie 4-5 prochownic (wymiennych komór z ładunkami prochowymi), które przed odpaleniem kolejno umieszczano w specjalnym wyżłobieniu w tylnej dennej części lufy. Zaletą foglerza była zwiększona szybkostrzelność w porównaniu z innymi ówczesnymi działami. Poważną wadę stanowiło natomiast nieszczelne dopasowanie prochownicy, powodujące uchodzenie gazów prochowych, a w konsekwencji – istotne zmniejszenie siły wyrzutu (prędkości początkowej) pocisku.

Niedostatek ten sprawił, że okres stosowania foglerzy był stosunkowo krótki. Do pomysłu podobnych szybkostrzelających działek odtylcowych usiłowano powrócić w XVIII wieku, jednak bez większego powodzenia. Wiadomo, iż w trakcie powstania kościuszkowskiego w 1794 stosowano przez krótki czas śmigownice o konstrukcji podobnej do foglerza^[2].

Przypisy

↑ Gradowski i Żygulski 1994 ↓, s. 109.
↑ Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1987, s. 57; por. W. Kwaśniewicz: Leksykon dawnej broni palnej, dz. cyt.

Bibliografia

Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon dawnej broni palnej. Warszawa: Bellona, 2004, s. 81.
Mała encyklopedia wojskowa. T. 1 (A-J). Warszawa: Wydawnictwo MON, 1967, s. 407.
Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski: Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 109. ISBN 83-01-12390-7.

[CITEREFGradowskiŻygulski1994109-1] Gradowski i Żygulski 1994 ↓, s. 109.

[2] Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1987, s. 57; por. W. Kwaśniewicz: Leksykon dawnej broni palnej, dz. cyt.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-[[Plik:Veuglaire - Château de Castelnaud - 20090926.jpg|thumb|Francuski foglerz z [[XV]] w.]]
+[[Plik:Veuglaire - Château de Castelnaud - 20090926.jpg|thumb|Francuski foglerz z XV wieku]]
-'''Foglerz''' (lub '''foglar''') ([[język francuski|franc.]] ''veuglaire'', od słowa ''aveugler'' - oślepiać, zatykać otwór) - małe działo odtylcowe używane w końcu [[XV wiek]]u i w [[XVI wiek]]u.
+'''Foglerz''' (foglar, foglarz) (z [[język francuski|fr.]] ''veuglaire'', od ''aveugler'' – zaślepiać, zatykać otwór) – lekkie działo odtylcowe używane w końcu XV i w XVI wieku{{odn|Gradowski|Żygulski|1994|s=109}}.
-Foglerz strzelał kulami ołowianymi i używany był głównie do obrony zamków i murów miejskich. Miał 4-5 prochownic (czyli komór do nabijania prochu), które kolejno wkładane były do specjalnego wydrążenia znajdującego się na dole lufy. Zaletą foglerza była większa szybkostrzelność w porównaniu z innymi działami. Poważną wadą było nieszczelne umieszczenie prochownicy, powodujące uchodzenie gazów prochowych i w konsekwencji znaczne obniżenie siły wyrzutu pocisku. Ponieważ z wadą tą nie potrafiono sobie wówczas poradzić, wobec wzrostu szybkostrzelności innych rodzajów dział foglerze w [[XVII wiek]]u zanikły.
+Strzelało kulami ołowianymi i używano go przede wszystkim do obrony zamków i murów miejskich. Jego specyficzną cechą było zastosowanie 4-5 prochownic (wymiennych komór z ładunkami prochowymi), które przed odpaleniem kolejno umieszczano w specjalnym wyżłobieniu w tylnej dennej części lufy. Zaletą foglerza była zwiększona szybkostrzelność w porównaniu z innymi ówczesnymi działami. Poważną wadę stanowiło natomiast nieszczelne dopasowanie prochownicy, powodujące uchodzenie [[gazy prochowe|gazów prochowych]], a w konsekwencji – istotne zmniejszenie siły wyrzutu ([[prędkość początkowa|prędkości początkowej]]) pocisku.
+Niedostatek ten sprawił, że okres stosowania foglerzy był stosunkowo krótki. Do pomysłu podobnych szybkostrzelających działek odtylcowych usiłowano powrócić w XVIII wieku, jednak bez większego powodzenia. Wiadomo, iż w trakcie [[insurekcja kościuszkowska|powstania kościuszkowskiego]] w 1794 stosowano przez krótki czas [[falkonet|śmigownice]] o konstrukcji podobnej do foglerza<ref>[[Włodzimierz Kwaśniewicz]]: ''1000 słów o dawnej broni palnej''. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1987, s. 57; por. W. Kwaśniewicz: ''Leksykon dawnej broni palnej'', dz. cyt.</ref>.
-== Zobacz też ==
-* [[folgerz]]
-* [[falkonet]]
-== Literatura ==
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
-* Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
-== Linki zewnętrzne ==
+== Bibliografia ==
+* {{cytuj książkę|nazwisko=Kwaśniewicz|imię=Włodzimierz|autor link=Włodzimierz Kwaśniewicz|tytuł=Leksykon dawnej broni palnej|wydawca=Bellona|miejsce=Warszawa|rok=2004|strony=81}}
-* [http://www.bractworycerskie.com.pl/kram/kusmierowscy.php Bractwo Rycerskie św. Katarzyny] - strona zawiera odnośniki do fotografii przedstawiających foglerz
+* {{cytuj książkę|tytuł=Mała encyklopedia wojskowa|tom=1 (A-J)|wydawca=Wydawnictwo MON|miejsce=Warszawa|rok=1967|strony=407}}
+* {{cytuj książkę|nazwisko=Gradowski|imię = Michał|nazwisko2=Żygulski|imię2=Zdzisław| autor link= Michał Gradowski| autor link2= Zdzisław Żygulski (historyk sztuki)| tytuł=Słownik uzbrojenia historycznego|rok=1994 |wydawca= [[Wydawnictwo Naukowe PWN]]|miejsce=Warszawa |isbn = 83-01-12390-7|strony=109|odn=tak}}
 [[Kategoria:Historyczna broń palna]]
 [[Kategoria:Armaty]]
-[[be:Фоглер]]
-[[be-x-old:Фоглер]]
-[[en:Veuglaire]]
-[[fr:Veuglaire]]
-[[no:Veuglaire]]