Gromada galaktyk: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
LaaknorBot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: tr:Gökada kümesi |
m poprawa encji na znaki unikodu, WP:SK |
||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
Gromady galaktyk nie zawsze mają dobrze określone "centrum" (jak [[układ planetarny]] czy [[galaktyka]]). W gromadach galaktyk występuje też stosunkowo gęsty i gorący [[ośrodek międzygalaktyczny]]. Obserwacje rentgenowskie wykazały, że w bogatych gromadach galaktyk temperatura tego gazu osiąga wartości od 10<sup>7</sup> do 10<sup>8</sup> K, a świecenie gazu ma charakter termiczny (promieniowanie hamowania). Masa gazu w gromadzie galaktyk jest porównywalna z masą zawartą w samych galaktykach, ale łączna masa galaktyk i gazu pomiędzy nimi nie wystarcza, aby grawitacyjnie związać gromadę, niezbędna jest obecność [[ciemna materia|ciemnej materii]] o masie kilkukrotnie przewyższającej masę galaktyk i gazu, aby zapewnić dostatecznie silne pole grawitacyjne, które uniemożliwia ucieczkę galaktyk i gorącego gazu z gromady. W szczególności, pod koniec sierpnia [[2006]] zespół astronomów ze [[Steward Obserwatory]] w [[Tucson]] w [[Arizona|Arizonie]] (Clowe i in. 2006) potwierdził obserwacyjnie istnienie ciemnej materii w [[gromada galaktyk Pocisk|gromadzie galaktyk Pocisk]]. |
Gromady galaktyk nie zawsze mają dobrze określone "centrum" (jak [[układ planetarny]] czy [[galaktyka]]). W gromadach galaktyk występuje też stosunkowo gęsty i gorący [[ośrodek międzygalaktyczny]]. Obserwacje rentgenowskie wykazały, że w bogatych gromadach galaktyk temperatura tego gazu osiąga wartości od 10<sup>7</sup> do 10<sup>8</sup> K, a świecenie gazu ma charakter termiczny (promieniowanie hamowania). Masa gazu w gromadzie galaktyk jest porównywalna z masą zawartą w samych galaktykach, ale łączna masa galaktyk i gazu pomiędzy nimi nie wystarcza, aby grawitacyjnie związać gromadę, niezbędna jest obecność [[ciemna materia|ciemnej materii]] o masie kilkukrotnie przewyższającej masę galaktyk i gazu, aby zapewnić dostatecznie silne pole grawitacyjne, które uniemożliwia ucieczkę galaktyk i gorącego gazu z gromady. W szczególności, pod koniec sierpnia [[2006]] zespół astronomów ze [[Steward Obserwatory]] w [[Tucson]] w [[Arizona|Arizonie]] (Clowe i in. 2006) potwierdził obserwacyjnie istnienie ciemnej materii w [[gromada galaktyk Pocisk|gromadzie galaktyk Pocisk]]. |
||
Gromady galaktyk mają rozmiary od jednego do dziesięciu milionów [[rok świetlny|lat świetlnych]] (0.3- |
Gromady galaktyk mają rozmiary od jednego do dziesięciu milionów [[rok świetlny|lat świetlnych]] (0.3-3• [[prawo Hubble'a|h]]<sup>-1</sup> [[parsek|Mpc]]). |
||
Najbliższą nam gromadą galaktyk jest [[gromada w Pannie]] w [[gwiazdozbiór|gwiazdozbiorze]] [[Panna (gwiazdozbiór)|Panny]] (inaczej zwana Virgo, od [[Łacina|łacińskiej]] nazwy tego gwiazdozbioru). Odległa jest o około 48 milionów lat świetlnych. |
Najbliższą nam gromadą galaktyk jest [[gromada w Pannie]] w [[gwiazdozbiór|gwiazdozbiorze]] [[Panna (gwiazdozbiór)|Panny]] (inaczej zwana Virgo, od [[Łacina|łacińskiej]] nazwy tego gwiazdozbioru). Odległa jest o około 48 milionów lat świetlnych. |
||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
Oprócz gromad, galaktyki tworza także jeszcze większe struktury, zwane [[supergromada galaktyk|supergromadami galaktyk]]. |
Oprócz gromad, galaktyki tworza także jeszcze większe struktury, zwane [[supergromada galaktyk|supergromadami galaktyk]]. |
||
== Zobacz też |
== Zobacz też == |
||
* [[Katalog gromad Abella]] |
* [[Katalog gromad Abella]] |
||
* [[Abell 2218]] |
* [[Abell 2218]] |
||
Wersja z 18:37, 25 maj 2009
Gromada galaktyk to skupisko od kilkudziesięciu do kilku tysięcy galaktyk tworzących układ związany grawitacyjnie. Mniejsze ugrupowania nazywane są grupami. Galaktyki w gromadzie galaktyk poruszają się po skomplikowanych torach wokół środka masy gromady, zazwyczaj znajdującego się w pobliżu największych galaktyk w gromadzie. Prędkości galaktyk w małych grupach galaktyk są rzędu 200 km/s, ale rosną do prędkości rzędu 800 km/s w dużych gromadach galaktyk (Becker i in. 2007).
Gromady galaktyk nie zawsze mają dobrze określone "centrum" (jak układ planetarny czy galaktyka). W gromadach galaktyk występuje też stosunkowo gęsty i gorący ośrodek międzygalaktyczny. Obserwacje rentgenowskie wykazały, że w bogatych gromadach galaktyk temperatura tego gazu osiąga wartości od 107 do 108 K, a świecenie gazu ma charakter termiczny (promieniowanie hamowania). Masa gazu w gromadzie galaktyk jest porównywalna z masą zawartą w samych galaktykach, ale łączna masa galaktyk i gazu pomiędzy nimi nie wystarcza, aby grawitacyjnie związać gromadę, niezbędna jest obecność ciemnej materii o masie kilkukrotnie przewyższającej masę galaktyk i gazu, aby zapewnić dostatecznie silne pole grawitacyjne, które uniemożliwia ucieczkę galaktyk i gorącego gazu z gromady. W szczególności, pod koniec sierpnia 2006 zespół astronomów ze Steward Obserwatory w Tucson w Arizonie (Clowe i in. 2006) potwierdził obserwacyjnie istnienie ciemnej materii w gromadzie galaktyk Pocisk. Gromady galaktyk mają rozmiary od jednego do dziesięciu milionów lat świetlnych (0.3-3• h-1 Mpc).
Najbliższą nam gromadą galaktyk jest gromada w Pannie w gwiazdozbiorze Panny (inaczej zwana Virgo, od łacińskiej nazwy tego gwiazdozbioru). Odległa jest o około 48 milionów lat świetlnych.
Oprócz gromad, galaktyki tworza także jeszcze większe struktury, zwane supergromadami galaktyk.
Zobacz też
- ↑ Govert Schilling, Ciemne sprawki, w: Świat Nauki nr 1 (197) styczeń 2008, s. 12-13.
- M.R. Becker i in., 2007, ApJ, 669, 905
- D. Clowe i in., 2006, ApJ, 648, L109