Gromada galaktyk: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:51, 18 lut 2010

Gromada galaktyk Abell 520 (kolor niebieski – ciemna materia, kolor różowy – gorący gaz^[1])

Gromada galaktyk – skupisko od kilkudziesięciu do kilku tysięcy galaktyk tworzących układ związany grawitacyjnie. Mniejsze ugrupowania nazywane są grupami. Galaktyki w gromadzie galaktyk poruszają się po skomplikowanych torach wokół środka masy gromady, zazwyczaj znajdującego się w pobliżu największych galaktyk w gromadzie. Prędkości galaktyk w małych grupach galaktyk są rzędu 200 km/s, ale rosną do prędkości rzędu 800 km/s w dużych gromadach galaktyk (Becker i in. 2007).

Gromady galaktyk nie zawsze mają dobrze określone "centrum" (jak układ planetarny czy galaktyka). W gromadach galaktyk występuje też stosunkowo gęsty i gorący ośrodek międzygalaktyczny. Obserwacje rentgenowskie wykazały, że w dużych i jasnych gromadach galaktyk temperatura tego gazu osiąga wartości od 10⁷ do 10⁸ K. Promieniowanie rentgenowskie emitowane przez ten gaz ma charakter termiczny a także jest to promieniowanie hamowania. Masa gazu w gromadzie galaktyk jest porównywalna z masą zawartą w samych galaktykach, ale łączna masa galaktyk i gazu pomiędzy nimi nie wystarcza, aby grawitacyjnie związać gromadę, niezbędna jest obecność ciemnej materii o masie kilkukrotnie przewyższającej masę galaktyk i gazu, aby zapewnić dostatecznie silne pole grawitacyjne, które uniemożliwia ucieczkę galaktyk i gorącego gazu z gromady. W szczególności, pod koniec sierpnia 2006 zespół astronomów ze Steward Obserwatory w Tucson w Arizonie (Clowe i in. 2006) potwierdził obserwacyjnie istnienie ciemnej materii w gromadzie galaktyk Pocisk.

Gromady galaktyk mają rozmiary od jednego do dziesięciu milionów lat świetlnych.

Najbliższą nam gromadą galaktyk jest gromada w Pannie w gwiazdozbiorze Panny (inaczej zwana Virgo, od łacińskiej nazwy tego gwiazdozbioru). Odległa jest o około 48 milionów lat świetlnych.

Oprócz gromad, galaktyki tworzą także jeszcze większe struktury, zwane supergromadami galaktyk.

Zobacz też

↑ Govert Schilling, Ciemne sprawki, w: Świat Nauki nr 1 (197) styczeń 2008, s. 12-13.

M.R. Becker i in., 2007, ApJ, 669, 905
D. Clowe i in., 2006, ApJ, 648, L109

[1] Govert Schilling, Ciemne sprawki, w: Świat Nauki nr 1 (197) styczeń 2008, s. 12-13.

[1]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Plik:RS classific cluster.png|right|350px|Klasyfikacja gromad galaktyk]]
 [[Plik:Abell S740.jpg|thumb|right|Gromada galaktyk Abell S0740]]
-[[Plik:Abell 520.PNG|200px|right|thumb|Gromada galaktyk [[Abell 520]] (kolor niebieski – [[ciemna materia]], kolor różowy – gorący gaz<ref>Govert Schilling, ''Ciemne sprawki'', w: [[Świat Nauki]] nr 1 (197) styczeń 2008, s. 12-13.</ref>]]
+[[Plik:Abell 520.PNG|200px|right|thumb|Gromada galaktyk [[Abell 520]] (kolor niebieski – [[ciemna materia]], kolor różowy – gorący gaz<ref>Govert Schilling, ''Ciemne sprawki'', w: [[Świat Nauki]] nr 1 (197) styczeń 2008, s. 12-13.</ref>)]]
 '''Gromada galaktyk''' – skupisko od kilkudziesięciu do kilku tysięcy [[galaktyka|galaktyk]] tworzących [[układ fizyczny|układ związany]] [[grawitacja|grawitacyjnie]]. Mniejsze ugrupowania nazywane są [[grupa galaktyk|grupami]]. Galaktyki w gromadzie galaktyk poruszają się po skomplikowanych torach wokół [[środek masy|środka masy]] gromady, zazwyczaj znajdującego się w pobliżu największych galaktyk w gromadzie. Prędkości galaktyk w małych grupach galaktyk są rzędu 200 km/s, ale rosną do prędkości rzędu 800 km/s w dużych gromadach galaktyk (Becker i in. 2007).
-Gromady galaktyk nie zawsze mają dobrze określone "centrum" (jak [[układ planetarny]] czy [[galaktyka]]). W gromadach galaktyk występuje też stosunkowo gęsty i gorący [[ośrodek międzygalaktyczny]]. Obserwacje rentgenowskie wykazały, że w bogatych gromadach galaktyk temperatura tego gazu osiąga wartości od 10<sup>7</sup> do 10<sup>8</sup> K, a świecenie gazu ma charakter termiczny (promieniowanie hamowania). Masa gazu w gromadzie galaktyk jest porównywalna z masą zawartą w samych galaktykach, ale łączna masa galaktyk i gazu pomiędzy nimi nie wystarcza, aby grawitacyjnie związać gromadę, niezbędna jest obecność [[ciemna materia|ciemnej materii]] o masie kilkukrotnie przewyższającej masę galaktyk i gazu, aby zapewnić dostatecznie silne pole grawitacyjne, które uniemożliwia ucieczkę galaktyk i gorącego gazu z gromady. W szczególności, pod koniec sierpnia [[2006]] zespół astronomów ze [[Steward Obserwatory]] w [[Tucson]] w [[Arizona|Arizonie]] (Clowe i in. 2006) potwierdził obserwacyjnie istnienie ciemnej materii w [[Gromada galaktyk 1E0657-558|gromadzie galaktyk Pocisk]].
+Gromady galaktyk nie zawsze mają dobrze określone "centrum" (jak [[układ planetarny]] czy [[galaktyka]]). W gromadach galaktyk występuje też stosunkowo gęsty i gorący [[ośrodek międzygalaktyczny]]. Obserwacje rentgenowskie wykazały, że w dużych i jasnych gromadach galaktyk temperatura tego gazu osiąga wartości od 10<sup>7</sup> do 10<sup>8</sup>&nbsp;K. Promieniowanie rentgenowskie emitowane przez ten gaz ma charakter termiczny a także jest to   [[promieniowanie hamowania]]. Masa gazu w gromadzie galaktyk jest porównywalna z masą zawartą w samych galaktykach, ale łączna masa galaktyk i gazu pomiędzy nimi nie wystarcza, aby grawitacyjnie związać gromadę, niezbędna jest obecność [[ciemna materia|ciemnej materii]] o masie kilkukrotnie przewyższającej masę galaktyk i gazu, aby zapewnić dostatecznie silne pole grawitacyjne, które uniemożliwia ucieczkę galaktyk i gorącego gazu z gromady. W szczególności, pod koniec sierpnia [[2006]] zespół astronomów ze [[Steward Obserwatory]] w [[Tucson]] w [[Arizona|Arizonie]] (Clowe i in. 2006) potwierdził obserwacyjnie istnienie ciemnej materii w [[Gromada galaktyk 1E0657-558|gromadzie galaktyk Pocisk]].
-Gromady galaktyk mają rozmiary od jednego do dziesięciu milionów [[rok świetlny|lat świetlnych]] (0.3-3• [[prawo Hubble'a|h]]<sup>-1</sup> [[parsek|Mpc]]).
+Gromady galaktyk mają rozmiary od jednego do dziesięciu milionów [[rok świetlny|lat świetlnych]].
 Najbliższą nam gromadą galaktyk jest [[gromada w Pannie]] w [[Gwiazdozbiór Panny|gwiazdozbiorze Panny]] (inaczej zwana Virgo, od [[Łacina|łacińskiej]] nazwy tego gwiazdozbioru). Odległa jest o około 48 milionów lat świetlnych.
@@ Linia 15: / Linia 16: @@
 * [[Abell 2218]]
 * [[Gromada galaktyk 1E0657-558|Gromada Pocisk]]
-* [[Przegląd zagadnień z zakresu astronomii i astronautyki|Podstawowe zagadnienia z zakresu astronomii]]
+* [[Przegląd zagadnień z zakresu astronomii i astronautyki|podstawowe zagadnienia z zakresu astronomii]]
 {{Przypisy}}