Gatunek wymarły na wolności: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
GrouchoBot (dyskusja | edycje) m r2.7.2) (Robot dodał af:Uitgestorwe in die wildernis |
m dr. tech. |
||
| (Nie pokazano 41 wersji utworzonych przez 36 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{KategoriaIUCN|EW}} |
{{KategoriaIUCN|EW}} |
||
[[Plik:Przewalski's Horse at The Wilds.jpg|thumb|300px|[[Koń Przewalskiego]] (''Equus przewalskii'') – przykład gatunku wymarłego na wolności]] |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
'''Gatunek wymarły na wolności''' ({{ang.|extinct in the wild}}, '''EW''') – jedna z kategorii określających stan zagrożenia wyginięciem [[gatunek (biologia)|gatunków]], używanych w siedmioskalowych systemach kategoryzacji zagrożenia [[Czerwona księga gatunków zagrożonych|Czerwonej księgi gatunków zagrożonych]] (CKGZ). Znajduje się pomiędzy kategoriami [[gatunek krytycznie zagrożony|gatunku krytycznie zagrożonego]] (CR) a [[Gatunek wymarły|gatunku wymarłego]] (EX). Odnosi się do gatunków wymarłych w stanie dzikim w obrębie ich pierwotnego [[Zasięg (biogeografia)|zasięgu]]. Przedstawiciele tych gatunków żyją jednak w [[hodowla]]ch lub [[Ogród zoologiczny|ogrodach zoologicznych]] i [[Ogród botaniczny|botanicznych]], ewentualnie utrzymywani są w postaci populacji dziko żyjących, ale poza pierwotnym zasięgiem gatunku. Żeby gatunek można było uznać za wymarły na wolności konieczne jest odpowiednio długotrwałe, ze względu na jego biologię, badanie wykluczające utrzymanie się dzikich populacji<ref name="IUCN Red List Categories" />. Odbudowa trwałych populacji gatunku na wolności jest możliwa przez odpowiednie projekty [[Restytucja gatunku|restytucyjne]]. W 2008 roku do kategorii należały [[Zwierzęta wymarłe na wolności|33 gatunki zwierząt]]<ref name="IUCN Red List" />, m.in.: |
|||
| ⚫ | |||
'''Gatunek wymarły na wolności''' (EW), '''gatunek zanikły w Polsce''' (EXP) – jedna z kategorii określających stan zagrożenia wyginięciem [[gatunek (biologia)|gatunków]] zwierząt, używanych w siedmioskalowych systemach kategorii zagrożenia [[Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych|Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych]] (CKGZ) i stworzonej na jej wzór [[Polska Czerwona Księga Zwierząt|Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt]] (PCKZ). Znajduje się między kategoriami [[gatunek krytycznie zagrożony|gatunku krytycznie zagrożonego]] i [[Gatunek wymarły|gatunku wymarłego]]. W listach oznacza odpowiednio: |
|||
| ⚫ | |||
* CKGZ - skrót EW (''extinct in the wild'') - wymarłe w stanie dzikim, na wolności: nie spotyka się okazów gatunku w warunkach naturalnych, jednak pojedyncze okazy, czy nawet populacje mogą żyć jeszcze w hodowlach i ogrodach zoologicznych. Odbudowa trwałych populacji gatunku na wolności jest możliwa przez odpowiednie projekty [[Restytucja gatunku|restytucyjne]]. Na rok 2008 kategorią objętych zostało 33 gatunki zwierząt<ref>{{Lang|en}} Sumy gatunków każdej kategorii największych grup taksonomicznych królestwa zwierząt [http://www.iucnredlist.org/documents/summarystatistics/2011_1_RL_Stats_Table_3a.pdf 2011 Red List: Table 3a (pdf)]. [dostęp 21 września 2011].</ref>. |
|||
| ⚫ | |||
* PCKZ – skrót EXP (''extinct in Poland'') - zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe na terenie [[Polska|Polski]]: nie stwierdza się rozrodu gatunku w Polsce, pojedyncze osobniki mogą się pojawiać. W kategorii zostało sklasyfikowanych 14 gatunków [[kręgowce|kręgowców]] na rok 2001. |
|||
| ⚫ | |||
* [[oryks szablorogi]] (''Oryx dammah''). |
|||
Zgodnie z zasadami [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody]] ({{Ang.|International Union for Conservation of Nature}}, '''IUCN''') kategoria ta stosowana może być tylko w odniesieniu do gatunków w całym ich zasięgu, tzn. nie powinna być stosowana na szczeblu dotyczącym określonego obszaru (kraju, regionu, lokalnie)<ref name="IUCN Guidelines" />. |
|||
=== Przykłady zwierząt wymarłych na wolności (EW) === |
|||
| ⚫ | |||
* [[Tchórz czarnołapy|tchórz czarnonogi]] (''Mustela nigripes'') (wymarły na wolności od 1996, następnie [[reintrodukcja|reintrodukowany]]) |
|||
* [[grubowarg dwubarwny]] (''Epalzeorhynchos bicolor'') (wymarły na wolności od 1996) |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
* [[wodnik guamski]] (''Gallirallus owstoni'') (wymarły na wolności od 1980) |
|||
| ⚫ | |||
=== Zwierzęta zanikłe na terenie Polski (EXP) === |
|||
* [[ssaki]] (Mammalia): |
|||
** [[suseł moręgowany]] (''Spermophilus citellus''') |
|||
** [[norka europejska]] (''Mustela lutreola'') |
|||
* [[ptaki]] (Aves): |
|||
** [[nur czarnoszyi]] (''Gavia arctica'') |
|||
** [[sęp płowy]] (''Gyps fulvus'') |
|||
** [[pustułeczka]] (''Falco naumanni'') |
|||
** [[kobczyk]] (''Falco vespertinus'') |
|||
** [[pardwa mszarna]] (''Lagopus lagopus'') |
|||
** [[karliczka]] (''Porzana pusilla'') |
|||
** [[strepet]] (''Tetrax tetrax'') |
|||
** [[drop]] (''Otis tadra'') |
|||
** [[siewka złota]] (''Pluvialis apricaria'') |
|||
** [[krzyżodziób sosnowy]] (''Loxia pytyopsittacus'') |
|||
* [[gady]] (Reptilia): |
|||
** [[jaszczurka zielona]] (''Lacerta viridis'') |
|||
* [[ryby]] (Pisces) |
|||
** [[jesiotr zachodni]] (''Acipenser sturio'') |
|||
| ⚫ | |||
* [[Polska Czerwona Księga Roślin]] |
|||
* [[Czerwona lista roślin i grzybów Polski]] |
* [[Czerwona lista roślin i grzybów Polski]] |
||
* [[Czerwona |
* [[Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce]] |
||
* [[ |
* [[Polska czerwona księga roślin]] |
||
== Przypisy == |
|||
| ⚫ | |||
<references> |
|||
| ⚫ | |||
<ref name="IUCN Guidelines">{{cytuj |zarchiwizowano = 2016-06-09 |url = http://web.archive.org/web/20160609212249/http://www.iucnredlist.org/documents/reg_guidelines_en.pdf |tytuł = Guidelines for application of IUCN Red List criteria at regional and national levels. Version 4.0 |autor = IUCN |s= 13 |data = 2012 |data dostępu = 2015-07-05 |język = en}}</ref> |
|||
{{Przypisy|stopień = ===}} |
|||
<ref name="IUCN Red List">{{cytuj |url = http://www.iucnredlist.org/documents/summarystatistics/2011_1_RL_Stats_Table_3a.pdf |zarchiwizowano = 2016-05-03 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160503050843/http://www.iucnredlist.org/documents/summarystatistics/2011_1_RL_Stats_Table_3a.pdf |tytuł = Table 3a: Status category summary by major taxonomic group (animals) |autor = IUCN |praca = Red List version 2011 |data dostępu = 2011-09-21 |język = en}}</ref> |
|||
<ref name="IUCN Red List Categories">{{cytuj |url = http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf |zarchiwizowano = 2016-04-11 |archiwum = http://web.archive.org/web/20160411212900/http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf |tytuł = IUCN Red List Categories and Criteria. Version 3.1 Second edition |autor = [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|IUCN]] |data = 2012 |s= 14 |data dostępu = 2015-07-05 |język = en}}</ref> |
|||
</references> |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Gatunki wymarłe na wolności| ]] |
[[Kategoria:Gatunki wymarłe na wolności| ]] |
||
[[Kategoria:Kategorie zagrożenia gatunków według Czerwonej księgi gatunków zagrożonych|wymarły na wolności, gatunek]] |
|||
[[Kategoria:Ochrona przyrody]] |
|||
[[af:Uitgestorwe in die wildernis]] |
|||
[[ar:نوع منقرض في البرية]] |
|||
[[bn:বন্য পরিবেশে বিলুপ্ত]] |
|||
[[ca:Extinta en estat salvatge]] |
|||
[[cs:Vyhynulý v přírodě]] |
|||
[[en:Extinct in the Wild]] |
|||
[[es:Especie extinta en estado silvestre]] |
|||
[[fa:گونه منقرضشده در حیات وحش]] |
|||
[[hi:जंगल से विलुप्त]] |
|||
[[id:Punah di alam liar]] |
|||
[[is:Útdauða í náttúrulegum heimkynnum]] |
|||
[[jv:Spesies cures ing alam bébas]] |
|||
[[ku:Cureyên li sirûştê nemabûyî]] |
|||
[[hu:Vadon kihalt faj]] |
|||
[[mr:जंगलातून नामशेष प्रजाती]] |
|||
[[ja:野生絶滅]] |
|||
[[pt:Espécie extinta na natureza]] |
|||
[[ru:Исчезнувшие в дикой природе]] |
|||
[[simple:Extinct in the Wild]] |
|||
[[sl:V naravi izumrla vrsta]] |
|||
[[fi:Luonnosta hävinnyt laji]] |
|||
[[sv:Utdöd i vilt tillstånd]] |
|||
[[ta:இயலிடத்தில் அற்றுவிட்ட இனம்]] |
|||
[[tr:Doğal ortamında tükenen türler]] |
|||
[[tk:Ýabany tebigatda ýitip gidenler]] |
|||
[[uk:Вимерлий у природі]] |
|||
[[vi:Tuyệt chủng trong tự nhiên]] |
|||
[[zh:野外绝灭]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 21:55, 16 mar 2024
| Kategoria zagrożenia (CKGZ) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| EX | EW | CR | EN | VU | NT | LC |
| ||||||
| Kategoria: wymarły na wolności | ||||||
Gatunek wymarły na wolności (ang. extinct in the wild, EW) – jedna z kategorii określających stan zagrożenia wyginięciem gatunków, używanych w siedmioskalowych systemach kategoryzacji zagrożenia Czerwonej księgi gatunków zagrożonych (CKGZ). Znajduje się pomiędzy kategoriami gatunku krytycznie zagrożonego (CR) a gatunku wymarłego (EX). Odnosi się do gatunków wymarłych w stanie dzikim w obrębie ich pierwotnego zasięgu. Przedstawiciele tych gatunków żyją jednak w hodowlach lub ogrodach zoologicznych i botanicznych, ewentualnie utrzymywani są w postaci populacji dziko żyjących, ale poza pierwotnym zasięgiem gatunku. Żeby gatunek można było uznać za wymarły na wolności konieczne jest odpowiednio długotrwałe, ze względu na jego biologię, badanie wykluczające utrzymanie się dzikich populacji[1]. Odbudowa trwałych populacji gatunku na wolności jest możliwa przez odpowiednie projekty restytucyjne. W 2008 roku do kategorii należały 33 gatunki zwierząt[2], m.in.:
- koń Przewalskiego (Equus przewalskii) – wymarły na wolności od 1969 r., następnie reintrodukowany;
- kruk ogorzały (Corvus hawaiiensis) – wymarły na wolności od 2002 r.;
- czubacz garbonosy (Mitu mitu) – wymarły na wolności od 1987 r. lub 1988 r.;
- gołębiak kasztanowaty (Zenaida graysoni) – wymarły na wolności od 1972 r.;
- oryks szablorogi (Oryx dammah).
Zgodnie z zasadami Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (ang. International Union for Conservation of Nature, IUCN) kategoria ta stosowana może być tylko w odniesieniu do gatunków w całym ich zasięgu, tzn. nie powinna być stosowana na szczeblu dotyczącym określonego obszaru (kraju, regionu, lokalnie)[3].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Czerwona lista roślin i grzybów Polski
- Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce
- Polska czerwona księga roślin
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ IUCN, IUCN Red List Categories and Criteria. Version 3.1 Second edition [online], 2012, s. 14 [dostęp 2015-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-11] (ang.).
- ↑ IUCN, Table 3a: Status category summary by major taxonomic group (animals), [w:] Red List version 2011 [online] [dostęp 2011-09-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-03] (ang.).
- ↑ IUCN, Guidelines for application of IUCN Red List criteria at regional and national levels. Version 4.0 [online], 2012, s. 13 [dostęp 2015-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-09] (ang.).