Gwiazdozbiór Panny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Interesujące obiekty: poprawa linków |
→Mity i legendy: drobne merytoryczne |
||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
== Mity i legendy == |
== Mity i legendy == |
||
Prawie wszystkie starożytne kultury łączyły gwiazdy tej konstelacji z dziewicą lub boginią. Starożytni [[Babilończycy]] widzieli na niebie kłos z ziarnami oraz liść palmy. Najjaśniejsza gwiazda nadal nazywana jest Kłosem. Gwiazdozbiór wiązany był również z radliną ziemi rozrywaną pługiem, dlatego też z tą częścią nieba Babilończycy wiązali płodność swoich ziem. Według starożytnych Greków i Rzymian widzieli w tym fragmencie nieba postać kobiety. W niektórych mitach była to [[Demeter]] – bogini urodzaju – trzymająca kłos pszenicy, którym jest najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze – Spica. W innych [[Astrea]] ważąca sprawiedliwość na znajdującej się w pobliżu [[Gwiazdozbiór Wagi|Wadze]]. Jeszcze inny mit mit wiązał ją z [[Erigone (córka Ikariosa)|Erigone]]. Erigona była córką [[Ikarios (Ateńczyk)|Ikariosa]], która powiesiła się po uzyskaniu informacji, że pijani pasterze zamordowali jej ojca. Na niebie umieścił ją [[Dionizos]], który przekazał Ikariosowi tajemnicę wyrobu wina{{r|kosmos}}. Utożsamiana również z grecką boginią sprawiedliwości [[Hory|Dike]], która opuściła Ziemię i wzleciała do nieba, kiedy zachowanie ludzi stawało się coraz gorsze, ale również boginie pełniące podobne funkcje w innych kulturach (w Mezopotamii – [[Astarte (bogini)|Astarte]], w Egipcie – [[Izyda]], w Grecji – [[Atena]].{{r|encyklopedia}}. Natomiast w okresie średniowiecza utożsamiano Pannę z [[Matka Boska|Matką Boską]]{{r|kosmos}}. |
|||
== Gwiazdy Panny == |
== Gwiazdy Panny == |
||
Wersja z 13:35, 10 lip 2015
| |
| Nazwa łacińska |
Virgo |
|---|---|
| Dopełniacz łaciński |
Virginis |
| Skrót nazwy łacińskiej |
Vir |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Rektascensja |
13 h |
| Deklinacja |
0° |
| Charakterystyka | |
| Powierzchnia |
1294 stopnie kw. |
| Liczba gwiazd o obserwowanej wielkości gwiazdowej < 3 |
3 |
| Najjaśniejsza gwiazda |
Spica (0,98m) |
| Gwiazdozbiory sąsiadujące |
|
| Roje meteorów | |
| Widoczny na szerokościach geograficznych pomiędzy 74[1]° S a 74[1]° N. | |
| |
Panna (łac. Virgo, dop. Virginis, symbol 
Mity i legendy
Prawie wszystkie starożytne kultury łączyły gwiazdy tej konstelacji z dziewicą lub boginią. Starożytni Babilończycy widzieli na niebie kłos z ziarnami oraz liść palmy. Najjaśniejsza gwiazda nadal nazywana jest Kłosem. Gwiazdozbiór wiązany był również z radliną ziemi rozrywaną pługiem, dlatego też z tą częścią nieba Babilończycy wiązali płodność swoich ziem. Według starożytnych Greków i Rzymian widzieli w tym fragmencie nieba postać kobiety. W niektórych mitach była to Demeter – bogini urodzaju – trzymająca kłos pszenicy, którym jest najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze – Spica. W innych Astrea ważąca sprawiedliwość na znajdującej się w pobliżu Wadze. Jeszcze inny mit mit wiązał ją z Erigone. Erigona była córką Ikariosa, która powiesiła się po uzyskaniu informacji, że pijani pasterze zamordowali jej ojca. Na niebie umieścił ją Dionizos, który przekazał Ikariosowi tajemnicę wyrobu wina[3]. Utożsamiana również z grecką boginią sprawiedliwości Dike, która opuściła Ziemię i wzleciała do nieba, kiedy zachowanie ludzi stawało się coraz gorsze, ale również boginie pełniące podobne funkcje w innych kulturach (w Mezopotamii – Astarte, w Egipcie – Izyda, w Grecji – Atena.[4]. Natomiast w okresie średniowiecza utożsamiano Pannę z Matką Boską[3].
Gwiazdy Panny
Gwiazdy konstelacji, umieszczonej niemal prostopadle do Galaktyki, są blade i dostrzec je można tylko na bardzo ciemnym niebie. Centralny trapez utworzony przez alfę, zetę, deltę i gammę jest najłatwiej rozróżnialną częścią Panny[1]. Układ gwiazd Kłos, Porrima, Vindemiatrix oraz Alaraph (β Vir) tworzą charakterystyczny kształt litery Y[3].
- Najjaśniejsza gwiazda Panny, Spica (α Virginis, Kłos), jest najjaśniejszą gwiazdą konstelacji, 14. pod względem jasności gwiazdą na niebie. Składa się z bliskiego układu dwóch niebieskich gwiazd typu B. Są oddalone od siebie zaledwie o 15 mln km. Dominującym składnikiem jest niebieski olbrzym, drugim składnikiem jest karzeł. Połączona jasność tych gwiazd jest 2100 razy jaśniejsza od Słońca. Znajdują się w odległości 220 lat lat świetlnych od Ziemi[1].
Ze względu na położenie Kłosa blisko ekliptyki jest on często zakrywany przez Księżyc oraz rzadziej przez planety[3]. - Beta Virginis (β Vir) – żółtobiała gwiazda ciągu głównego, położona w odległości 36 lat świetlnych od Ziemi[5].
- Porrima (γ Vir) to gwiazda podwójna znajdująca się w odległości 39 lat świetlnych od Słońca. Została nazwana na cześć rzymskiej bogini przyszłości (znana jest również jako Antevorta). Układ podwójny składający się z dwóch białych karłów o okresie obiegu 170 lat. Na niebie dzieli je odległość od 0,35 do sześciu sekund kątowych. Ostatnio gwiazdy były blisko siebie w maju 2005 roku[3].
- Auva – czerwony olbrzym położony w odległości 202 lat świetlnych od Ziemi[5].
- Vindemiatrix (ε Vir) jest gwiazdą pojedynczą, żółtym olbrzymem, o masie 2,6 masy Słońca. Gwiazda ta jest tak zwanym standardem dla astronomów badających widma gwiazd. Łacińska nazwa „Vindemitor” oznacza „zbieracza winogron”. Położona jest w odległości 302 lat świetlnych od Słońca[5][3].
W konstelacji znajduje się kilka gwiazd zmiennych typu Mira Ceti. Można je oglądać przez lornetkę w ich maksimum jasności. Należą do nich R Vir, S Vir, U Vir, RS Vir oraz SS Vir. - Ze względów historycznych należy wspomnieć o zmiennej W Vir. To żółty olbrzym pulsujący z okresem około 17 dni. Gwiazda jest „protoplastą” całej rodziny gwiazd zmiennych, tak zwanych cefeid drugiej populacji[3].
Interesujące obiekty
W konstelacji znajduje się najwięcej galaktyk na całym niebie. Panna leży daleko od płaszczyzny Drogi Mlecznej i nie zawiera mgławic czy gromad otwartych, ale ma dużą ilość jasnych galaktyk. Największa gromada galaktyk w promieniu 100 milionów lat świetlnych od Słońca mieści się w północnej części gwiazdozbioru. W Pannie oraz sąsiednim gwiazdozbiorze, Warkoczu Bereniki, znajduje się najbliższa nam duża gromada galaktyk – Gromada w Pannie, zawierająca około 2000 galaktyk, oddalona o około 48 milionów lat świetlnych. W górnej części gwiazdozbioru znajdują się liczne galaktyki. Najjaśniejsze z nich to wielkie galaktyki eliptyczne: M49, M60, M84, M86 i M87. M87 to silne źródło radiowe i promieniowania X, znane też jako Virgo A.
- Galaktyka Sombrero inaczej M104, to najbardziej znana galaktyka w Pannie. Jest to galaktyka spiralna, ustawiona do Ziemi krawędzią, dzięki czemu widzimy pas ciemnego pyłu przecinający jej centralne zgrubienie. Została odkryta w 1767 roku przez Pierre'a Méchaina. Posiada jasne jądro zawierające supermasywną czarną dziurę. Galaktyka oddalona jest o około 29 mln lat świetlnych. Swój charakterystyczny wygląd zawdzięcza ciemnemu pyłowi[3].
W Pannie znajduje się również najjaśniejszy kwazar, 3C 273. Leży on dużo dalej od Ziemi niż gromada w Pannie.
Punkt Wagi
Wskutek precesji osi ziemskiej, w zachodniej części konstelacji znalazł się w naszych czasach punkt równonocy jesiennej (punkt Wagi). Przez gwiazdozbiór Panny przebiega obecnie 44,0° ekliptyki – 1/6 znaku Panny, cały znak Wagi i ponad 1/4 znaku Skorpiona. Słońce wędruje na tle gwiazdozbioru Panny pomiędzy 16 września a 31 października[2].
Zobacz też
- asteryzm
- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Panny
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- ↑ a b c d e Praca zbiorowa: KOSMOS. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 476-477. ISBN 978-83-7670-323-7.
- ↑ a b Jan Desselberger: Tablice astronomiczne z przewodnikiem po gwiazdozbiorach.. Bielsko-Biała: PPU „PARK” Sp. z o.o., 2002, s. 134-136. ISBN 83-7266-156-1.
- ↑ a b c d e f g h Kamil Złoczewski: Panna. Przewodnik obserwatora.. T. 75. Poznań: Amermedia Sp. z o.o., 2013, s. 20-23, seria: Kosmos. Tajemnice Wszechświata. Encyklopedia Astronomii i Astronautyki.. ISBN 978-83-252-2008-2.
- ↑ Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświat. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 362. ISBN 978-83-01-14848-5.
- ↑ a b c Ian Ridpath: Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 258-259. ISBN 978-83-7073-928-7.
Bibliografia
- Ian Ridpath, Wil Tirion: Collins Stars and Planets Guide (Collins Guide). Collins. ISBN 978-0-00-725120-9.