Hierarchia kościelna: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 23:21, 10 sty 2013

Szablon:Źródła

Hierarchia kościelna – uszeregowanie wedle zależności personalnej duchownych, a wedle niektórych kategoryzacji również świeckich. Obecnie często jest to jedynie zależność symboliczna, wynikająca z tradycji. W języku potocznym ogół wyższych duchownych w danym Kościele, zwanych hierarchami. W Kościele katolickim zwykle zalicza się papieża i kardynałów, poprzez arcybiskupów do biskupów.

Hierarchia w Kościele katolickim

Duchownych i osoby konsekrowane w Kościele katolicki obowiązuje posłuszeństwo nieumniejszające ich wolności. Odróżnia się hierarchię duchowieństwa od funkcji i godności kościelnych. Jest to podział analogiczny jak w wojsku, gdzie od stopni wojskowych (szeregowy, kapral czy generał) odróżniamy funkcje (dowódca, artylerzysta, pilot), czy też stanowiska (szef sztabu, naczelny wódz). W Kościele katolickim hierarchia kościelna składa się z trzech stopni, wynikających z kolejnych Święceń sakramentalnych. Na ich podstawie możemy wyróżnić trzy podstawowe stopnie hierarchii:

Biskup – po święceniach biskupich,
Prezbiter (ksiądz, kapłan) – po święceniach prezbiteratu,
Diakon – po święceniach diakonatu.

Do sprawowania większości funkcji konieczne jest posiadanie odpowiedniego stopnia hierarchii duchowieństwa, np. tylko biskup może być papieżem (jeżeli wybrany nie ma sakry biskupiej, to zostaje papieżem w momencie jej przyjęcia). Jednak istnieją wyjątki od tej reguły, np. dawniej, aby otrzymać godność kardynała w ogóle nie trzeba było być duchownym, a otrzymywali ją np. niektórzy ministrowie) obecnie prawo kanoniczne wymaga co najmniej święceń prezbiteratu).

Godności honorowe (jedynie zależność symboliczna, dawniej najczęsciej prawna), przykładowo:

Księża diecezjalni (czasem też zakonni) mogą być wyróżnieni przez papieża godnościami prałatów niższych stopni (honorowanymi w całym Kościele katolickim): protonotariusza apostolskiego (infułata), prałata honorowego Jego Świątobliwości i kapelana honorowego Jego Świątobliwości (prałata), a przez biskupa godnością kanonika katedralnego lub kolegiackiego, gremialnego lub honorowego oraz przywilejem noszenia rokiety i mantoletu (kanonika).

Urzędy (stanowiska) kościelne (różne formy zależności prawnej), przykładowo:

Papież – najwyższy urząd w Kościele katolickim, przysługuje mu Prymat Piotrowy
Sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej
Nuncjusz Apostolski
Biskup ordynariusz
Biskup sufragan
Prefektura Domu Papieskiego

Stanowiska kościelne, wynikające z podziału terytorialnego Kościoła (stojący wyżej w hierarchii posiadają prawne uprawnienia kontrolne, nadzorcze, itd.):

Metropolita – stoi na czele metropolii kościelnej,
Biskup ordynariusz – stoi na czele diecezji,
Dziekan – zwierzchnik dekanatu,
Proboszcz – stoi na czele parafii

W Kościele władze ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są skupione w rękach papieża, metropolitów i biskupów diecezjalnych. Najwyższą funkcją kościelną jest urząd papieża. Papieżowi podlegają (według sprawowanych urzędów) kolejno: arcybiskupi metropolici, biskupi diecezjalni wraz z ich wikariuszami generalnymi i biskupimi, dziekani, proboszczowie (oraz ewentualnie rektorzy kościołów) i wikariusze parafialni. Służąc Kościołowi powszechnemu, Ojciec Święty swobodnie dysponuje Kurią Rzymską. Ojca Świętego mogą reprezentować legaci (nawet będący kardynałami), na przykład nuncjusze apostolscy - z reguły będący arcybiskupami tytularnymi. Nuncjusze są równi ambasadorom nadzwyczajnym i pełnomocnym (z reguły są dziekanami Korpusu Dyplomatycznego), którym oddaje się tyle salw armatnich co marszałkom. Odpowiednikiem premiera jest sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, natomiast pierwszeństwo wśród kardynałów ma dziekan kolegium kardynalskiego.

W wojsku hierarchia duchowieństwa jest złączona ze stopniami wojskowymi. Tak więc wikariusz ma stopień etatowy kapitana, starszy wikariusz majora, proboszcz podpułkownika lub pułkownika, dziekan pułkownika, generalny dziekan generała brygady, biskup polowy generała dywizji, nuncjusz odpowiada stopniowi generała czterogwiazdkowego (nie należy jednak rozumieć, że np. każdy biskup jest odpowiednikiem generała dywizji).

Także zgromadzenia zakonne mają określoną strukturę organizacyjną, której wzór jest następujący: najwyższy przełożony wraz z jego radą, prowincjałowie wraz z ich radami, przełożeni i pozostali członkowie domów zakonnych. Chociaż każdy zakon ma swoją własną hierarchię, podczas procesji itp. po kapłanach diecezjalnych następują zakonnicy poszczególnych zakonów męskich, a po nich siostry poszczególnych zakonów żeńskich.

Każdy z duchownych w hierarchii charakteryzuje się materialnymi oznakami swojej pozycji. Oznaką godności papieża, kardynała i biskupa jest pierścień. Papież używa białej sutanny z takimż pasem i piuską. Kardynał używa szkarłatnego pasa i piuski w tym samym kolorze. Fioletowa piuska jest noszona przez biskupa, prałata terytorialnego i opata terytorialnego. Można też się spotkać z czarną piuską jako oznaką kapłana i diakona - duchownych diecezjalnych. W Kościele prawosławnym biały kłobuk z krzyżykiem jest oznaką metropolity, czarny kłobuk z krzyżykiem - arcybiskupa, a czarny kłobuk bez krzyżyka - biskupa.

Inne fakty:

W Kościele łacińskim istotne są urzędy i tytuły umocowane w Kodeksie Prawa Kanonicznego.
Można utracić nawet stan duchowny, jednakże święcenia raz ważnie przyjęte nigdy nie tracą ważności.
Kanon 185 stanowi: Temu, kto utracił urząd przez osiągnięcie wyznaczonego wieku albo przez przyjętą rezygnację, można przyznać tytuł emeryta.
Zhierarchizowane w Kościele katolickim są także kościoły: bazyliki większe (patriarchalne), bazyliki mniejsze, kościoły archikatedralne, kościoły katedralne, kolegiackie i parafialne.

Precedencja w Kościele katolickim

Schemat szat papieża, kardynała i biskupa.

Zgodnie z Kodeksem prawa kanonicznego z 1983 r. precedencja w Kościele katolickim przedstawia się następująco:

biskup Rzymu
kardynałowie biskupi, prezbiterzy i diakoni (tytuł honorowy - niedający władzy poza udziałem w konklawe)
nuncjusze apostolscy
patriarchowie i arcybiskupi więksi
prymasi, przewodniczący episkopatu
arcybiskupi metropolici
arcybiskupi
biskupi
- biskupi diecezjalni (i zrównani z nimi: prałat terytorialny, opat terytorialny, wikariusz apostolski, prefekt apostolski i administrator apostolski (jeśli administratura jest erygowana na stałe), biskupi polowi
- inni biskupi (koadiutorzy, pomocniczy, tytularni)
wikariusze
- wikariusze generalni
- wikariusze biskupi i wikariusz sądowy
przełożeni wyżsi instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim (również laickich)
protonotariusze apostolscy (Familiares Jego Świątobliwości) i protoprezbiterzy
infułaci i mitraci
prałaci
archiprezbiterzy (w Kościołach wschodnich)
kanonicy
dziekani
proboszczowie
wikariusze parafialni
archidiakoni (w Kościołach wschodnich)
protodiakoni (w Kościołach wschodnich)
diakoni
minorzyści (subdiakoni, akolici, kantorzy, lektorzy, cerofaniusze) (w Kościołach wschodnich)

Hierarchia zakonna

generał / protoarchimandryta (w Kościołach wschodnich)
prowincjał
opat / archimandryta (w Kościołach wschodnich)
przeor / ihumen (w Kościołach wschodnich)

Zobacz też

Bibliografia

Instrukcja w sprawie szat, tytułów i godeł Kardynałów, Biskupów i Prałatów niższych stopni Stolica Apostolska 1969 r.
Nasi księża, nasi zakonnicy, nasze siostry - Bogumił Łoziński, Ks. Krzysztof Konecki - Włocławek 1999

Linki zewnętrzne

Kościół katolicki w liczbach

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{źródła|data=2010-07}}
 {{Dopracować|wer|styl|forma|hasło pisane z katolickiej perspektywy}}
-'''Hierarchia kościelna''' –  Uszeregowanie wedle zależności personalnej duchownych, a wedle niektórych kategoryzacji również świeckich. Obecnie często jest to jedynie zależność symboliczna, wynikająca z tradycji. W języku potocznym ogół wyższych [[duchowny]]ch w danym Kościele, zwanych hierarchami. W Kościele katolickim zwykle zalicza się papieża i kardynałów, poprzez arcybiskupów do biskupów.
+'''Hierarchia kościelna''' – uszeregowanie wedle zależności personalnej duchownych, a wedle niektórych kategoryzacji również świeckich. Obecnie często jest to jedynie zależność symboliczna, wynikająca z tradycji. W języku potocznym ogół wyższych [[Duchowieństwo|duchownych]] w danym Kościele, zwanych hierarchami. W Kościele katolickim zwykle zalicza się papieża i kardynałów, poprzez arcybiskupów do biskupów.
-== Hierarchia w Kościle katolickim ==
+== Hierarchia w Kościele katolickim ==
 Duchownych i osoby konsekrowane w Kościele katolicki obowiązuje posłuszeństwo nieumniejszające ich wolności.
 Odróżnia się hierarchię duchowieństwa od funkcji i godności kościelnych. Jest to podział analogiczny jak w wojsku, gdzie od stopni wojskowych (szeregowy, kapral czy generał) odróżniamy funkcje (dowódca, artylerzysta, pilot), czy też stanowiska (szef sztabu, naczelny wódz).
-W [[Kościół katolicki|Kościele katolickim]] hierarchia kościelna składa się z trzech stopni, wynkiających z kolejnych [[Sakrament święceń|Święceń sakramentalnych]]. Na ich podstawie możemy wyróżnić trzy podstawowe stopnie hierarchi:
+W [[Kościół katolicki|Kościele katolickim]] hierarchia kościelna składa się z trzech stopni, wynikających z kolejnych [[Sakrament święceń|Święceń sakramentalnych]]. Na ich podstawie możemy wyróżnić trzy podstawowe stopnie hierarchii:
-* [[Biskup]] - po święceniach biskupich,
+* [[Biskup]] – po święceniach biskupich,
-* [[Prezbiter]](ksiądz, kapłan)- po święceniach prezbiteratu,
+* [[Prezbiter]] (ksiądz, kapłan) – po święceniach prezbiteratu,
-* [[Diakon]] - po święceniach diakonatu.
+* [[Diakon]] – po święceniach diakonatu.
 Do sprawowania większości funkcji konieczne jest posiadanie odpowiedniego stopnia hierarchii duchowieństwa, np. tylko biskup może być [[papież]]em (jeżeli wybrany nie ma sakry biskupiej, to zostaje papieżem w momencie jej przyjęcia). Jednak istnieją wyjątki od tej reguły, np. dawniej, aby otrzymać godność kardynała w ogóle nie trzeba było być duchownym, a otrzymywali ją np. niektórzy ministrowie) obecnie [[Kodeks prawa kanonicznego z 1983|prawo kanoniczne]] wymaga co najmniej święceń prezbiteratu).
@@ Linia 18: / Linia 18: @@
 * [[Arcybiskup]]
 * [[Protonotariusz apostolski|protonotariusze apostolscy]]
-* [[Infułat|infułaci]]
+* [[Protonotariusz apostolski|infułaci]]
 * [[Prałat|prałaci]]
 * [[Archiprezbiter]] (w [[Katolickie Kościoły wschodnie|Kościołach wschodnich]])
 * [[Kanonik]]
-[[Księża diecezjalni]] (czasem też zakonni) mogą być wyróżnieni przez papieża godnościami prałatów niższych stopni (honorowanymi w całym Kościele katolickim): protonotariusza apostolskiego (infułata), prałata honorowego Jego Świątobliwości i kapelana honorowego Jego Świątobliwości (prałata), a przez biskupa godnością [[kanonik]]a katedralnego lub kolegiackiego, gremialnego lub honorowego oraz przywilejem noszenia [[Rokieta|rokiety]] i [[mantolet]]u (kanonika).
+[[Duchowieństwo diecezjalne|Księża diecezjalni]] (czasem też zakonni) mogą być wyróżnieni przez papieża godnościami prałatów niższych stopni (honorowanymi w całym Kościele katolickim): protonotariusza apostolskiego (infułata), prałata honorowego Jego Świątobliwości i kapelana honorowego Jego Świątobliwości (prałata), a przez biskupa godnością [[kanonik]]a katedralnego lub kolegiackiego, gremialnego lub honorowego oraz przywilejem noszenia [[Rokieta|rokiety]] i [[mantolet]]u (kanonika).
+Urzędy (stanowiska) kościelne (różne formy zależności prawnej), przykładowo:
+* [[Papież]] – najwyższy urząd w Kościele katolickim, przysługuje mu [[Prymat Świętego Piotra|Prymat Piotrowy]]
-Urzedy(stanowiska) kościelne [[różne formy zależności prawnej]], przykładowo:
-* [[Papież]] -najwyższy urząd w Kościele katolickim, przysługuje mu [[Prymat Świętego Piotra|Prymat Piotrowy]]
 * [[Sekretarze stanu Stolicy Apostolskiej|Sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej]]
-* [[Nunciusz Apostolski]]
+* [[Nuncjusz Apostolski]]
-* [[biskup ordynariusz]]
+* [[Biskup diecezjalny|Biskup ordynariusz]]
 * [[Biskup sufragan]]
 * [[Prefektura Domu Papieskiego]]
-Stanowiska kościelne, wynikające z podziału terytorialnego koścoła (stojący wyżej w hierarchii posiadają prawne uprawnienia kontolne, nadzorcze, itd.):
+Stanowiska kościelne, wynikające z podziału terytorialnego Kościoła (stojący wyżej w hierarchii posiadają prawne uprawnienia kontrolne, nadzorcze, itd.):
-* [[Metropolita]] - stoi na czele [[Metropolia (religia)|metropolii kościelnej]],
+* [[Metropolita]] – stoi na czele [[Metropolia (religia)|metropolii kościelnej]],
-* [[Biskup ordynariusz]] - stoi na czele [[deiecezja|diecezji]],
+* [[Biskup diecezjalny|Biskup ordynariusz]] – stoi na czele [[diecezja|diecezji]],
-* [[Dziekan]] - zwierczhnik [[dekanat|dekanatu]],
+* [[Dziekan (Kościół katolicki)|Dziekan]] – zwierzchnik [[dekanat]]u,
-* [[Proboszcz]] - stoi na czele [[parafia|parafii]]
+* [[Proboszcz]] – stoi na czele [[parafia|parafii]]
 W Kościele władze ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są skupione w rękach papieża, metropolitów i biskupów diecezjalnych. Najwyższą funkcją kościelną jest urząd papieża. Papieżowi podlegają (według sprawowanych urzędów) kolejno: arcybiskupi metropolici, biskupi diecezjalni wraz z ich wikariuszami generalnymi i biskupimi, dziekani, proboszczowie (oraz ewentualnie rektorzy kościołów) i wikariusze parafialni. Służąc Kościołowi powszechnemu, Ojciec Święty swobodnie dysponuje Kurią Rzymską. Ojca Świętego mogą reprezentować legaci (nawet będący kardynałami), na przykład nuncjusze apostolscy - z reguły będący arcybiskupami tytularnymi. Nuncjusze są równi ambasadorom nadzwyczajnym i pełnomocnym (z reguły są dziekanami Korpusu Dyplomatycznego), którym oddaje się tyle salw armatnich co marszałkom. Odpowiednikiem premiera jest sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, natomiast pierwszeństwo wśród kardynałów ma dziekan kolegium kardynalskiego.
+W wojsku hierarchia duchowieństwa jest złączona ze stopniami wojskowymi. Tak więc wikariusz ma stopień etatowy kapitana, starszy wikariusz majora, proboszcz podpułkownika lub pułkownika, dziekan pułkownika, generalny dziekan generała brygady, biskup polowy generała dywizji, nuncjusz odpowiada stopniowi generała czterogwiazdkowego (nie należy jednak rozumieć, że np. każdy biskup jest odpowiednikiem generała dywizji).
-W wojsku hierarchia duchowieństwa jest złącona ze stopniami wojskowymi. Tak więc wikariusz ma stopień etatowy kapitana, starszy wikariusz majora, proboszcz podpułkownika lub pułkownika, dziekan pułkownika, generalny dziekan generała brygady, biskup polowy generała dywizji, nuncjusz odpowiada stopniowi generała czterogwiazdkowego. (Nie należy jednak rozumieć, że np. każdy biskup jest odpowiednikiem generała dywizji.)
 Także zgromadzenia zakonne mają określoną strukturę organizacyjną, której wzór jest następujący: najwyższy przełożony wraz z jego radą, prowincjałowie wraz z ich radami, przełożeni i pozostali członkowie domów zakonnych. Chociaż każdy zakon ma swoją własną hierarchię, podczas procesji itp. po kapłanach diecezjalnych następują zakonnicy poszczególnych zakonów męskich, a po nich siostry poszczególnych zakonów żeńskich.
@@ Linia 50: / Linia 47: @@
 Każdy z duchownych w hierarchii charakteryzuje się materialnymi oznakami swojej pozycji. Oznaką godności papieża, kardynała i biskupa jest pierścień. Papież używa białej sutanny z takimż pasem i piuską. Kardynał używa szkarłatnego pasa i piuski w tym samym kolorze. Fioletowa piuska jest noszona przez biskupa, prałata terytorialnego i opata terytorialnego. Można też się spotkać z czarną piuską jako oznaką kapłana i diakona - duchownych diecezjalnych. W Kościele prawosławnym biały kłobuk z krzyżykiem jest oznaką metropolity, czarny kłobuk z krzyżykiem - arcybiskupa, a czarny kłobuk bez krzyżyka - biskupa.
+Inne fakty:
-== Precedencja w Kościele katolickim ==
+* W Kościele łacińskim istotne są urzędy i tytuły umocowane w Kodeksie Prawa Kanonicznego.
+* Można utracić nawet stan duchowny, jednakże święcenia raz ważnie przyjęte nigdy nie tracą ważności.
+* Kanon 185 stanowi: Temu, kto utracił urząd przez osiągnięcie wyznaczonego wieku albo przez przyjętą rezygnację, można przyznać tytuł emeryta.
+* Zhierarchizowane w Kościele katolickim są także kościoły: bazyliki większe (patriarchalne), bazyliki mniejsze, kościoły archikatedralne, kościoły katedralne, kolegiackie i parafialne.
+=== Precedencja w Kościele katolickim ===
 [[Plik:Szaty liturgiczne.jpg|thumb|250px|Schemat szat papieża, kardynała i biskupa.]]
 Zgodnie z [[Kodeks prawa kanonicznego z 1983|Kodeksem prawa kanonicznego]] z 1983 r. precedencja w Kościele katolickim przedstawia się następująco:
@@ Linia 62: / Linia 65: @@
 * [[biskup]]i
 ** [[biskup diecezjalny|biskupi diecezjalni]] (i zrównani z nimi: [[prałat]] terytorialny, [[opat]] terytorialny, [[wikariusz]] apostolski, prefekt apostolski i [[administrator apostolski]] (jeśli administratura jest erygowana na stałe), biskupi polowi
-** inni biskupi ([[koadiutor]]zy, [[biskup pomocniczy|pomocniczy]], [[biskup tytularny|tytularni]])
+** inni biskupi ([[Biskup koadiutor|koadiutorzy]], [[biskup pomocniczy|pomocniczy]], [[biskup tytularny|tytularni]])
 * [[wikariusz]]e
 ** wikariusze generalni
 ** wikariusze biskupi i [[wikariusz sądowy]]
 * przełożeni wyżsi instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim (również laickich)
-* [[Protonotariusz apostolski|protonotariusze apostolscy]] ([[Familiares Jego Świątobliwości]]) i protoprezbiterzy
+* [[Protonotariusz apostolski|protonotariusze apostolscy]] ([[Rodzina papieska|Familiares Jego Świątobliwości]]) i protoprezbiterzy
-* [[Infułat|infułaci]] i mitraci
+* [[Protonotariusz apostolski|infułaci]] i mitraci
 * [[Prałat|prałaci]]
 * [[archiprezbiter]]zy (w [[Katolickie Kościoły wschodnie|Kościołach wschodnich]])
@@ Linia 77: / Linia 80: @@
 * [[archidiakon]]i (w Kościołach wschodnich)
 * [[protodiakon]]i (w Kościołach wschodnich)
-* [[Diakonat|diakoni]]
+* [[diakon]]i
 * minorzyści (subdiakoni, akolici, kantorzy, lektorzy, cerofaniusze) (w Kościołach wschodnich)
-== Hierarchia zakonna ==
+=== Hierarchia zakonna ===
 * [[Generał (zakon)|generał]] / [[protoarchimandryta]] (w Kościołach wschodnich)
 * [[prowincjał]]
 * [[opat]] / [[archimandryta]] (w Kościołach wschodnich)
-* [[przeor]] / [[ihumen]] (w Kościołach wschodnich)
+* [[przeor]] / [[igumen|ihumen]] (w Kościołach wschodnich)
-W Kościele łacińskim istotne są urzędy i tytuły umocowane w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Można utracić nawet stan duchowny, jednakże święcenia raz ważnie przyjęte nigdy nie tracą ważności. Kanon 185 stanowi: Temu, kto utracił urząd przez osiągnięcie wyznaczonego wieku albo przez przyjętą rezygnację, można przyznać tytuł emeryta.
-Aktualnie Papieżem jest [[Benedykt XVI]], Nuncjuszem Apostolskim w Polsce - Abp [[Celestino Migliore]], Prymasem Polski - Abp [[Józef Kowalczyk]], metropolita gnieźnieński, Przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski - Abp [[Józef Michalik]], metropolita przemyski, Biskupem Polowym Wojska Polskiego - [[Józef Guzdek]].
-Zhierarchizowane są także kościoły np. bazyliki mniejsze, kościoły katedralne, kolegiackie i parafialne.
 == Zobacz też ==