Henryk Jankowski (duchowny)

Henryk Jankowski

honorowy prałat domowy Jego Świątobliwości
ks. Henryk Jankowski (2010)
Data i miejsce urodzenia	18 grudnia 1936 Starogard Gdański
Data i miejsce śmierci	12 lipca 2010 Gdańsk
Proboszcz parafii św. Brygidy w Gdańsku
Okres sprawowania	1970–2004
Kapelan NSZZ „Solidarność”
Okres sprawowania	1980–1989
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	archidiecezja gdańska
Prezbiterat	21 czerwca 1964
Odznaczenia
Strona internetowa

{{Duchowny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | faksymile = | imię i nazwisko org = | miejsce pochówku = | kraj działania = | opis faksymile = Nieznane pola: "imię przybrane oryginalne", "imię i nazwisko oryginalne" oraz "państwo".

Henryk Jankowski (ur. 18 grudnia 1936 w Starogardzie Gdańskim, zm. 12 lipca 2010 w Gdańsku) – polski ksiądz katolicki, kanonik, kapelan „Solidarności”, usunięty z funkcji proboszcza parafii św. Brygidy w Gdańsku w 2004 w związku z oskarżeniami o wykorzystywanie seksualne dzieci.

Życiorys

Młodość

Wychował się w rodzinie wielodzietnej – miał siedem sióstr, w tym siostrę bliźniaczkę. Pochodzący z Lubawy ojciec, Antoni, tuż po wybuchu wojny został osadzony w obozie koncentracyjnym Stutthof, a po zwolnieniu został wcielony do Wehrmachtu i w 1943 r., gdy Henryk Jankowski miał siedem lat, zginął na froncie wschodnim. Matka, Jadwiga z domu Jeschwitz, pochodziła z zamożnej gdańskiej rodziny kupieckiej i słabo znała język polski, dlatego w domu Jankowskich rozmawiało się w języku niemieckim. Henryk Jankowski był ministrantem m.in. w kościele św. Wojciecha oraz w kościele św. Mateusza w Starogardzie. Maturę zdał w liceum wieczorowym, później pracował w urzędzie skarbowym w dziale egzekucji.

Kapłaństwo

W 1958 wstąpił do seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał 21 czerwca 1964 z rąk biskupa Edmunda Nowickiego. Objął obowiązki wikariusza w parafii Ducha Świętego w Gdańsku (do 1967), następnie w parafii św. Barbary (1967–1970). 17 marca 1970 złożył obowiązkowe ślubowanie w Wydziale ds. Wyznań w Gdańsku i formalnie objął stanowisko proboszcza parafii św. Brygidy w Gdańsku.

W 2008 odszedł z parafii św. Brygidy. Pożegnalnej mszy świętej przewodniczył i homilię wygłosił ks. arcybiskup Sławoj Leszek Głódź. W uroczystości udział wzięli m.in. Janusz Śniadek, Anna Walentynowicz, Jerzy Borowczak, Andrzej Jaworski, Andrzej Lepper i Lech Woszczerowicz.

Działalność publiczna

Był blisko związany z ruchem „Solidarności” oraz opozycją antykomunistyczną w PRL. 17 sierpnia 1980 odprawił mszę św. dla strajkujących robotników w Stoczni Gdańskiej. Od tego czasu związany był „Solidarnością” i z otoczeniem – Lecha Wałęsy. Jego osoba była obiektem zainteresowania KC PZPR, na zlecenie którego w połowie września 1983 w Głosie Wybrzeża ukazał się szkalujący ks. Jankowskiego artykuł Czerwona rzodkiewka. Była to część zakrojonej na szeroką skalę prowokacji wobec księdza. Niedługo potem gazeta zamieściła listy 20 pracowników Samodzielnej Grupy „D” Departamentu IV MSW, podszywających się pod głosy czytelników do redakcji, popierających wymowę artykułu.

W latach 80. dzięki dobrym kontaktom ks. Henryka Jankowskiego z Polonią amerykańską do Gdańska trafiały transporty leków warte miliony dolarów, które przekazywano do pomorskich szpitali. Ks. Jankowski wspomagał także finansowo wiele osób (głównie działaczy „Solidarności”) oraz organizował kolonie dla dzieci.

Ks. Jankowski w Stoczni Gdańskiej, sierpień 1980

Od 1983 rozpoczął organizowanie wraz z księdzem Jerzym Popiełuszką pielgrzymek robotników na Jasną Górę.

W czasie III Podróży Apostolskiej Jana Pawła II do Polski w 1987, w ramach akcji Zorza II o poczynaniach Jankowskiego informowało SB 37 tajnych współpracowników, w tym 9 duchownych.

W czerwcu 1989 został powołany na stanowisko ministra stanu w powołanym przez samozwańczego prezydenta Polski na wychodźstwie Juliusza Nowinę-Sokolnickiego „rządzie emigracyjnym”. W 1993 Jankowski znalazł się na 80 miejscu w rankingu najbogatszych Polaków.

Od połowy lat 90. regularnie wspierał finansowo dziecięce szpitale i Dom Małego Dziecka im. Janusza Korczaka w Gdańsku.

W 1992 związał się z Oliwą (dzielnicą Gdańska), gdy ówczesny wojewoda gdański Maciej Płażyński przekazał archidiecezji gdańskiej w użytkowanie Dwór II przy ulicy Polanki. Z inicjatywy księdza Jankowskiego ten zdewastowany obiekt, przez lata wykorzystywany na koszary Marynarki Wojennej we władanie objął Zakon Najświętszego Zbawiciela św. Brygidy z misją zbudowania Klasztoru i Centrum Ekumenicznego, które otwarto w 1997. W budynku tym regularnie odbywają się spotkania przedstawicieli wielu religii i wyznań, nie tylko chrześcijańskich.

W 2008, odchodząc z parafii św. Brygidy, sprzedał dwa garnitury. Wszystkie otrzymane pieniądze z ich sprzedaży przeznaczył na cele charytatywne. Dzień po pożegnalnej mszy świętej z okazji jego przejścia na emeryturę wyjechał wczesnym rankiem, zabierając ze sobą jedną teczkę z rzeczami osobistymi. 18 maja tego samego roku uczestniczył w manifestacji wraz ze stoczniowcami z NSZZ „Solidarność” w obronie Stoczni Gdańskiej.

Był orędownikiem pogodzenia się Lecha Wałęsy z Andrzejem Gwiazdą, do czego nigdy nie doszło. Należał do przeciwników Unii Europejskiej i był jednym z jej największych krytyków, także po przystąpieniu do niej Polski. Twierdził nawet, że Unia Europejska jest spiskiem zawiązanym w celu zniszczenia Polski.

Nagrobek Henryka Jankowskiego w kościele św. Brygidy

Choroba, śmierć i pogrzeb

Jankowski cierpiał na wiele schorzeń, w tym na cukrzycę. Z powodu jej zaawansowania kilka miesięcy przed śmiercią amputowano mu wszystkie palce w lewej nodze. Rok przed śmiercią jego stan zdrowia pogorszył się na tyle, że trafił do sopockiego hospicjum Caritasu. Zmarł 12 lipca 2010 o godz. 20.05, na plebanii parafii św. Brygidy, w otoczeniu kapłanów z parafii i przyjaciół. Uroczystości pogrzebowe zmarłego odbyły się 17 lipca 2010 w kościele św. Brygidy w Gdańsku pod przewodnictwem arcybiskupa Sławoja Leszka Głódzia. Wraz z nim mszę pożegnalną koncelebrowało trzech biskupów (Tadeusz Gocłowski, Jan Bernard Szlaga i Ryszard Kasyna). Obecni też byli: dyrektor Radia Maryja Tadeusz Rydzyk, trzech infułatów oraz wielu księży z całej Polski.

Kontrowersje

Po 1989 Henryk Jankowski przez swoje działania zaczął być postrzegany jako postać kontrowersyjna. Kazania wygłaszane przez niego przez część środowisk uznawane były za antysemickie.

Sprawa fundacji

Po 1989 wielu działaczy NSZZ „Solidarność” zerwało z nim kontakty. Związał się wtedy z działaczem Młodzieży Wszechpolskiej Mariuszem Olchowikiem, który został prezesem Fundacji im. Prałata Henryka Jankowskiego. Instytut funkcjonował źle, a reakcji Jankowskiego nie było nawet po ujawnieniu w 2008 nagrań, w których prezes używa wulgaryzmów, a nawet grozi śmiercią Grzegorzowi Kalickiemu. Ostatecznie Fundację zlikwidowano w 2009 w związku z dopuszczaniem się przez kierownictwo Fundacji wielu nieprawidłowości prawnych i doprowadzenie do dużych długów. Organizacja zajmowała się sprzedażą wody i wina z wizerunkiem Jankowskiego, a także książek o tematyce religijnej i patriotycznej. Z działalności tej nakazał wycofać się Jankowskiemu metropolita gdański arcybiskup Sławoj Leszek Głódź.

Upolitycznienie Grobów Pańskich

W kwietniu 1995 Henryk Jankowski ozdobił Grób Pański czerwonym płótnem, na którym znalazły się flagi hitlerowskich Niemiec, ZSRR, swastyka, sierp i młot, gwiazda Dawida oraz skróty (SS, NSDAP, NKWD, KGB, UB, PPR, KRN, PZPR, SDPR, PSL, UP i UW). Instalacja spotkała się z dezaprobatą abp. Tadeusza Gocłowskiego, który kazał ją usunąć.

W 2001 ks. Jankowski stworzył nowy Grób Pański, który przedstawiał miniaturę zwęglonej stodoły w Jedwabnem z ludzkim szkieletem. Arcybiskup Gocłowski nakazał duchownemu usunąć cytat z Nowego Testamentu: Żydzi zabili Pana Jezusa i Proroków i nas także prześladowali.

Ostatni Grób Pański ks. Jankowskiego powstał w 2004 i wyrażał sprzeciw wobec Unii Europejskiej.

Zakaz głoszenia kazań

W 1997 został ukarany zakazem głoszenia kazań na 12 miesięcy przez arcybiskupa Tadeusza Gocłowskiego za uczynienie z ambony „trybuny politycznej”. Kara została na niego nałożona po wielkiej krytyce jego różnorakich kazań ze strony „Gazety Wyborczej” i części mediów. Znalazły się także środowiska broniące tych kazań i krytykujące media za wyrwanie fragmentów przemówień z kontekstu, wypaczając ich sens. Natomiast prokuratura uznała go winnym lżenia i poniżania Żydów, ale uznając, że to przestępstwo ma niewielki stopień szkodliwości społecznej, umorzyła postępowanie na okres próby wynoszący 2 lata. Po roku zakaz głoszenia kazań został cofnięty, jednak po szerokim sprzeciwie w mediach utrzymano karę. W 2008 arcybiskup Sławoj Leszek Głódź cofnął zakaz głoszenia kazań nałożony na księdza Jankowskiego.

Proces z Pawłem Huelle

W 2005 w Sądzie Okręgowym w Gdańsku Jankowski wytoczył proces dziennikarzowi Pawłowi Huelle o naruszenie dóbr osobistych. Jego zdaniem dobra osobiste miały naruszać, twierdzenia dziennikarza, że przemawia jak „gauleiter, gensek, a nie jak kapłan”, a za dobra materialne mógłby zamienić „polski paszport na paszport Volksdeutscha, Rosjanina czy Irakijczyka”. Huelle zarzucał też Jankowskiemu, że ten nie rozumie Ewangelii i przeciwstawia się ostentacyjnie nauczaniu papieża. Ostatecznie proces zakończył się niekorzystnie dla Jankowskiego. Huelle nie musiał zamieszczać na własny koszt w „Rzeczpospolitej” przeprosin, nie musiał też powoda przepraszać ani wpłacać pieniędzy katolickiej organizacji charytatywnej Caritas, o co wnosił Jankowski. Sąd natomiast obciążył kosztami postępowania Henryka Jankowskiego, który dodatkowo musiał zwrócić Pawłowi Huelle 1000 zł kosztów, które ten poniósł w związku z procesem.

Oskarżenia o molestowanie i wykorzystywanie seksualne małoletnich

Pod koniec 2003 roku do sądu w Gdańsku zgłosili się rodzice małoletniego chłopca, którzy zaniepokojeni jego zachowaniem domagali się przymusowego leczenia syna. W trakcie czynności sądowych wyszło na jaw, że chłopiec od 2001, mając wówczas 13 lat, nocował na plebanii ks. Jankowskiego, spał z nim w jednym łóżku, jeździł z księdzem za granicę, otrzymywał prezenty oraz pomoc finansową. Na plebanii przebywali i nocowali również inni chłopcy w podobnym wieku. Po otrzymaniu tych informacji prokurator wszczął postępowanie karne wobec księdza Jankowskiego. W czasie śledztwa przeszukano plebanię, znaleziono wtedy film pornograficzny na kasecie video, a także ślady kasowania twardych dysków na komputerach, na których miały być zdjęcia młodych mężczyzn i witryny o charakterze pornograficznym. Wyszedł też na jaw fakt spożywania alkoholu i zażywania narkotyków przez ministrantów. W grudniu 2004 prokurator Prokuratury Okręgowej w Elblągu umorzyła śledztwo, powołując się na opinię biegłego seksuologa Zbigniewa Lwa-Starowicza: Zachowanie polegające na całowaniu w usta, klepaniu po pośladkach, przyciąganiu mocno do siebie i jednocześnie przytulaniu do klatki piersiowej oraz głaskaniu po twarzy miały charakter publiczny. Wyżej wymienione zachowania księży wobec chłopców są dość często spotykane i w wielu przypadkach nie mają charakteru seksualnego, bywają formą okazywania bliskości.

W 2013 roku materiały postępowania prokuratorskiego opublikował historyk i przyjaciel ks. Jankowskiego, Peter Raina, jak podkreślił, wykonując wolę zmarłego księdza. W książce zostały upublicznione m.in. protokoły zeznań świadków i opinii biegłych wraz ze wszystkimi danymi osobowymi małoletnich osób związanych z tą sprawą.

3 grudnia 2018 sprawa tego śledztwa została opisana w artykule pod tytułem „Sekret Świętej Brygidy. Dlaczego Kościół przez lata pozwalał księdzu Jankowskiemu wykorzystywać dzieci?” w „Dużym Formacie”, cotygodniowym dodatku do „Gazety Wyborczej”. Opisano tam również inne podejrzenia dokonania przez ks. Jankowskiego czynów pedofilskich i zarzuty o wykorzystywanie seksualne małoletnich. W artykule przedstawiono m.in. :

• zarzut zmuszania do stosunków seksualnych 12-letniej dziewczynki,
• historię samobójstwa ciężarnej 16-latki, która – według relacji gazetowej – miała być wykorzystywana przez księdza.

Po tym jak ukazał się artykuł w „Dużym Formacie”, w mediach ujawniła się kolejna kobieta oskarżająca księdza. Według niej Jankowski molestował ją, gdy miała zaledwie 6 lat.

Zdaniem gdańskiej działaczki kulturalnej Lidki Makowskiej wiedza o zachowaniach księdza Jankowskiego wobec osób małoletnich była w Trójmieście powszechna już w latach 90., jednak jego pozycja społeczna, bliskie kontakty z ludźmi władzy powodowały, że nie podjęto stanowczych działań, by temu zapobiec.

W grudniu 2018 Michał Wojciechowicz ogłosił, że w latach 80. był wykorzystywany seksualnie przez ks. Jankowskiego i zażądał demontażu jego pomnika w Gdańsku. W 2019 w ramach obywatelskiego nieposłuszeństwa pomnik Jankowskiego w Gdańsku został obalony.

Historyk Andrzej Friszke stwierdził, że „Ksiądz Jankowski był pedofilem i o tym wszyscy wiemy, ponadto był agentem bezpieki zwłaszcza w latach 1980-1981, a na te wszystkie zarzuty mamy dowody, więc jest ponurą postacią tamtych czasów”.

Kontakty z SB

Pomnik Księdza Prałata Henryka Jankowskiego w Gdańsku autorstwa Gennadija Jerszowa

Według danych IPN Jankowski był kontaktem operacyjnym Służby Bezpieczeństwa o pseudonimie „Libella” vel „Delegat”. Potwierdził to Andrzej Friszke, zdaniem którego ks. Jankowski był agentem SB zwłaszcza w latach 1980-1981.

Odznaczenia i tytuły honorowe

31 sierpnia 1984 został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W latach 80. wspólnie z Lechem Wałęsą przyjął z rąk Juliusza Nowiny Sokolnickiego Prywatny Order Świętego Stanisława, a 3 maja 1989 samozwańczy „Prezydent RP na Wychodźstwie” mianował go kontradmirałem.

W 1998 otrzymał Medal Polonia Mater Nostra Est. Henryk Jankowski był przewodniczącym Kapituły Orderu św. Brygidy w Gdańsku, która wręcza prywatne odznaczenie – Order Świętej Brygidy. Kawalerami Orderu są m.in. były wicepremier Andrzej Lepper oraz były przewodniczący AWS Marian Krzaklewski. Odznaczeniem tym uhonorowano również w 2001 Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”.

Od 1990 kapelan Jego Świątobliwości.

15 grudnia 2000 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska.

10 maja 2007 został odznaczony przez ministra Romana Giertycha Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

31 sierpnia 2012, w rocznicę podpisania porozumień sierpniowych w Gdańsku, został odsłonięty pomnik Księdza Prałata Henryka Jankowskiego, kapelana „Solidarności”. Model figury kapłana wykonał Giennadij Jerszow, ukraiński artysta i przyjaciel księdza. Postument powstał w Kijowie.

Zobacz też

• Pomnik Księdza Prałata Henryka Jankowskiego
• Przestępstwa i wykroczenia seksualne w Kościele katolickim

Bibliografia

• Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności