III koncert fortepianowy Czajkowskiego

III koncert fortepianowy Es-dur Op. posth. 75 Piotra Czajkowskiego – utwór składający się formalnie z 2 kompozycji przeznaczonych do wykonywania przez fortepian z orkiestrą dające razem 3 części grane często jako jeden utwór.

Historia

Kompozycja ta w twórczości Czajkowskiego jest utworem o najbardziej złożonej i skomplikowanej historii. Pierwowzorem koncertu była Symfonia Es-dur nad którą Czajkowski porzucił pracę w 1882. Do materiału muzycznego jakim dysponował kompozytor powrócił na początku kwietnia 1883. W dniach 5-13 lipca 1883 powstała cz. I utworu. Piotr Czajkowski zmarł 25 października^?/6 listopada 1893. Prawykonanie tej części miało miejsce 7 stycznia 1895 w Petersburgu.

W listopadzie 1894 brat kompozytora zaczął przeglądać pozostawione szkice oraz rękopisy. Wraz z byłym studentem Czajkowskiego – Siergiejem Taniejewem postanowili wydać odnalezione dwie części symfonii (przerobione wcześniej przez Piotra na fortepian z orkiestrą) jako dwie kolejne części koncertu fortepianowego (pierwszą było Allegro Brilante). Publikacja miała miejsce w 1897 jako opus 79. Pierwsze publiczne wykonanie Andante i Finale miało miejsce 8 lutego 1897. Partię fortepianu wykonał Taneyev.

Instrumentacja

Utwór przeznaczony jest do wykonywania przez orkiestrę symfoniczną oraz fortepian wykonujący partię solową. Skład orkiestry (według kolejności zapisywania w partyturze):

• W Allegro Brilante:
  • flet piccolo
  • 2 flety poprzeczny
  • 2 oboje
  • 2 klarnety
  • 2 fagoty
  • 4 waltornie (rogi)
  • 2 trąbki
  • 3 puzony
  • tuba
  • kotły
• 2 skrzypiec
  • • I skrzypce
    • II skrzypce
  • wiolonczele
  • 2 kontrabasy
    • I kontrabas
    • II kontrabas
• W Andante:
  • Instrumenty dęte drewniane
  • waltornie (rogi)
  • kwintet smyczkowy
    • 2 skrzypiec
      • I skrzypce
      • II skrzypce
    • altówki
    • wiolonczele
    • kontrabasy
• W Finale:

Skład cz. III jest bardzo podobny do tego z cz. I oraz dwóch poprzednich koncertów fortepianowych Czajkowskiego.

Forma

Kompozycja składa się z trzech części które w praktyce przekładają się na 2 osobne utwory:

• Allegro Brillante Op. posth. 75 (pod tym opusem prezentowany jest cały koncert)
• Andante i Finale Op. posth. 79
  • Andante
  • Finale

Allegro Brillante

Cz. I ma formę allegra sonatowego. Zawiera on 3 a nie jak przyjęto w typowej, klasycznej strukturze 2 tematy muzyczne. Pierwszy z nich jest żywy, drugi liryczny, natomiast trzeci ma charakter tańca ludowego.

Andante i Finale

• Cz. II podobnie jak cz. II z II Koncertu fortepianowego zawiera charakterystyczną relację między fortepianem a wiolonczelą.
• Cz. III grana jest w tempie allegro maestoso.

Zobacz też

• Allegro Brillante Op. posth 75
• Andante i Finale Op. posth. 79
• I koncert fortepianowy Czajkowskiego
• II koncert fortepianowy Czajkowskiego

Bibliografia

• T. Chylińska, S. Haraschin, B. Schaeffer: Przewodnik koncertowy. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1991, s. 240–242. ISBN 83-224-0132-9.
• Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 3: EFG część biograficzna. Kraków: PWM, 1987, s. 309–312. ISBN 83-224-0344-5. (pol.).