Przejdź do zawartości

Skunksowate: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
lit., int., polskie znaki
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
Boty
399 725 edycji
m Poprawa linkowań i typografii
 
(Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 20 użytkowników)
Linia 3: Linia 3:
|nazwa łacińska = Mephitidae
|nazwa łacińska = Mephitidae
|TSN =
|TSN =
|zoolog = [[Karol Lucjan Bonaparte|Bonaparte]], 1845
|zoolog = [[Charles-Lucien Bonaparte|Bonaparte]], 1845<ref name="Bonaparte"/>
|okres istnienia =
|okres istnienia =
|grafika = Striped Skunk.jpg
|grafika = Striped Skunk.jpg
|opis grafiki = [[Skunks zwyczajny]] ''Mephitis mephitis''
|opis grafiki = Przedstawiciel rodziny – '''[[skunks zwyczajny]]''' (''Mephitis mephitis'')
|typ = [[strunowce]]
|typ = [[strunowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|gromada = [[ssaki]]
|gromada = [[ssaki]]
|podgromada = [[ssaki żyworodne]]
|podgromada = [[żyworodne]]
|infragromada = [[łożyskowce]]
|infragromada = [[łożyskowce]]
|rząd = [[drapieżne]]
|rząd = [[drapieżne]]
|podrząd = [[psokształtne]]
|podrząd = [[psokształtne]]
|nadrodzina = [[łasicokształtne]]
|parvordo = [[łasicokształtne]]
|rodzina = skunksowate
|rodzina = skunksowate
|typ nomenklatoryczny = ''Mephitis'' {{small|[[Étienne Geoffroy Saint-Hilaire|É. Geoffroy Saint-Hilaire]] & [[Frédéric Cuvier|F. Cuvier]], 1795}}
|synonimy =
|synonimy =
|ranga podtaksonu = [[rodzina (biologia)|Podrodziny]]
|podtaksony = ''2 podrodziny + 7 rodzajów wymarłych o statusie [[incertae sedis]] – zobacz opis w tekście''
|mapa występowania = Skunk genera ranges.png
|opis mapy występowania =
|wikispecies = Mephitidae
|wikispecies = Mephitidae
|commons = Category:Mephitidae
|commons = Category:Mephitidae
|wikisłownik = skunks
|wikisłownik = skunksowate
}}
}}
'''Skunksowate''' (Mephitidae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[ssaki|ssaków]] z [[rząd (biologia)|rzędu]] [[drapieżne|drapieżnych]], zaliczana do [[psokształtne|psokształtnych]]. Obejmuje skunksy i surillo, ssaki wyróżniające się specyficzną strategią obronną polegającą na wytryskiwaniu w stronę napastnika cuchnącej cieczy wytwarzanej przez [[gruczoły odbytowe]]. Skunksy atakują ule pszczele<ref>[https://agdev.anr.udel.edu/maarec/honey-bee-biology/honey-bee-parasites-pests-predators-and-diseases/predators-of-honey-bees/?pid=81 MAAREC - Mid Atlantic Apiculture & Extension Consortium - Picture 81 « Predators of Honey Bees<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>, zwykle gdy są niepłoszone koncentrują się na jednym i szybko osłabiają rodzinę pszczelą aż do zupłenego zaniku. Są odporne na użądlenia pszczół, a nawet jad grzechotnika.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=S5ixvFGYjp8 Skunk Spray - YouTube<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.
'''Skunksowate'''<ref name="Cichocki&inni"/> (Mephitidae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[ssaki|ssaków]] z [[rząd (biologia)|podrzędu]] [[psokształtne|psokształtnych]] (Caniformia) w obrębie [[rząd (biologia)|rzędu]] [[drapieżne|drapieżnych]] (Carnivora). Obejmuje skunksy i surillo, ssaki wyróżniające się specyficzną strategią obronną polegającą na wytryskiwaniu w stronę napastnika cuchnącej cieczy wytwarzanej przez [[gruczoły odbytowe]]. Skunksy atakują ule pszczele<ref>[https://agdev.anr.udel.edu/maarec/honey-bee-biology/honey-bee-parasites-pests-predators-and-diseases/predators-of-honey-bees/?pid=81 MAAREC - Mid Atlantic Apiculture & Extension Consortium - Picture 81 « Predators of Honey Bees<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>, zwykle gdy są niepłoszone koncentrują się na jednym i szybko osłabiają rodzinę pszczelą aż do zupełnego zaniku. Są odporne na użądlenia pszczół, a nawet jad grzechotnika<ref>{{Cytuj | url=http://www.youtube.com/watch?v=S5ixvFGYjp8 | tytuł=YouTube<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany = youtube.com | język=fr | data dostępu=2017-11-26}}</ref>.

== Filogeneza ==
Do niedawna skunksowate stanowiły podrodzinę w rodzinie [[łasicowate|łasicowatych (Mustelidae)]] wraz z wydrami, borsukami i borsukami amerykańskimi<ref>Wilson, D.E.; D.M. Reeder (EDS). 1993. Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Second ed. Smithsonian Institution Press, Washington, D.C., 1206 s.</ref>.

Pierwsze sugestie, że skunksy nie pasują do tej rodziny, pojawiły się już w latach 70. XX wieku. Stwierdzono, że skunksy posiadają większą liczbę chromosomów (50) niż obecne łasicowate (30-44)<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Fredga|imię = K.|tytuł = Comparative chromosome studies of the family Mustelidae (Carnivora, Mammalia).|czasopismo = Hereditas|wolumin = 57|wydanie = |strony = 295|data = 1967|wydawca = |miejsce = |issn = }}</ref>.

Analiza porównawcza teledu, surillo i skunksów z borsukami, kunami, rosomakiem, ryjonosem i balizaurem wykazała, że trzy pierwsze wymienione gatunki cechują się wyraźnie prymitywniejszą budową mózgu<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Radinsky|imię = L.|tytuł = Are Stink Badgers Skunks? Implications of Neuroanatomy for Mustelid Phylogeny.|czasopismo = J. Mammal.|wolumin = 54(3)|wydanie = |strony = 585-593|data = 1973|wydawca = |miejsce = |issn = }}</ref>.

Ostatecznie analiza DNA ssaków drapieżnych zweryfikowała ten podział. Skunksy okazały się blisko spokrewnione z borsukami z rodzaju [[fetornik]], ale takie grupy zwierząt jak [[szopowate]] (Procyonidae), [[borsuk]]i (Melinae) i [[Borsucznik amerykański|Taxidiinae]], [[wydry (ssaki)|wydry]] (Lutrinae) i [[łasica|łasice]] (Mustelinae) są bliżej ze sobą spokrewnione niż każda z tych grup ze skunksami<ref>Dragoo
J.W. Honeycutt R.L. 1997. Systematics of Mustelid-Like Carnivores. J. Mammal., 78(2): 426–443</ref>:
{{Klad
| style = line-height:90%
| 1.1.1 = ''[[skunksowiec|Conepatus]]''
| 1.1.2.1 = &nbsp;''[[skunks|Mephitis]]''
| 1.1.2.2 = &nbsp;''[[skunksik|Spilogale]]''
| 1.2 = &nbsp;''[[Myadinae|Mydaus]]''
| 2.1.1.1.1.1.1 = &nbsp;''[[Wyderka (rodzaj ssaka)|Aonyx]]''
| 2.1.1.1.1.1.2 = &nbsp;''[[wydra|Lutra]]''
| 2.1.1.1.1.2 = &nbsp;''[[kałan morski|Enhydra]]''
| 2.1.1.1.2 = &nbsp;''[[łasica|Mustela]]''
| 2.1.1.2 = &nbsp;''[[zorilla|Ictonyx]]''
| 2.1.2.1.1 = &nbsp;''[[rosomak tundrowy|Gulo]]''
| 2.1.2.1.2 = &nbsp;''[[Martes]]''
| 2.1.2.2.1 = &nbsp;''[[borsuk|Meles]]''
| 2.1.2.2.2 = &nbsp;''[[borsucznik amerykański|Taxidea]]''
| 2.2.1.1 = &nbsp;''[[olingo|Bassariscus]]''
| 2.2.1.2 = &nbsp;''[[szop|Procyon]]''
| 2.2.2.1 = &nbsp;''[[kinkażu żółty|Potos]]''
| 2.2.2.2 = &nbsp;''[[pandka ruda|Ailurus]]''
}}

Fragment drzewa filogenetycznego ssaków drapieżnych z podrzędu [[psokształtne|psokształtnych (Caniformia)]]<ref>Wilson, D.E.; D.M. Reeder (EDS). 1993. Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Second ed. Smithsonian Institution Press, Washington, D.C., 1206 s.</ref><ref>{{cytuj pismo |autor=Dragoo J. W., Honeycutt R.L. |data=1997|tytuł= Systematics of Mustelid-Like Carnivores |czasopismo= J. Mammal.|wolumin=78|wydanie=2|strony=426–443}}</ref>.


== Występowanie ==
== Występowanie ==
Większość gatunków występuje w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] i [[Ameryka Południowa|Południowej]] – od południowej [[Kanada|Kanady]] po [[Argentyna|Argentynę]]. ''Mydaus'' spp. występują w [[Indonezja|Indonezji]] i na [[Filipiny|Filipinach]]. Zajmują różne [[Siedlisko (biologia)|siedliska]], poza gęsto porośniętymi lasami i [[Mokradło|mokradłami]], na których są rzadko spotykane.
Większość gatunków występuje w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] i [[Ameryka Południowa|Południowej]] – od południowej [[Kanada|Kanady]] po [[Argentyna|Argentynę]]<ref name="Burgin&inni"/><ref name="Wilson&Reeder"/>. ''Mydaus'' spp. występują w [[Indonezja|Indonezji]] i na [[Filipiny|Filipinach]]. Zajmują różne [[Siedlisko (biologia)|siedliska]], poza gęsto porośniętymi lasami i [[Mokradło|mokradłami]], na których są rzadko spotykane.


== Opis ==
== Opis ==
Skunksowate to zwierzęta małej lub średniej wielkości o charakterystycznym [[Ubarwienie ostrzegawcze|ubarwieniu ostrzegawczym]], w którym dominuje kolor czarny i biały (rzadziej brązowy i biały). Tułów jest krępy o krótkich nogach i długim, puszystym ogonie, pysk wydłużony. Mocne [[pazur]]y są przystosowane do kopania w ziemi. Waga skunksów waha się od 200 g do 4,5 kg. Wszystkie gatunki mają silnie rozwinięte gruczoły przyodbytowe. Cuchnąca wydzielina tych gruczołów może być, przez skurcz mięśni otaczających torebkę gruczołową, wytryskiwana na odległość 1 m w przypadku teledu, do nawet 6 m u skunksa zwyczajnego. Zagrożony skunks ostrzega napastnika uniesieniem ogona, tupaniem w ziemię, pozorowaniem ataku, a jeśli to nie pomaga – odwraca się tyłem i wytryskuje śmierdzącą ciecz na intruza celując w jego oczy, które są szczególnie na nią wrażliwe. Głównym składnikiem tej cieczy u wszystkich skunksowatych jest (E)-but-2-eno-1-[[tiole|tiol]], a u skunksa właściwego i plamiastego występuje również 3-metylobutano-1-tiol<ref>{{cytuj książkę|autor = Leszek Konopski|autor2 = Michael Koberda|tytuł = Feromony człowieka|rozdział = Feromony różnych gatunków zwierząt|wydawca = Wydawnictwo Naukowe Scholar|miejsce = Warszawa|rok = 2003|isbn = 83-7383-039-1}}</ref>.
Skunksowate to zwierzęta małej lub średniej wielkości o charakterystycznym [[Ubarwienie ostrzegawcze|ubarwieniu ostrzegawczym]], w którym dominuje kolor czarny i biały (rzadziej brązowy i biały). Tułów jest krępy o krótkich nogach i długim, puszystym ogonie, pysk wydłużony. Mocne [[pazur]]y są przystosowane do kopania w ziemi. Masa ciała skunksów waha się od 200 g do 4,5 kg. Wszystkie gatunki mają silnie rozwinięte gruczoły przyodbytowe. Cuchnąca wydzielina tych gruczołów może być, przez skurcz mięśni otaczających torebkę gruczołową, wytryskiwana na odległość 1 m w przypadku teledu, do nawet 6 m u skunksa zwyczajnego. Zagrożony skunks ostrzega napastnika uniesieniem ogona, tupaniem w ziemię, pozorowaniem ataku, a jeśli to nie pomaga – odwraca się tyłem i wytryskuje śmierdzącą ciecz na intruza celując w jego oczy, które są szczególnie na nią wrażliwe. Głównym składnikiem tej cieczy u wszystkich skunksowatych jest (E)-but-2-eno-1-[[tiole|tiol]], a u skunksa właściwego i plamiastego występuje również 3-metylobutano-1-tiol<ref>{{cytuj książkę|autor = Leszek Konopski|autor2 = Michael Koberda|tytuł = Feromony człowieka|rozdział = Feromony różnych gatunków zwierząt|wydawca = Wydawnictwo Naukowe Scholar|miejsce = Warszawa|rok = 2003|isbn = 83-7383-039-1}}</ref>.


Skunksy są w głównej mierze mięsożercami. Żywią się [[owady|owadami]], małymi [[płazy|płazami]] i [[gady|gadami]], jajami oraz drobnymi [[gryzonie|gryzoniami]]. Dieta jest też uzupełniana pokarmem roślinnym. Prowadzą nocny tryb życia, dzień spędzają w norach lub kryjówkach skalnych. Niektóre potrafią wspinać się na drzewa. Długość ciąży jest różna u poszczególnych gatunków – od 2-3 miesięcy u ''Mephitis'' i ''Conepatus'' do 250 dni, a nawet dłużej u ''Spilogale''. Samice rodzą w jednym miocie 2-10 młodych, nagich i ślepych. Gruczoły stanowiące ich obronę stają się w pełni funkcjonalne dopiero po upływie pierwszego tygodnia życia młodych. Do tego czasu bezpieczeństwo młodych jest całkowicie zależne od matki. Śmiertelność skunksowatych w pierwszym roku życia szacowana jest na poziomie 50% – 70%, głównie z powodu ataków drapieżników i chorób. Młode są karmione przez matkę przez dwa miesiące. Dojrzałość płciową uzyskują pod koniec pierwszego roku życia. W warunkach naturalnych skunksy żyją przeciętnie 5-6 lat, w niewoli do 10 lat.
Skunksy są w głównej mierze mięsożercami. Żywią się [[owady|owadami]], małymi [[płazy|płazami]] i [[gady|gadami]], jajami oraz drobnymi [[gryzonie|gryzoniami]]. Dieta jest też uzupełniana pokarmem roślinnym. Prowadzą nocny tryb życia, dzień spędzają w norach lub kryjówkach skalnych. Niektóre potrafią wspinać się na drzewa. Długość ciąży jest różna u poszczególnych gatunków – od 2–3 miesięcy u ''Mephitis'' i ''Conepatus'' do 250 dni, a nawet dłużej u ''Spilogale''. Samice rodzą w jednym miocie 2–10 młodych, nagich i ślepych. Gruczoły stanowiące ich obronę stają się w pełni funkcjonalne dopiero po upływie pierwszego tygodnia życia młodych. Do tego czasu bezpieczeństwo młodych jest całkowicie zależne od matki. Śmiertelność skunksowatych w pierwszym roku życia szacowana jest na poziomie 50% – 70%, głównie z powodu ataków drapieżników i chorób. Młode są karmione przez matkę przez dwa miesiące. Dojrzałość płciową uzyskują pod koniec pierwszego roku życia. W warunkach naturalnych skunksy żyją przeciętnie 5–6 lat, w niewoli do 10 lat.


Skunksowate nie są [[Agresja (etologia)|agresywne]], ani [[Terytorializm|terytorialne]], nie znakują zajmowanego terenu, rzadko wydają dźwięki. Bytują zwykle samotnie, ale na tym samym [[Terytorium (biologia)|terytorium]] tolerują innych przedstawicieli swojego gatunku. Samce niektórych gatunków jedynie w okresie [[Rozród|rozrodu]] odpędzają rywali od swoich samic.
Skunksowate nie są [[Agresja (etologia)|agresywne]], ani [[Terytorializm|terytorialne]], nie znakują zajmowanego terenu, rzadko wydają dźwięki. Bytują zwykle samotnie, ale na tym samym [[Terytorium (biologia)|terytorium]] tolerują innych przedstawicieli swojego gatunku. Samce niektórych gatunków jedynie w okresie [[Rozród|rozrodu]] odpędzają rywali od swoich samic.
Linia 36: Linia 73:


== Systematyka ==
== Systematyka ==
Skunksy były do niedawna zaliczane do łasicowatych jako podrodzina Mephitinae<ref>{{cytuj książkę | nazwisko=Kowalski | imię=Kazimierz| tytuł=Ssaki, zarys teriologii | rok=1971 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa}}</ref> – z wyjątkiem rodzaju ''Mydaus'', który włączano do podrodziny Mustelinae. Badania molekularne wykazały jednak, że nie są blisko spokrewnione z łasicowatymi. Łasicowate wraz ze skunksami nie stanowią taksonu monofiletycznego i obecnie te ostatnie klasyfikowane są jako odrębna rodzina<ref>{{MSW3|id=14001521|nazwa=Mephitidae|data=22 maja 2008}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url = http://www.dragoo.org/Mephitidae.html | tytuł = A Skunk By Any Other Name…
Skunksy były do niedawna zaliczane do łasicowatych jako podrodzina Mephitinae<ref>{{cytuj książkę | nazwisko=Kowalski | imię=Kazimierz| tytuł=Ssaki, zarys teriologii | rok=1971 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa}}</ref> – z wyjątkiem rodzaju ''Mydaus'', który włączano do podrodziny Mustelinae. Badania molekularne wykazały jednak, że nie są blisko spokrewnione z łasicowatymi. Łasicowate wraz ze skunksami nie stanowią taksonu monofiletycznego i obecnie te ostatnie klasyfikowane są jako odrębna rodzina<ref>{{MSW3|id=14001521|nazwa=Mephitidae|data=22 maja 2008}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url = http://www.dragoo.org/Mephitidae.html| tytuł = A Skunk By Any Other Name…| opublikowany = Dragoo Institute for the Betterment of Skunks and Skunk Reputations| data dostępu = 2008-05-22| język = en| archiwum = https://web.archive.org/web/20090415204423/http://dragoo.org/Mephitidae.html| zarchiwizowano = 15 kwietnia 2009}}</ref>.
| opublikowany = Dragoo Institute for the Betterment of Skunks and Skunk Reputations| data dostępu = 22 maja 2008| język = en }}</ref>.


[[Plik:Hog-nosed-skunk.png|thumb|250px|Surillo białonosy]]
[[Plik:Hog-nosed-skunk.png|mały|250px|Surillo białonosy]]
Do rodziny skunksowatych należą następujące podrodziny<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.mammaldiversity.org/tree.html| tytuł = Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy| praca = ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11)|opublikowany = American Society of Mammalogists| data dostępu = 2023-12-19| autor = N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby| język = en}}</ref><ref name="Burgin&inni" />:
Rodzaje i gatunki skunksowatych:
* [[Myadinae]] {{small|[[John Edward Gray|J.E. Gray]], 1825}}
* ''Conepatus''
* [[Mephitinae]] {{small|[[Charles-Lucien Bonaparte|Bonaparte]], 1845}}
** ''Conepatus chinga'' – [[surillo andyjski]]
** ''Conepatus humboldtii'' – [[surillo patagoński]]
** ''Conepatus leuconotus'' – [[surillo białonosy]]
** ''Conepatus semistriatus'' – [[surillo pasiasty]]
* ''Mephitis''
** ''Mephitis macroura'' – [[skunks długoogoniasty]]
** ''Mephitis mephitis'' – [[skunks zwyczajny]]
* ''Mydaus''
** ''Mydaus javanensis'' – [[teledu]]
** ''[[Mydaus marchei]]''
* ''Spilogale''
** ''[[Spilogale angustifrons]]''
** ''[[Spilogale gracilis]]''
** ''Spilogale putorius'' – [[skunks plamisty]]
** ''[[Spilogale pygmaea]]''


Opisano również kilka rodzajów wymarłych nie sklasyfikowanych w żadnej z powyższych podrodzin:
⚫
{{Przypisy}}
* ''[[Grivamephitis]]'' {{small|[[Gérard de Beaumont|Beaumont]], 1973}}<ref name="bea" />
* ''[[Mesomephitis]]'' {{small|[[Germaine Petter|Petter]], 1967}}<ref name="pet" /> – jedynym przedstawicielem był ''Mesomephitis media'' {{small|(Petter, 1963)}}
* ''[[Miomephitis]]'' {{small|Dehm, 1950}}<ref name="dehm"/> – jedynym przedstawicielem był ''Miomephitis pilgrimi'' {{small|Dehm, 1950}}
* ''[[Nannomephitis]]'' {{small|[[Miklós Kretzoi|Kretzoi]], 1952}}<ref name="kre" /> – jedynym przedstawicielem był ''Nannomephitis crassidens'' {{small|Kretzoi, 1952}}
* ''[[Palaeomephitis]]'' {{small|[[Georg Friedrich von Jäger|Jäger]], 1839}}<ref name="jag" /> – jedynym przedstawicielem był ''Palaeomephitis steinheimensis'' {{small|Jäger, 1839}}
* ''[[Plesiomeles]]'' {{small|[[Jean Viret|Viret]] & [[Miquel Crusafont i Pairó|Crusafont i Pairó]], 1955}}<ref name="vir&cai" /> – jedynym przedstawicielem był ''Plesiomeles cajali'' {{small|Viret & Crusafont i Pairó, 1955}}
* ''[[Promephitis]]'' {{small|[[Albert Gaudry|Gaudry]], 1861}}<ref name="gau"/>

⚫
== Zobacz też ==
⚫
* ''[[zorilla|Ictonyx]]'' – rodzaj ssaków łasicowatych o podobnym do skunksowatych wyglądzie i zachowaniach obronnych

⚫
== Przypisy ==
<references>
<ref name="Bonaparte">{{cytuj książkę| autor = Ch.-L. Bonaparte| tytuł = Catalogue méthodique des Mammifères d’Europe|url = |rok = 1845|wydawca = |miejsce = Milan|strony = 1|język = fr}}</ref>
<ref name="Cichocki&inni">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 162-163| język = pl en}}</ref>
<ref name="Burgin&inni">{{cytuj książkę| autor = C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest| tytuł = Illustrated Checklist of the Mammals of the World|url = https://www.lynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/| rok = 2020|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|część = 2|tytuł części = Eulipotyphla to Carnivora|isbn = 978-84-16728-35-0|strony = 448–450|język = en}}</ref>
<ref name="Wilson&Reeder">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=14001521|tytuł = Family Mephitidae |opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2021-05-22|język = en}}</ref>
<ref name="bea">{{cytuj pismo |autor = G. Beaumont|tytuł = Note sur deux intéressants Mustelidae (Carnivora) du Miocène supérieur de La Grive-Saint-Alban, Isère|url = https://www.e-periodica.ch/cntmng?pid=ads-002%3A1973%3A26%3A%3A350|czasopismo = Archive des Sciences de Genève| wolumin = 26|numer = 1|strony = 93|rok = 1973| język = fr}}</ref>
<ref name="pet">{{cytuj pismo |autor = G. Petter|tytuł = Mustélidés nouveaux du Vallésien de Catalogne|url = |czasopismo = Annales de Paléontologie| wolumin = 53| strony = 100|rok = 1967| język = fr}}</ref>
<ref name="dehm">{{cytuj pismo |autor = R. Dehm|tytuł = Die Raubtiere aus dem Mittel-Miocän (Burdigalium) von Wintershof-West bei Eichstätt in Bayern|url = https://www.zobodat.at/pdf/Abhandlungen-Akademie-Bayern_NF_58_0001-0141.pdf|czasopismo = Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften (mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse)| oznaczenie = Neue folge|wolumin = 58 |strony = 111|rok = 1950| język = de}}</ref>
<ref name="kre">{{cytuj pismo |autor = M. Kretzoi|tytuł = Die Raubtiere der Hipparionfauna von Polgárdi / A Polgárdi Hipparion-fauna ragadozói|url = https://epa.oszk.hu/03200/03274/00061/pdf/EPA03274_mafi_evkonyv_1952_03_005-035.pdf|czasopismo = Magyar Állami Földtani Intézet évkönyve| wolumin = 40|numer = 3|strony = 8|rok = 1952| język = de hu}}</ref>
<ref name="jag">{{cytuj książkę| autor = G.F. Jäger| tytuł = Über die fossilen Säugethiere, welche in Würtemberg in verschiedenen Formationen aufgefunden worden sind, nebst geognostischen Bemerkungen über diese Formationen|url = {{Google Books|H2NLAAAAcAAJ|strony=78|link=tak}}|rok = 1839|wydawca = Carl Erhard|miejsce = Stuttgar|część = 2 |strony = 78|język = de}}</ref>
<ref name="vir&cai">{{cytuj pismo |autor = J. Viret & M. Crusafont i Pairó|tytuł = Plesiomeles cajali n. gen., n. sp., un Meline du Vallesien d’Espagne|url = |czasopismo = Eclogae geologicae Helvetiae| wolumin = 48 |strony = 447|rok = 1955|język = fr}}</ref>
<ref name="gau">{{cytuj pismo |autor = A. Gaudry|tytuł = Résultat des fouilles exécutées en Grèce, soùs les auspices de l’Académie|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/3673442|czasopismo = Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences| wolumin = 52| strony = 722|rok = 1861| język = fr}}</ref>
</references>


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
# {{cytuj stronę| url = http://dragoo.org/
* {{cytuj stronę| url = http://dragoo.org/| tytuł = Dragoo Institute for the Betterment of Skunks and Skunk Reputations| data dostępu = 2008-05-22| język = en }}
⚫
* {{cytuj książkę | nazwisko=Kowalski | imię=Kazimierz| tytuł=Ssaki, zarys teriologii | rok=1971 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa }}
| tytuł = Dragoo Institute for the Betterment of Skunks and Skunk Reputations| data dostępu = 22 maja 2008| język = en }}
⚫
* {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Mephitidae.html| tytuł = Mephitidae| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web | data dostępu = 2008-05-22| autor = Wund, M.| rok = 2005|język = en }}
⚫
# {{cytuj książkę | nazwisko=Kowalski | imię=Kazimierz
| tytuł=Ssaki, zarys teriologii | rok=1971 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa }}
* {{cytuj książkę | tytuł= Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana | data=2005 | wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-14344-4 | strony=137}}
⚫
# {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Mephitidae.html
| tytuł = Mephitidae
| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web | data dostępu = 22 maja 2008
| autor = Wund, M.
| rok = 2005
| język = en }}
# {{cytuj książkę | tytuł= Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana | data=2005 | wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-14344-4 | strony=137}}


⚫
== Zobacz też ==
⚫
* ''[[Ictonyx]]'' – rodzaj ssaków łasicowatych o podobnym do skunksowatych wyglądzie i zachowaniach obronnych
{{Carnivora}}
{{Carnivora}}

{{Kontrola autorytatywna}}


[[Kategoria:Skunksowate| ]]
[[Kategoria:Skunksowate| ]]

Aktualna wersja na dzień 19:10, 8 lip 2024

Skunksowate
Mephitidae
Bonaparte, 1845[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – skunks zwyczajny (Mephitis mephitis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Parvordo

łasicokształtne

Rodzina

skunksowate

Typ nomenklatoryczny

Mephitis É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier, 1795

Podrodziny

2 podrodziny + 7 rodzajów wymarłych o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Skunksowate[2] (Mephitidae) – rodzina ssaków z podrzędu psokształtnych (Caniformia) w obrębie rzędu drapieżnych (Carnivora). Obejmuje skunksy i surillo, ssaki wyróżniające się specyficzną strategią obronną polegającą na wytryskiwaniu w stronę napastnika cuchnącej cieczy wytwarzanej przez gruczoły odbytowe. Skunksy atakują ule pszczele[3], zwykle gdy są niepłoszone koncentrują się na jednym i szybko osłabiają rodzinę pszczelą aż do zupełnego zaniku. Są odporne na użądlenia pszczół, a nawet jad grzechotnika[4].

Filogeneza

[edytuj | edytuj kod]

Do niedawna skunksowate stanowiły podrodzinę w rodzinie łasicowatych (Mustelidae) wraz z wydrami, borsukami i borsukami amerykańskimi[5].

Pierwsze sugestie, że skunksy nie pasują do tej rodziny, pojawiły się już w latach 70. XX wieku. Stwierdzono, że skunksy posiadają większą liczbę chromosomów (50) niż obecne łasicowate (30-44)[6].

Analiza porównawcza teledu, surillo i skunksów z borsukami, kunami, rosomakiem, ryjonosem i balizaurem wykazała, że trzy pierwsze wymienione gatunki cechują się wyraźnie prymitywniejszą budową mózgu[7].

Ostatecznie analiza DNA ssaków drapieżnych zweryfikowała ten podział. Skunksy okazały się blisko spokrewnione z borsukami z rodzaju fetornik, ale takie grupy zwierząt jak szopowate (Procyonidae), borsuki (Melinae) i Taxidiinae, wydry (Lutrinae) i łasice (Mustelinae) są bliżej ze sobą spokrewnione niż każda z tych grup ze skunksami[8]:




Conepatus




 Mephitis



 Spilogale





 Mydaus










 Aonyx



 Lutra




 Enhydra




 Mustela




 Ictonyx






 Gulo



 Martes





 Meles



 Taxidea








 Bassariscus



 Procyon





 Potos



 Ailurus





Fragment drzewa filogenetycznego ssaków drapieżnych z podrzędu psokształtnych (Caniformia)[9][10].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Większość gatunków występuje w Ameryce Północnej i Południowej – od południowej Kanady po Argentynę[11][12]. Mydaus spp. występują w Indonezji i na Filipinach. Zajmują różne siedliska, poza gęsto porośniętymi lasami i mokradłami, na których są rzadko spotykane.

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Skunksowate to zwierzęta małej lub średniej wielkości o charakterystycznym ubarwieniu ostrzegawczym, w którym dominuje kolor czarny i biały (rzadziej brązowy i biały). Tułów jest krępy o krótkich nogach i długim, puszystym ogonie, pysk wydłużony. Mocne pazury są przystosowane do kopania w ziemi. Masa ciała skunksów waha się od 200 g do 4,5 kg. Wszystkie gatunki mają silnie rozwinięte gruczoły przyodbytowe. Cuchnąca wydzielina tych gruczołów może być, przez skurcz mięśni otaczających torebkę gruczołową, wytryskiwana na odległość 1 m w przypadku teledu, do nawet 6 m u skunksa zwyczajnego. Zagrożony skunks ostrzega napastnika uniesieniem ogona, tupaniem w ziemię, pozorowaniem ataku, a jeśli to nie pomaga – odwraca się tyłem i wytryskuje śmierdzącą ciecz na intruza celując w jego oczy, które są szczególnie na nią wrażliwe. Głównym składnikiem tej cieczy u wszystkich skunksowatych jest (E)-but-2-eno-1-tiol, a u skunksa właściwego i plamiastego występuje również 3-metylobutano-1-tiol[13].

Skunksy są w głównej mierze mięsożercami. Żywią się owadami, małymi płazami i gadami, jajami oraz drobnymi gryzoniami. Dieta jest też uzupełniana pokarmem roślinnym. Prowadzą nocny tryb życia, dzień spędzają w norach lub kryjówkach skalnych. Niektóre potrafią wspinać się na drzewa. Długość ciąży jest różna u poszczególnych gatunków – od 2–3 miesięcy u Mephitis i Conepatus do 250 dni, a nawet dłużej u Spilogale. Samice rodzą w jednym miocie 2–10 młodych, nagich i ślepych. Gruczoły stanowiące ich obronę stają się w pełni funkcjonalne dopiero po upływie pierwszego tygodnia życia młodych. Do tego czasu bezpieczeństwo młodych jest całkowicie zależne od matki. Śmiertelność skunksowatych w pierwszym roku życia szacowana jest na poziomie 50% – 70%, głównie z powodu ataków drapieżników i chorób. Młode są karmione przez matkę przez dwa miesiące. Dojrzałość płciową uzyskują pod koniec pierwszego roku życia. W warunkach naturalnych skunksy żyją przeciętnie 5–6 lat, w niewoli do 10 lat.

Skunksowate nie są agresywne, ani terytorialne, nie znakują zajmowanego terenu, rzadko wydają dźwięki. Bytują zwykle samotnie, ale na tym samym terytorium tolerują innych przedstawicieli swojego gatunku. Samce niektórych gatunków jedynie w okresie rozrodu odpędzają rywali od swoich samic.

Głównym zagrożeniem dla skunksów są większe od nich ssaki drapieżne oraz duże ptaki. Puchacz wirginijski jest znany z tego, że poluje na skunksy. Człowiek zabija skunksy jako potencjalnych nosicieli wścieklizny. Wiele osobników ginie na drogach, pod kołami pojazdów.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Skunksy były do niedawna zaliczane do łasicowatych jako podrodzina Mephitinae[14] – z wyjątkiem rodzaju Mydaus, który włączano do podrodziny Mustelinae. Badania molekularne wykazały jednak, że nie są blisko spokrewnione z łasicowatymi. Łasicowate wraz ze skunksami nie stanowią taksonu monofiletycznego i obecnie te ostatnie klasyfikowane są jako odrębna rodzina[15][16].

Surillo białonosy

Do rodziny skunksowatych należą następujące podrodziny[17][11]:

Opisano również kilka rodzajów wymarłych nie sklasyfikowanych w żadnej z powyższych podrodzin:

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  • Ictonyx – rodzaj ssaków łasicowatych o podobnym do skunksowatych wyglądzie i zachowaniach obronnych

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Ch.-L. Bonaparte: Catalogue méthodique des Mammifères d’Europe. Milan: 1845, s. 1. (fr.).
  2. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 162-163. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  3. ↑ MAAREC - Mid Atlantic Apiculture & Extension Consortium - Picture 81 « Predators of Honey Bees
  4. ↑ YouTube [online], youtube.com [dostęp 2017-11-26] (fr.).
  5. ↑ Wilson, D.E.; D.M. Reeder (EDS). 1993. Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Second ed. Smithsonian Institution Press, Washington, D.C., 1206 s.
  6. ↑ K. Fredga. Comparative chromosome studies of the family Mustelidae (Carnivora, Mammalia).. „Hereditas”. 57, s. 295, 1967. 
  7. ↑ L. Radinsky. Are Stink Badgers Skunks? Implications of Neuroanatomy for Mustelid Phylogeny.. „J. Mammal.”. 54(3), s. 585-593, 1973. 
  8. ↑ Dragoo J.W. Honeycutt R.L. 1997. Systematics of Mustelid-Like Carnivores. J. Mammal., 78(2): 426–443
  9. ↑ Wilson, D.E.; D.M. Reeder (EDS). 1993. Mammal species of the world: a taxonomic and geographic reference. Second ed. Smithsonian Institution Press, Washington, D.C., 1206 s.
  10. ↑ Dragoo J. W., Honeycutt R.L.. Systematics of Mustelid-Like Carnivores. „J. Mammal.”. 78 (2), s. 426–443, 1997. 
  11. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 448–450. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Mephitidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
  13. ↑ Feromony różnych gatunków zwierząt. W: Leszek Konopski, Michael Koberda: Feromony człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2003. ISBN 83-7383-039-1.
  14. ↑ Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  15. ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Mephitidae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 22 maja 2008]
  16. ↑ A Skunk By Any Other Name…. Dragoo Institute for the Betterment of Skunks and Skunk Reputations. [dostęp 2008-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 kwietnia 2009)]. (ang.).
  17. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).
  18. ↑ G. Beaumont. Note sur deux intéressants Mustelidae (Carnivora) du Miocène supérieur de La Grive-Saint-Alban, Isère. „Archive des Sciences de Genève”. 26 (1), s. 93, 1973. (fr.). 
  19. ↑ G. Petter. Mustélidés nouveaux du Vallésien de Catalogne. „Annales de Paléontologie”. 53, s. 100, 1967. (fr.). 
  20. ↑ R. Dehm. Die Raubtiere aus dem Mittel-Miocän (Burdigalium) von Wintershof-West bei Eichstätt in Bayern. „Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften (mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse)”. Neue folge. 58, s. 111, 1950. (niem.). 
  21. ↑ M. Kretzoi. Die Raubtiere der Hipparionfauna von Polgárdi / A Polgárdi Hipparion-fauna ragadozói. „Magyar Állami Földtani Intézet évkönyve”. 40 (3), s. 8, 1952. (niem. • węg.). 
  22. ↑ G.F. Jäger: Über die fossilen Säugethiere, welche in Würtemberg in verschiedenen Formationen aufgefunden worden sind, nebst geognostischen Bemerkungen über diese Formationen. Cz. 2. Stuttgar: Carl Erhard, 1839, s. 78. (niem.).
  23. ↑ J. Viret & M. Crusafont i Pairó. Plesiomeles cajali n. gen., n. sp., un Meline du Vallesien d’Espagne. „Eclogae geologicae Helvetiae”. 48, s. 447, 1955. (fr.). 
  24. ↑ A. Gaudry. Résultat des fouilles exécutées en Grèce, soùs les auspices de l’Académie. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 52, s. 722, 1861. (fr.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Systematyka ssaków drapieżnych (Carnivora)
psokształtne (Caniformia)
płetwonogie (Pinnipedia)
łasicokształtne (Musteloidea)
kotokształtne (Feliformia)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skunksowate&oldid=74225639”