Serock: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m zamieniam magiczny ISBN na szablon |
m int. |
||
Linia 78:
1 marca 1945 roku Serock liczył 1968 mieszkańców ale 1 lipca już 2565 osób. W czasie późniejszym wielu z mieszkańców miasta wyjechało na Ziemie Zachodnie w wyniku czego liczba mieszkańców w listopadzie 1946 roku spadła do 2123 osób<ref>Sławomir Jakubczak "Serockie impresje" Wydawnictwo Aleksander 2013, {{ISBN|978-83-933203-6-3}}, str. 15</ref>.
Do najważniejszych momentów w dziejach miasta należy utworzenie w 1963 roku sztucznego Zalewu Zegrzyńskiego i zbudowanie wokół niego kompleksowej infrastruktury wypoczynkowej. W samym mieście powstały m.
W okresie Polski Ludowej powstały też m.
=== Grodzisko Barbarka ===
|
Wersja z 21:24, 18 lip 2021
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Rynek w Serocku | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
1417-1870, od 1923 | ||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
13,43 km² | ||||
Wysokość |
105–110 m n.p.m. | ||||
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 22 | ||||
Kod pocztowy |
05-140 | ||||
Tablice rejestracyjne |
WL | ||||
Położenie na mapie gminy Serock | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||||
Położenie na mapie powiatu legionowskiego | |||||
52°30′50″N 21°04′20″E/52,513889 21,072222 | |||||
TERC (TERYT) |
1408044 | ||||
SIMC |
0921645 | ||||
Urząd miejski ul. Rynek 2105-140 Serock | |||||
Strona internetowa |
Serock – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie legionowskim, nad Jeziorem Zegrzyńskim, naprzeciw ujścia Bugu do Narwi. Leży ono na pograniczu Kotliny Warszawskiej i Wysoczyzny Ciechanowskiej[2]. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Serock. Odległość od centrum Warszawy wynosi około 40 km.
Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3]. Serociec należał do starostwa zakroczymskiego w 1617 roku[4].
Według danych z 30 czerwca 2017 r. miasto liczyło 4348 mieszkańców[5].
W mieście został zachowany średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem i ratuszem w centrum. Dominuje tu zabudowa jednorodzinna i małomiasteczkowa.
Do 1954 r. siedziba gminy Zegrze.
Położenie
Serock położony jest wzdłuż wysokiego brzegu Narwi. W pasie nadbrzeżnym jeziora, z Serockiem sąsiadują od strony Warszawy Jadwisin i od strony Pułtuska Wierzbica.
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 13,43 km²[6].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.
Historia
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1065 r. z tzw. falsyfikatu mogileńskiego, czyli dokumentu dla opactwa benedyktynów w Mogilnie (opactwu przekazywano jedną dziewiątą dochodów z grodu i połowę cła z komory celnej na rzece Bug). Miasto położone wówczas było na trasie szlaku handlowego wiodącego z Gdańska i Truso na Ruś. Znajdowało się w nim także podgrodzie targowe.
Serock widniał też w wykazie z lat 1113–1124, gdzie wymieniano go jako jeden z ważniejszych książęcych grodów mazowieckich, w którym funkcjonuje przeprawa przez rzekę z komorą celną[7].
Serock od 1417 r. posiada prawa miejskie chełmińskie, które nadał mu książę Janusz I. Stanowił on wówczas ośrodek rzemieślniczo-handlowy. Z tego okresu zachował się również układ urbanistyczny w postaci m.in. kwadratowego rynku i późnogotyckiego kościoła parafialnego.
W XV-XVII wieku odbywały się w miejscowości sądy miejskie i grodzkie. Od XVI wieku do 1795 r. Serock był miastem powiatowym. W latach 1655–1660 podczas najazdu szwedzkiego miasto uległo znacznemu zniszczeniu. Od 1795 r. znajdowało się w zaborze pruskim, od 1807 r. przeszło pod władanie Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. znalazło się pod zaborem rosyjskim.
Serock wielokrotnie znajdował się na linii walk stanowiących przedpole Warszawy, m.in. w 1794, 1809 i 1831 r. W roku 1806 z rozkazu Napoleona I w Serocku rozpoczęto wznoszenie fortyfikacji, z których pozostały m.in. wały ziemne. Od 1807 r. stanowił twierdzę. Podczas wojny polsko-austriackiej w 1809 stanowiła ona miejsce działań wojsk gen. Józefa Niemojewskiego. Następnie rozbudowywano twierdzę (z inicjatywy marszałka Francji Davouta) do 1811 r. kiedy to większe znaczenie zyskała twierdza Modlin. W 1831 r. formowały się w Serocku wojska polskie (podczas powstania listopadowego).
W 1870 r. miejscowość pozbawiono praw miejskich. Ponownie je odzyskał 1 stycznia 1923 r.[8]
Przy ulicy Pułtuskiej 13 i 15 znajduje się Zajazd Pocztowy Napoleoński zbudowany w stylu klasycystycznym w I połowie XIX wieku. W jego skład wchodzą parterowe zabudowania połączone bramą w kształcie łuku. Zajazd kilka razy przebudowywano, m.in. w II połowie XIX i w XX wieku. Obiekt w 1963 r. i 2000 r. został wpisany do rejestru zabytków[9].
We wrześniu 1939 r. miały tu miejsce walki polsko-niemieckie, natomiast w 1944 r. walki (w końcowej fazie operacji Bagration) o utworzenie przyczółka przez Armię Czerwoną.
5 grudnia 1939 r. Niemcy wysiedlili z miasta ok. 3 tys. osób narodowości żydowskiej. W latach 1940–1944 istniał tu przymusowy obóz pracy, a w 1942 r. getto, gdzie przebywało ok. 2 tys. osób[2].
Podczas II wojny światowej Serock leżał w III Rzeszy, granica między III Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem przebiegała wzdłuż Narwi. W listopadzie 1942 roku powstał w Serocku komitet organizacyjny Polskiej Partii Robotniczej na powiat pułtuski[10]. W listopadzie i grudniu 1944 roku przez Serock przebiegała linia frontu. Niemcy bronili w Serocku przeprawy do Arciechowa przed Armią Czerwoną. Podczas walk o Serock okręty Dnieprzańskiej Flotylli Wojennej prowadziły zmasowany atak wyrzutniami rakietowymi katiuszami[11]. Miasto zostało wyzwolone 19 października 1944 roku przez oddziały radzieckiej 65 Armii gen. Pawła Batowa, 1 Gwardyjskiego Korpusu Pancernrgo oraz 71 Dywizji Piechoty[12]. Po uchwyceniu przyczółka w rejonie Serocka wojska Armii Czerwonej przeszły do obrony. Z przyczółka działania zaczepne zostały rozpoczęte 14 stycznia 1945 r. przez pomocnicze zgrupowanie uderzeniowe 2 Frontu Białoruskiego, w skład którego wchodziły: 65 Armia, 70 Armia i 1 Gwardyjski Korpus Panerny. Atak prowadzony był w kierunku Płońska i Bydgoszczy[13]. W wyniku walk Serock został zniszczony w 75%. Po zakończeniu działań wojennych został odbudowany[14].
1 marca 1945 roku Serock liczył 1968 mieszkańców ale 1 lipca już 2565 osób. W czasie późniejszym wielu z mieszkańców miasta wyjechało na Ziemie Zachodnie w wyniku czego liczba mieszkańców w listopadzie 1946 roku spadła do 2123 osób[15].
Do najważniejszych momentów w dziejach miasta należy utworzenie w 1963 roku sztucznego Zalewu Zegrzyńskiego i zbudowanie wokół niego kompleksowej infrastruktury wypoczynkowej. W samym mieście powstały m.in. ośrodek Huty Warszawa, "Chemia" Ministerstwa Przemysłu Chemicznego oraz ośrodek KC PZPR.
W okresie Polski Ludowej powstały też m.in. ośrodek zdrowia, bloki mieszkalne przy ul. Pułtuskiej oraz Nasielskiej, szkoła rolnicza, bank spółdzielczy przy ul. Kościuszki oraz dom handlowy "Wodnik"[16].
Grodzisko Barbarka
Wczesnośredniowieczne grodzisko zwane Ogrodziskiem lub Barbarką znajduje się na prawym brzegu Narwi, w okolicy ujścia Bugu. Jego rozwój przypadał na XI – XIII wiek. Stanowi ono jedno z najstarszych grodów Mazowsza (Syroczecz)[2].
Grodzisko położone było przy dwóch szlakach handlowych i komunikacyjnych:
- z Rusi przez Nur, Brok, Brańsk do Wielkopolski, Kujaw i Pomorza;
- z południa Polski do Jaćwieży i Prus.
Podczas badań powierzchniowych prowadzonych w 1961 r. przez Zdzisława Rajewskiego znaleziono kawałki ceramiki, polepy i części kości zwierzęcych.
Badania wykopaliskowe prowadzone w latach 1962–1966 przez mgr Barbarę Zawadzką-Antosik wykazały trzy etapy osadnictwa wczesnośredniowiecznego oraz funkcjonowanie człowieka na tych terenach w XIV-XVII wieku. Zlokalizowano także cmentarzysko i jednonawową kaplicę z apsydą.
Na wydobytych wówczas ok. 200 zabytków archeologicznych składały się m.in. fragmenty ceramiki, kości zwierzęce i szczątki ryb. Wykazały one że mieszkańcy głównie zajmowali się rolnictwem (uprawiano pszenicę, żyto, groch) rybołówstwem, tkactwem i rogownictwem[7].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Serocka w 2014 roku[5].
Gospodarka
W Serocku znajdują się małe zakłady usługowe i produkcyjne. Produkowane są tu głównie wyroby spożywcze, elektrotechniczne, ceramiczne, meblarskie i budowlane. W okolicy miejscowości uprawia się głównie truskawki i warzywa[2].
Transport
Serock leży przy drogach krajowych droga krajowa nr 61 i droga krajowa nr 62. Ma połączenia autobusowe z: Warszawą, Legionowem, Pułtuskiem, Ostrołęką, Szczytnem, Olsztynem, Mrągowem, i Przasnyszem.[potrzebny przypis] Przez Serock nie przebiega żadna linia kolejowa.
Turystyka
Serock stanowi ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy. Zlokalizowane są w nim ośrodki wczasowe i konferencyjno-szkoleniowe. Znajduje się tu także przystań żeglugi pasażerskiej. Zorganizowano tu liczne trasy spacerowe, m.in. trakt źródlany i wąwóz przy górze Barbarki. Przez miejscowość przebiega również turystyczny szlak pieszy z Dębego[2]. W wyniku spiętrzenia wód Bugu i Narwi w Serocku powstały warunki do uprawiania sportów wodnych i wędkarstwa. Znajduje się tu ok. 4500 działek rekreacyjno-letniskowych[17].
Miejscowość stanowi także ośrodek kultury i sportu. Organizowanych jest w niej wiele imprez kulturalnych, m.in. Międzynarodowy Przegląd Folklorystyczny Kupalnocka (m.in. występowały zespoły z Tajwanu, Rosji, Litwy, Bułgarii, Chile, Rumunii, Słowacji, Szwecji, Grecji, Egiptu, Włoch, Francji, Turcji, Kanady, Chorwacji i Holandii)[18] oraz Serockie Lato Muz (m.in. koncerty wokalno-instrumentalne na górze Barbarki).
Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
Murowany, jednonawowy kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny (dawniej św. Wojciecha) ufundowali książęta mazowieccy: Janusz III i Stanisław. Inicjatorem budowy był pleban serocki Wojciech Popielski z Popielżyna. Kościół powstał pomiędzy 1 ćw. XVI wieku, a 1600 rokiem. W 3 ćw. XVIII wieku przebudowano okna. Restaurowany m.in. w latach 1934–1938[2].
Kościół posiada posadzkę umiejscowioną poniżej poziomu otoczenia, prosto zamknięte prezbiterium, dwie symetrycznie ulokowane zakrystie, trójprzęsłową nawę, emporę na piętrze oraz wieżę. Został zbudowany w wątku krzyżowym. Sklepienia nawy kolebkowe z lunetami z nałożoną gwiaździstą siatką żeber. W prezbiterium sklepienie krzyżowe z drutami krzyżowymi, bez jarzem. W prezbiterium dwa portale ostrołukowe oprofilowane kształtką ceglaną. Na skarpie wschodniej znajduje się napis I.H.1586.
Znajduje się w nim obraz Stanisława Witolda Bieniasa przedstawiający Bitwę Warszawską oraz oryginalne barokowe przedmioty takie jak:
- ołtarz główny, na którym przedstawione jest Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny,
- rzeźby figuralne św. Wojciecha i św. Stanisława,
- ołtarz boczny św. Anny,
- ołtarz boczny św. Barbary,
- ambona,
- chrzcielnica.
W 1961 r. kościół wpisano do rejestru zabytków. [19] 22 czerwca 2013 roku w kościele tym Robert Lewandowski ożenił się z Anną Stachurską. [20]
Sport
W Serocku, od 1953 roku[21], działa klub piłki nożnej Sokół Serock[22], grający w klasie okręgowej.
Miast i gminy partnerskie
Miasta i gminy partnerskie[23]:
- Celleno, Włochy
- Ignalina, Litwa
- Lanškroun, Czechy
- Dzierżoniów, Polska
- Radzionków, Polska
Galeria
-
Wnętrze kościoła Zwiastowania NMP
-
Budynki dawnego pocztowego zajazdu napoleońskiego, 1 poł. XIX w.
-
Przystań Serock
-
Skwer Litewski
Burmistrzowie Serocka
- Sylwester Sokolnicki (1990-2018)
- Artur Borkowski (od 2018)
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Serock w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b c d e f Wielka Encyklopedia PWN, Jan Wojnowski (red.), t. 24, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 550, ISBN 83-01-14192-1, ISBN 83-01-13357-0, OCLC 830627625 .
- ↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
- ↑ Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku. Cz. 1 1617-1620, wydała Alina Wawrzyńczyk, Wrocław 1968, s. 21.
- ↑ a b Serock w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2011-08-10. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ a b Grodzisko Barbarka, www.serock.pl [dostęp: 15 marca 2009].
- ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 106, poz. 981.
- ↑ Napoleoński zajazd pocztowy, www.serock.pl [dostęp: 15 marca 2009].
- ↑ Sławomir Jakubczak "Serockie impresje" Wydawnictwo Aleksander 2013, ISBN 978-83-933203-6-3, str. 15
- ↑ Adam Kaczyński , HISTORIA. Desant na Serock. Flotylla Dnieprzańska na Bugu i Narwi 1944 – 1945 - CZĘŚĆ I [online], Mazowieckie To i Owo, 25 marca 2020 [dostęp 2021-01-30] (pol.).
- ↑ Sławomir Jakubczak "Serockie impresje" Wydawnictwo Aleksander 2013, ISBN 978-83-933203-6-3, str. 15
- ↑ Mała encyklopedia 1971 ↓, s. 135.
- ↑ Sławomir Jakubczak , Zarys dziejów Serocka [online], Izba Pamięci w Serocku [dostęp 2021-01-30] .
- ↑ Sławomir Jakubczak "Serockie impresje" Wydawnictwo Aleksander 2013, ISBN 978-83-933203-6-3, str. 15
- ↑ Sławomir Jakubczak "Serockie impresje" Wydawnictwo Aleksander 2013, ISBN 978-83-933203-6-3, str. 15
- ↑ Położenie geograficzne, www.serock.pl [dostęp: 16 marca 2009].
- ↑ Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne – Kupalnocka, www.kultura.serock.info [dostęp: 16 marca 2009].
- ↑ Kościół w Serocku, www.serock.pl [dostęp: 15 marca 2009].
- ↑ 4. rocznica ślubu Lewandowskich. Tak zaczęła się ich miłość [dostęp: 25 maja 2021].
- ↑ Skarb - Sokół Serock [online], www.90minut.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ START - KS Sokół Serock [online] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-02] .
- ↑ Serock.pl – Współpraca partnerska [dostęp 2011-02-13.
Bibliografia
- Mała encyklopedia wojskowa. R-Ż. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa Miasta i Gminy Serock
- Zabytki Serocka i okolic
- Serock (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 453 .