Stanisław Lorentz: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m WP:SK, drobne techniczne |
m szablon |
||
(Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 9 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Biogram infobox |
{{Biogram infobox |
||
|imię i nazwisko = Stanisław Lorentz |
|imię i nazwisko = Stanisław Lorentz |
||
⚫ | |||
|imię i nazwisko org = |
|||
| |
|opis grafiki = Stanisław Lorentz ok. 1978 |
||
| |
|alt grafiki = |
||
| |
|data urodzenia = 28 kwietnia 1899 |
||
| |
|miejsce urodzenia = [[Radom]] |
||
⚫ | |||
|miejsce urodzenia = [[Radom]] |
|||
| |
|miejsce śmierci = [[Warszawa]] |
||
|miejsce |
|miejsce spoczynku = [[Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie]] |
||
|zawód = [[historia sztuki|historyk sztuki]], [[muzeologia|muzeolog]] |
|zawód = [[historia sztuki|historyk sztuki]], [[muzeologia|muzeolog]] |
||
|Alma Mater = [[Uniwersytet Warszawski]] |
|Alma Mater = [[Uniwersytet Warszawski]] |
||
|stanowisko = dyrektor [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowego w Warszawie]] (1936–1939, 1945–1982), poseł na [[Sejm PRL]] IV kadencji (1965–1969) |
|stanowisko = dyrektor [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowego w Warszawie]] (1936–1939, 1945–1982), poseł na [[Sejm PRL]] IV kadencji (1965–1969) |
||
|partia = [[Stronnictwo Demokratyczne]] |
|partia = [[Stronnictwo Demokratyczne]] |
||
|odznaczenia = {{order|OBPL| |
|odznaczenia = {{order|OBPL|2}} {{order|OOP|KW}} {{order|OSP|1}} {{order|OOP|KKG}} {{order|VM|KS}} {{order|KZ|Z}} {{order|WA|S}} {{order|MPL10}} {{order|O1000PP}}<br>{{order|PL-ONP}} {{order|PL-ONP}} |
||
|commons = Category:Stanisław Lorentz |
|||
|miejsce spoczynku = [[Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie]] |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
}} |
}} |
||
[[Plik:Stanisław Lorentz.jpg|thumb|Stanisław Lorentz podczas przedstawiania sprawozdania rocznego z działalności Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, 24 lutego 1964]] |
[[Plik:Stanisław Lorentz.jpg|thumb|Stanisław Lorentz podczas przedstawiania sprawozdania rocznego z działalności Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, 24 lutego 1964]] |
||
Linia 22: | Linia 20: | ||
[[Plik:Zakończenie I etapu odbudowy Zamku Królewskiego 19 lipca 1974a.jpg|thumb|Stanisław Lorentz (pierwszy z lewej) podczas uroczystości zakończenia pierwszego etapu odbudowy Zamku Królewskiego, 19 lipca 1974]] |
[[Plik:Zakończenie I etapu odbudowy Zamku Królewskiego 19 lipca 1974a.jpg|thumb|Stanisław Lorentz (pierwszy z lewej) podczas uroczystości zakończenia pierwszego etapu odbudowy Zamku Królewskiego, 19 lipca 1974]] |
||
[[Plik:Grób rodziny Lorentzów cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie.jpg|thumb|Grób Stanisława Lorentza na [[Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie|cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie]]]] |
[[Plik:Grób rodziny Lorentzów cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie.jpg|thumb|Grób Stanisława Lorentza na [[Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie|cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie]]]] |
||
'''Stanisław Lorentz''', ps. ''Bukowski'' (ur. [[28 kwietnia]] [[1899]] w [[Radom]]iu, zm. [[15 marca]] [[1991]] w [[Warszawa|Warszawie]]) − polski [[Historia sztuki|historyk sztuki]], [[muzeologia|muzeolog]], profesor [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]], w latach 1935–1982 dyrektor [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowego w Warszawie]], kierownik działu kultury i sztuki Departamentu Oświaty i Kultury Biura [[Delegatura Rządu na Kraj|Delegata Rządu na Kraj]]<ref>Waldemar Grabowski, ''Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945'', Warszawa 2003, s. 238.</ref>, poseł na Sejm [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej IV kadencji|IV kadencji]]. [[Order Budowniczych Polski Ludowej|Budowniczy Polski Ludowej]]. |
'''Stanisław Lorentz''', [[Pseudonim|ps.]] ''Bukowski'' (ur. [[28 kwietnia]] [[1899]] w [[Radom]]iu, zm. [[15 marca]] [[1991]] w [[Warszawa|Warszawie]]) − polski [[Historia sztuki|historyk sztuki]], [[muzeologia|muzeolog]], profesor [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]], w latach 1935–1982 dyrektor [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowego w Warszawie]], kierownik działu kultury i sztuki Departamentu Oświaty i Kultury Biura [[Delegatura Rządu na Kraj|Delegata Rządu na Kraj]]<ref>Waldemar Grabowski, ''Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945'', Warszawa 2003, s. 238.</ref>, poseł na Sejm [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej IV kadencji|IV kadencji]]. [[Order Budowniczych Polski Ludowej|Budowniczy Polski Ludowej]]. |
||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Egzamin maturalny zdał w [[Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie]], po czym rozpoczął studia na [[Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziale Filozoficznym]] [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]]. Ukończył studia z zakresu [[Historia sztuki|historii sztuki]]<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Andrzej Cereniewicz |tytuł = Cmentarze ewangelickie w Warszawie |
Wywodził się z rodziny [[Luteranizm|luterańskiej]] pochodzenia [[Szwecja|szwedzkiego]], zajmującej się [[Kapelusznictwo|kapelusznictwem]]<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko=Ciborska|imię=Elżbieta|tytuł=Lorentz Wielki|czasopismo=Stolica|strony=83, 84|data=marzec−kwiecień 2024}}</ref>. Był synem [[Karol Ludwik Lorentz|Karola Ludwika Lorentza]] (1869–1930) i jego żony Marii z Schoenów (1875–1969)<ref name=":0">{{IPSB|tytuł=Ludwik (Karol Ludwik) Lorentz|id=karol-ludwik-lorentz-1869-1930-pedagog-i-filolog|wolumin=XVII|data=1972|data dostępu=2022-09-02}}</ref>. Choć był niewierzący<ref>{{Cytuj |autor = Anna Małgorzata Pycka |tytuł = Powróćmy do rozmowy... 12 spotkań z Warszawą w tle |data = 2015 |isbn = 978-83-7565-422-6 |miejsce = Łomianki |wydawca = Wydawnictwo LTW |s = 37}}</ref>, zachował do końca życia związki z [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościołem Ewangelicko-Augsburskim]] (luterańskim) – był m.in. jednym z pomysłodawców [[Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Jubileusz 40-lecia Muzeum Reformacji Polskiej |data dostępu = 2022-09-01 |opublikowany = luteranie.pl |url = https://luteranie.pl/nowosci/jubileusz_40_lecia_muzeum_reformacji_polskiej,1134.html}}</ref>. Miał troje rodzeństwa: Zygmunta, Zofię i Halinę<ref name=":0" />. Dzieciństwo i młodość spędził w Warszawie<ref name="Ciborska84" />. [[Egzamin maturalny]] zdał w [[Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie]], po czym rozpoczął studia na [[Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziale Filozoficznym]] [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]]. Ukończył studia z zakresu [[Historia sztuki|historii sztuki]]<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Andrzej Cereniewicz |tytuł = Cmentarze ewangelickie w Warszawie: przewodnik praktyczny |data = 2011 |data dostępu = 2023-04-25 |isbn = 978-83-931773-3-2 |miejsce = Warszawa |s = 45 |oclc = 820482758}}</ref>. W 1924 obronił doktorat<ref name=":1" /> na temat twórczości [[Efraim Szreger|Efraima Szregera]]. |
||
Karierę zawodową rozpoczął w [[II Rzeczpospolita|II RP]]. W latach 1929–1935 był konserwatorem zabytków [[województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)|województwa wileńskiego]] i [[Województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)|nowogródzkiego]]. Po rezygnacji ze stanowiska był wykładowcą [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie]]. W latach 1936–1982 (z przerwą w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]) pełnił funkcję dyrektora |
Karierę zawodową rozpoczął w [[II Rzeczpospolita|II RP]]. W latach 1926−1929 pracował w [[Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego|Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego]]<ref name="Ciborska84">{{Cytuj pismo | nazwisko = Ciborska | imię = Elżbieta | tytuł = Lorentz Wielki | czasopismo = Stolica | strony = 86 | data = marzec−kwiecień 2024}}</ref>. W latach 1929–1935 był konserwatorem zabytków [[województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)|województwa wileńskiego]] i [[Województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)|nowogródzkiego]]. Po rezygnacji ze stanowiska był wykładowcą [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie]]. W 1935 wrócił do stolicy, gdzie został powołany na stanowisko zastępcy dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Ciborska | imię = Elżbieta | tytuł = Lorentz Wielki | czasopismo = Stolica | strony = 85 | data = marzec−kwiecień 2024}}</ref>. W latach 1936–1982 (z przerwą w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]) pełnił funkcję jego dyrektora. Mieszkał w służbowym mieszkaniu znajdującym się na parterze gmachu muzeum<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Ciborska | imię = Elżbieta | tytuł = Lorentz Wielki | czasopismo = Stolica | strony = 83 | data = marzec−kwiecień 2024}}</ref>. |
||
W [[Obrona Warszawy (1939)|czasie obrony Warszawy]] i podczas [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]] zasłużył się w [[Grabież polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej|akcji ratowania dóbr kultury polskiej]] i najcenniejszych zabytków znajdujących się w |
W [[Obrona Warszawy (1939)|czasie obrony Warszawy]] i podczas [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]] zasłużył się w [[Grabież polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej|akcji ratowania dóbr kultury polskiej]] i najcenniejszych zabytków znajdujących się w Warszawie<ref name="Encyklopedia">{{cytuj książkę | tytuł = [[Encyklopedia Warszawy]] | wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce = Warszawa | data = 1994 | strony = 438 | isbn = 83-01-08836-2}}</ref>. Po [[Kapitulacja Warszawy (1939)|kapitulacji Warszawy]] pełnił funkcję łącznika [[Prezydent miasta stołecznego Warszawy|prezydenta Warszawy]] [[Stefan Starzyński|Stefana Starzyńskiego]] przy niemieckim Komendancie Miasta Warszawy, którym został gen. [[Friedrich von Cochenhausen]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Łącznicy polscy przy wojskach niemieckich | czasopismo = [[Warszawski Dziennik Narodowy]] | wolumin = 262 | strony = 1 | data = 2 października 1939 | url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/106384}}</ref>. Był zastępcą dyrektora Departamentu Oświaty i Kultury [[Delegatura Rządu na Kraj|Delegatury Rządu na Kraj]] [[Czesław Wycech|Czesława Wycecha]] oraz kierownikiem działu kultury w [[Kierownictwo Walki Cywilnej|Kierownictwie Walki Cywilnej]]<ref name="Ciborska86" />. W 1942 dzięki jego staraniom niemieckie władze odstąpiły od planu zniszczenia [[Pomnik Jana Kilińskiego w Warszawie|pomnika Jana Kilińskiego]], wyrażając zgodę na jego zdeponowanie w podziemiach Muzeum Narodowego<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Pawłowicz | imię = Henryk | tytuł = Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1974 | strony = 121–122}}</ref>. W 1943 na podstawie monografii [[Natolin (Warszawa)|Natolina]] uzyskał na tajnym [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytecie Warszawskim]] stopień [[Habilitacja|doktora habilitowanego]]<ref name="Ciborska86">{{Cytuj pismo | nazwisko = Ciborska | imię = Elżbieta | tytuł = Lorentz Wielki | czasopismo = Stolica | strony = 86 | data = marzec−kwiecień 2024}}</ref>. |
||
W 1945 rozpoczął współpracę z nowymi władzami i wrócił na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Piątek | imię = Grzegorz | tytuł = Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949 | wydawca = Wydawnictwo W.A.B | miejsce = Warszawa | data = 2020 | strony = 211 | isbn = 978-83-280-3725-0}}</ref>. W latach 1945–1951 stał na czele Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, a w 1947 został profesorem |
W 1945 rozpoczął współpracę z nowymi władzami i wrócił na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Piątek | imię = Grzegorz | tytuł = Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949 | wydawca = Wydawnictwo W.A.B | miejsce = Warszawa | data = 2020 | strony = 211 | isbn = 978-83-280-3725-0}}</ref>. W latach 1945–1951 stał na czele Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, a w 1947 został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku 1949 był członkiem [[Polska Akademia Umiejętności|Polskiej Akademii Umiejętności]], od 1952 członkiem korespondentem, od 1964 członkiem rzeczywistym [[Polska Akademia Nauk|Polskiej Akademii Nauk]]<ref>[http://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=LORENTZ,%20Stanis%C5%82aw%20 Członkowie PAN: Skorowidz]</ref>. W 1949 był delegatem Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w [[Paryż]]u<ref>„Trybuna Robotnicza”, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.</ref>. Był ekspertem [[UNESCO]] ds. ochrony zabytków. Był szczególnie zaangażowany w sprawę odbudowy [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamku Królewskiego w Warszawie]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Majewski | imię = Jerzy S. | tytuł = Batalia o odbudowę | czasopismo = Stolica | strony = 12 | data = marzec–kwiecień 2021}}</ref>. Był pomysłodawcą, założycielem i pierwszym prezesem utworzonego w 1963 [[Towarzystwo Przyjaciół Warszawy|Towarzystwa Przyjaciół Warszawy]]<ref name="Ciborska88" />. |
||
Od 1937 związany z [[Klub Demokratyczny|Klubem Demokratycznym]] w [[Wilno|Wilnie]], następnie z powołanym w 1939 [[Stronnictwo Demokratyczne|Stronnictwem Demokratycznym]]. Był członkiem Rady Naczelnej partii w latach 1961–1965, a w latach 1965–1969 z jej ramienia sprawował mandat posła na [[Sejm PRL]]. |
Od 1937 związany z [[Klub Demokratyczny|Klubem Demokratycznym]] w [[Wilno|Wilnie]], następnie z powołanym w 1939 [[Stronnictwo Demokratyczne|Stronnictwem Demokratycznym]]. Był członkiem Rady Naczelnej partii w latach 1961–1965, a w latach 1965–1969 z jej ramienia sprawował mandat posła na [[Sejm PRL]]<ref name="Ciborska88">{{Cytuj pismo | nazwisko = Ciborska | imię = Elżbieta | tytuł = Lorentz Wielki | czasopismo = Stolica | strony = 88 | data = marzec−kwiecień 2024}}</ref>. Od 1971 był wiceprzewodniczącym Obywatelskiego Komitetu Odbudowy [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamku Królewskiego w Warszawie]]<ref>„Biuletyn Zamek”, nr 17a, 19 czerwca 1971, s. 4.</ref>. |
||
Został pochowany obok żony na [[Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie|cmentarzu ewangelicko-augsburskim]] (aleja 4, miejsce 25)<ref>{{Cmentarze Warszawa|id=47529|cmentarz=Cmentarz Ewangelicko-Augsburski|osoba=WŁADYSŁAW LORENTZ|data dostępu=2020-05-26}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Cereniewicz | imię = Andrzej | tytuł = Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny | wydawca = Wydawnictwo FotoArtPrint | miejsce = Warszawa | data = 2011 | strony = 45 | isbn = 978-83-931773-3-2}}</ref>. |
|||
== Życie prywatne == |
== Życie prywatne == |
||
Jego żoną była Irena z Nasfeterów (1903−1983)<ref name="Ciborska88" />, ich córkami były historyk literatury [[Alina Kowalczykowa]] i socjolog [[Irena Nowak]]. |
|||
Pochodził z rodziny luterańskiej pochodzenia szwedzkiego. Był synem Karola Ludwika Lorentza (1869–1930) i jego żony Marii z Schoenów (1875–1969), luteranów<ref name=":0">{{IPSB| tytuł = Ludwik (Karol Ludwik) Lorentz| id = karol-ludwik-lorentz-1869-1930-pedagog-i-filolog | wolumin = XVII| data = 1972| data dostępu = 2022-09-02}}</ref>. Choć był niewierzący<ref>{{Cytuj |autor=Anna Małgorzata Pycka|tytuł=Powróćmy do rozmowy... 12 spotkań z Warszawą w tle|wydawca=Wydawnictwo LTW|miejsce=Łomianki|data=2015|s=37|isbn=978-83-7565-422-6}}</ref>, zachował do końca życia związki z [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościołem Ewangelicko-Augsburskim]] (luterańskim) – był m.in. jednym z pomysłodawców [[Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Jubileusz 40-lecia Muzeum Reformacji Polskiej |data dostępu = 2022-09-01 |opublikowany = Luteranie.pl |url = https://luteranie.pl/nowosci/jubileusz_40_lecia_muzeum_reformacji_polskiej,1134.html}}</ref>. |
|||
Miał troje rodzeństwa: Zygmunta, Zofię i Halinę<ref name=":0" />. Jego żoną była Irena z Nasfeterów<ref>Irena Nasfeter Lorentz (1903−1983), pochowana na |
|||
cmentarzu ewangelicko-augsburskim, kwatera Al4-1-25 – zob. [https://www.findagrave.com/memorial/170445491/irena-lorentz informację w serwisie findagrave.com].</ref>. Ich córkami były historyk literatury [[Alina Kowalczykowa]] i socjolog [[Irena Nowak]]. |
|||
== Publikacje == |
== Publikacje == |
||
Linia 51: | Linia 46: | ||
== Ordery i odznaczenia == |
== Ordery i odznaczenia == |
||
* [[Order Budowniczych Polski Ludowej]] (1969)<ref>{{Cytuj pismo|tytuł=Z okazji srebrnego jubileuszu Polski Ludowej. Dekoracja zasłużonych działaczy najwyższymi odznaczeniami|url=http://mbc.malopolska.pl/dlibra/plain-content?id=54273|czasopismo=Dziennik Polski|wolumin=Rok XXV, Nr 170 (7906)|strony=1, 4|data=19 lipca 1969 r|miejsce=Kraków|data dostępu=2023-05-02}}</ref> |
|||
* [[Order Budowniczych Polski Ludowej]] |
|||
* Krzyż Wielki [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] (25 kwietnia 1989)<ref>{{Cytuj |tytuł = PRL. Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1944) Polonia Restituta I klasy i nadania − prof. S. Lorentz |data dostępu = 2023-12-11 |opublikowany = Archiwum Numizmatyczne, ceny monet, medali, banknotów i odznaczeń. Antykwariatu Numizmatycznego. Najdroższe monety (niemczyk.pl) |url = https://archiwum.niemczyk.pl/product/264052/prl-krzyz-wielki-orderu-odrodzenia-polski-1944-polonia-restituta-i-klasy-i-nadania-prof-s-lorentz}}</ref> |
|||
* [[Order Sztandaru Pracy]] I klasy (11 lipca 1955)<ref> |
* [[Order Sztandaru Pracy]] I klasy (11 lipca 1955)<ref>{{Monitor Polski|1955|91|1144}} („w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”).</ref> |
||
* Krzyż Komandorski z Gwiazdą [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] (29 października 1947)<ref> |
* Krzyż Komandorski z Gwiazdą [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] (29 października 1947)<ref>{{Monitor Polski|1947|149|894}} („za zasługi położone w zabezpieczeniu arcydzieł kultury polskiej”).</ref> |
||
* [[Order Virtuti Militari]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Budrewicz | imię = Olgierd | tytuł = My, z Warszawy | wydawca = Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” | miejsce = Warszawa | data = 1976 | strony = 124}}</ref> |
* Krzyż Srebrny [[Order Virtuti Militari|Orderu Virtuti Militari]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Budrewicz | imię = Olgierd | tytuł = My, z Warszawy | wydawca = Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” | miejsce = Warszawa | data = 1976 | strony = 124}}</ref> |
||
* Złoty [[Krzyż Zasługi]] |
* Złoty [[Krzyż Zasługi]] |
||
⚫ | |||
* [[Medal 10-lecia Polski Ludowej]] |
* [[Medal 10-lecia Polski Ludowej]] (1 grudnia 1955)<ref>{{Monitor Polski|1955|112|1450}} – Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 – na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.</ref> |
||
⚫ | |||
* [[Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego]] (1966)<ref>''Nadzwyczajna sesja Sejmu'', „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.</ref> |
* [[Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego]] (1966)<ref>''Nadzwyczajna sesja Sejmu'', „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.</ref> |
||
* Złota [[odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”]] (1960)<ref>Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 2, 20 lutego 1960, s. 2.</ref> |
|||
== Nagrody i wyróżnienia == |
|||
* [[Odznaka Nagrody Państwowej|Nagroda Państwowa II stopnia]] (zespołowa z [[Bogusław Leśnodorski|Bogusławem Leśnodorskim]]) (1952)<ref>„Dziennik Polski”, rok VIII, nr 174, (2637), s. 6.</ref> |
|||
* Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za zasługi naukowe w dziedzinie muzealnictwa w minionym dziesięcioleciu (1955)<ref>{{Cytuj pismo|tytuł=Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki|url=https://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/63005/PDF/00067830%20-%20%C5%BBycie%20Warszawy%201955%20nr%20173%20-%20P10019.pdf|czasopismo=Życie Warszawy|wolumin=Rok XII, Nr 173 (3656)|strony=5|data=22 lipca 1955|wydawca=Instytut Prasy „Czytelnik”|miejsce=Warszawa|data dostępu=2024-06-12}}</ref> |
|||
* Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych [[Stefan Olszowski|Stefana Olszowskiego]] (1976)<ref>„Dziennik Polski”, r. XXXII, nr 165 (10037), s. 2.</ref> |
|||
== Upamiętnienie == |
== Upamiętnienie == |
||
* Tablica w Bramie Zygmuntowskiej |
* Tablica w Bramie Zygmuntowskiej Zamku Królewskiego w Warszawie. |
||
* Jego imię nosi dziedziniec (skwer) w Muzeum Narodowym oraz aleja biegnąca na tyłach muzeum<ref>{{Cytuj stronę | url = https://edziennik.mazowieckie.pl/legalact/2022/1307/ | tytuł = Uchwała nr LIX/1933/2022 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 20 stycznia 2022 r. w sprawie zniesienia nazwy obiektu miejskiego w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy | data = 3 lutego 2022 | praca = Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 1307 | data dostępu = 2024-05-16}}</ref>. |
|||
* Jego imię nosi dziedziniec (skwer) w [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowym]] oraz aleja biegnąca na tyłach muzeum. |
|||
* Tablica pamiątkowa przy wejściu głównym do Muzeum Narodowego w Warszawie. |
* Tablica pamiątkowa przy wejściu głównym do Muzeum Narodowego w Warszawie. |
||
* Tablica pamiątkowa w [[Hawana|Hawanie]] na [[Kuba|Kubie]]. |
* Tablica pamiątkowa w [[Hawana|Hawanie]] na [[Kuba|Kubie]]. |
||
Linia 89: | Linia 91: | ||
[[Kategoria:Członkowie Rady Naczelnej SD (1944–1989)]] |
[[Kategoria:Członkowie Rady Naczelnej SD (1944–1989)]] |
||
[[Kategoria:Członkowie rzeczywiści PAN]] |
[[Kategoria:Członkowie rzeczywiści PAN]] |
||
[[Kategoria:Dyrektorzy muzeów w |
[[Kategoria:Dyrektorzy muzeów w Warszawie]] |
||
[[Kategoria:Honorowi członkowie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego]] |
[[Kategoria:Honorowi członkowie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego]] |
||
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Warszawie]] |
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Warszawie]] |
||
Linia 95: | Linia 97: | ||
[[Kategoria:Luteranizm w Polsce]] |
[[Kategoria:Luteranizm w Polsce]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)]] |
||
⚫ | |||
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)]] |
|||
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy”]] |
|||
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy]] |
||
⚫ | |||
[[Kategoria:Odznaczeni Srebrnym Wawrzynem Akademickim]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Srebrnym Wawrzynem Akademickim]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi]] |
Wersja z 15:10, 20 cze 2024
Stanisław Lorentz ok. 1978 | |
Data i miejsce urodzenia |
28 kwietnia 1899 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
15 marca 1991 |
Miejsce spoczynku | |
Zawód, zajęcie | |
Alma Mater | |
Stanowisko |
dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1936–1939, 1945–1982), poseł na Sejm PRL IV kadencji (1965–1969) |
Partia | |
Odznaczenia | |
Stanisław Lorentz, ps. Bukowski (ur. 28 kwietnia 1899 w Radomiu, zm. 15 marca 1991 w Warszawie) − polski historyk sztuki, muzeolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1935–1982 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, kierownik działu kultury i sztuki Departamentu Oświaty i Kultury Biura Delegata Rządu na Kraj[1], poseł na Sejm PRL IV kadencji. Budowniczy Polski Ludowej.
Życiorys
Wywodził się z rodziny luterańskiej pochodzenia szwedzkiego, zajmującej się kapelusznictwem[2]. Był synem Karola Ludwika Lorentza (1869–1930) i jego żony Marii z Schoenów (1875–1969)[3]. Choć był niewierzący[4], zachował do końca życia związki z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim (luterańskim) – był m.in. jednym z pomysłodawców Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach[5]. Miał troje rodzeństwa: Zygmunta, Zofię i Halinę[3]. Dzieciństwo i młodość spędził w Warszawie[6]. Egzamin maturalny zdał w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, po czym rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył studia z zakresu historii sztuki[7]. W 1924 obronił doktorat[7] na temat twórczości Efraima Szregera.
Karierę zawodową rozpoczął w II RP. W latach 1926−1929 pracował w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[6]. W latach 1929–1935 był konserwatorem zabytków województwa wileńskiego i nowogródzkiego. Po rezygnacji ze stanowiska był wykładowcą Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1935 wrócił do stolicy, gdzie został powołany na stanowisko zastępcy dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie[8]. W latach 1936–1982 (z przerwą w czasie II wojny światowej) pełnił funkcję jego dyrektora. Mieszkał w służbowym mieszkaniu znajdującym się na parterze gmachu muzeum[9].
W czasie obrony Warszawy i podczas okupacji niemieckiej zasłużył się w akcji ratowania dóbr kultury polskiej i najcenniejszych zabytków znajdujących się w Warszawie[10]. Po kapitulacji Warszawy pełnił funkcję łącznika prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego przy niemieckim Komendancie Miasta Warszawy, którym został gen. Friedrich von Cochenhausen[11]. Był zastępcą dyrektora Departamentu Oświaty i Kultury Delegatury Rządu na Kraj Czesława Wycecha oraz kierownikiem działu kultury w Kierownictwie Walki Cywilnej[12]. W 1942 dzięki jego staraniom niemieckie władze odstąpiły od planu zniszczenia pomnika Jana Kilińskiego, wyrażając zgodę na jego zdeponowanie w podziemiach Muzeum Narodowego[13]. W 1943 na podstawie monografii Natolina uzyskał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora habilitowanego[12].
W 1945 rozpoczął współpracę z nowymi władzami i wrócił na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego[14]. W latach 1945–1951 stał na czele Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, a w 1947 został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku 1949 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, od 1952 członkiem korespondentem, od 1964 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[15]. W 1949 był delegatem Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu[16]. Był ekspertem UNESCO ds. ochrony zabytków. Był szczególnie zaangażowany w sprawę odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie[17]. Był pomysłodawcą, założycielem i pierwszym prezesem utworzonego w 1963 Towarzystwa Przyjaciół Warszawy[18].
Od 1937 związany z Klubem Demokratycznym w Wilnie, następnie z powołanym w 1939 Stronnictwem Demokratycznym. Był członkiem Rady Naczelnej partii w latach 1961–1965, a w latach 1965–1969 z jej ramienia sprawował mandat posła na Sejm PRL[18]. Od 1971 był wiceprzewodniczącym Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie[19].
Został pochowany obok żony na cmentarzu ewangelicko-augsburskim (aleja 4, miejsce 25)[20][21].
Życie prywatne
Jego żoną była Irena z Nasfeterów (1903−1983)[18], ich córkami były historyk literatury Alina Kowalczykowa i socjolog Irena Nowak.
Publikacje
- Natolin (1948, 1970)
- B. Bellotto a Varsovie (1955)
- Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie (1962)
- Pałac Prymasowski (1982)
- Walka o Zamek 1939−1980 (1986)[10]
Ordery i odznaczenia
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1969)[22]
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (25 kwietnia 1989)[23]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (11 lipca 1955)[24]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (29 października 1947)[25]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[26]
- Złoty Krzyż Zasługi
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[27]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1 grudnia 1955)[28]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)[29]
- Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1960)[30]
Nagrody i wyróżnienia
- Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa z Bogusławem Leśnodorskim) (1952)[31]
- Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za zasługi naukowe w dziedzinie muzealnictwa w minionym dziesięcioleciu (1955)[32]
- Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Stefana Olszowskiego (1976)[33]
Upamiętnienie
- Tablica w Bramie Zygmuntowskiej Zamku Królewskiego w Warszawie.
- Jego imię nosi dziedziniec (skwer) w Muzeum Narodowym oraz aleja biegnąca na tyłach muzeum[34].
- Tablica pamiątkowa przy wejściu głównym do Muzeum Narodowego w Warszawie.
- Tablica pamiątkowa w Hawanie na Kubie.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Waldemar Grabowski, Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003, s. 238.
- ↑ Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 83, 84, marzec−kwiecień 2024.
- ↑ a b Ludwik (Karol Ludwik) Lorentz, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2022-09-02] . Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, Instytut Historii PAN, 1972 .
- ↑ Anna Małgorzata Pycka , Powróćmy do rozmowy... 12 spotkań z Warszawą w tle, Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2015, s. 37, ISBN 978-83-7565-422-6 .
- ↑ Jubileusz 40-lecia Muzeum Reformacji Polskiej [online], luteranie.pl [dostęp 2022-09-01] .
- ↑ a b Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 86, marzec−kwiecień 2024.
- ↑ a b Andrzej Cereniewicz , Cmentarze ewangelickie w Warszawie: przewodnik praktyczny, Warszawa 2011, s. 45, ISBN 978-83-931773-3-2, OCLC 820482758 [dostęp 2023-04-25] .
- ↑ Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 85, marzec−kwiecień 2024.
- ↑ Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 83, marzec−kwiecień 2024.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 438. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Łącznicy polscy przy wojskach niemieckich. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 262, s. 1, 2 października 1939.
- ↑ a b Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 86, marzec−kwiecień 2024.
- ↑ Henryk Pawłowicz: Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 121–122.
- ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 211. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.
- ↑ Jerzy S. Majewski. Batalia o odbudowę. „Stolica”, s. 12, marzec–kwiecień 2021.
- ↑ a b c Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 88, marzec−kwiecień 2024.
- ↑ „Biuletyn Zamek”, nr 17a, 19 czerwca 1971, s. 4.
- ↑ Cmentarz Ewangelicko-Augsburski: WŁADYSŁAW LORENTZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-26] .
- ↑ Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 45. ISBN 978-83-931773-3-2.
- ↑ Z okazji srebrnego jubileuszu Polski Ludowej. Dekoracja zasłużonych działaczy najwyższymi odznaczeniami. „Dziennik Polski”. Rok XXV, Nr 170 (7906), s. 1, 4, 19 lipca 1969 r. Kraków. [dostęp 2023-05-02].
- ↑ PRL. Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1944) Polonia Restituta I klasy i nadania − prof. S. Lorentz [online], Archiwum Numizmatyczne, ceny monet, medali, banknotów i odznaczeń. Antykwariatu Numizmatycznego. Najdroższe monety (niemczyk.pl) [dostęp 2023-12-11] .
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 („w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”).
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 149, poz. 894 („za zasługi położone w zabezpieczeniu arcydzieł kultury polskiej”).
- ↑ Olgierd Budrewicz: My, z Warszawy. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1976, s. 124.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 („za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”).
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 – Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 – na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
- ↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 2, 20 lutego 1960, s. 2.
- ↑ „Dziennik Polski”, rok VIII, nr 174, (2637), s. 6.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-12].
- ↑ „Dziennik Polski”, r. XXXII, nr 165 (10037), s. 2.
- ↑ Uchwała nr LIX/1933/2022 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 20 stycznia 2022 r. w sprawie zniesienia nazwy obiektu miejskiego w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 1307 [on-line]. 3 lutego 2022. [dostęp 2024-05-16].
Bibliografia
- Dariusz Matelski, Stanisław Lorentz (1899–1991). Wspomnienie, „Gazeta Wyborcza Poznań”, nr 10 (4726), 13 stycznia 2005, s. 7 [dostęp 2022-09-02] .
- Hanna Krzyżanowska , Lech Krzyżanowski, Lorentz Stanisław, [w:] Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska, Marian Arszyński (red.), Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków. Z. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006, ISBN 83-7177-416-8, OCLC 749528648 .
Linki zewnętrzne
- Wilnianie na łamach Wielkiej Encyklopedii Powszechnej [online], patrz Lorentz Stanisław, nasz-czas.lt [zarchiwizowane z adresu 2006-10-22] .
- Absolwenci Uniwersytetu Warszawskiego
- Członkowie Delegatury Rządu na Kraj
- Członkowie Klubów Demokratycznych (1937–1939)
- Członkowie Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju
- Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
- Członkowie Rady Naczelnej SD (1944–1989)
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Dyrektorzy muzeów w Warszawie
- Honorowi członkowie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Ludzie urodzeni w Radomiu
- Luteranizm w Polsce
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy”
- Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej
- Odznaczeni Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego
- Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy
- Odznaczeni Srebrnym Wawrzynem Akademickim
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi
- Pochowani na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie
- Polacy pochodzenia szwedzkiego
- Politycy Stronnictwa Demokratycznego (II Rzeczpospolita)
- Polscy historycy sztuki
- Polscy muzealnicy
- Urodzeni w 1899
- Varsavianiści
- Warszawscy posłowie na Sejm PRL
- Wykładowcy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie
- Wykładowcy Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego
- Wyróżnieni dyplomem Ministra Spraw Zagranicznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
- Zmarli w 1991