Tabun: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.7.1) (Robot dodał ar:التابون |
m r2.7.2) (Robot dodał bg:Табун |
||
Linia 92: | Linia 92: | ||
[[ar:التابون]] |
[[ar:التابون]] |
||
[[bg:Табун]] |
|||
[[cs:Tabun]] |
[[cs:Tabun]] |
||
[[de:Tabun]] |
[[de:Tabun]] |
Wersja z 03:51, 29 sty 2012
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
C5H11N2O2P | ||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
162,13 g/mol | ||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||
PubChem |
{{{nazwa}}}, [w:] PubChem, United States National Library of Medicine, CID: (ang.). | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
Tabun – nazwa handlowa dimetylamidocyjanidofosforanu etylu, fosforoorganicznego związku chemicznego stosowanego głównie jako bojowy środek trujący z grupy paralityczno-drgawkowych. Zgodnie z rezolucją ONZ nr 687 został zaklasyfikowany jako broń masowego rażenia. Jego produkcja jest pod ścisłą kontrolą, a składowanie zakazane przez Konwencję w Sprawie Broni Chemicznych z 1993.
Tabun znany jest także jako gelan, trylon-83, oraz gaz GA. Oznaczenie GA było stosowane przez Niemców w czasie II wojny światowej. G – było skrótem grupy środków paraliżująco drgawkowych do których zaliczano m.in: sarin (GB), soman (GD) i cyklosarin (GF). Wspólną cechą wszystkich bojowych środków trujących z grupy G jest ich brązowa barwa, oraz to że są one w temperaturze pokojowej łatwo lotnymi cieczami.
Tabun po rozproszeniu go w formie aerozolu w powietrzu, np. z samolotu, opada szybko na dół, a powstające opary "ścielą" się, zalegając w zagłębieniach w ziemi. Wdychany poraża szybko układ nerwowy człowieka, co objawia się najpierw gwałtownymi drgawkami całego ciała i prowadzi do zgonu. Stężenie śmiertelne (LC50) wynosi dla ludzi 150 mg/m3. Odtrutką jest szybko podana atropina, diazepam i oksymy np. pralidoksyna, obidoksym czy też azoksym.
Tabun został otrzymany przypadkowo w 1936 r., przez niemieckiego chemika Gerharda Schradera, pracującego w firmie Bayer w Elberfeld nad zastosowaniem organicznych fosfin jako herbicydów i pestycydów. W czasie II wojny światowej Niemcy produkowali tabun w zakładach w Brzegu Dolnym. Fabryka w Brzegu Dolnym była formalnie własnością Anorgana GmbH. Fabryka rozpoczęła produkcję na pełną skalę w 1942 r. Po wyprodukowaniu ok. 12 000 ton tabunu została ona zbombardowana przez Armię Czerwoną i nie wznowiła już produkcji. Po wojnie resztki instalacji do produkcji tabunu zostały zarekwirowane i przewiezione w nieznane miejsce w ZSRR.
Produkcja bojowych środków trujących z serii G (paraliżująco-drgawkowych) została formalnie zabroniona na mocy umowy między ZSRR, USA i Wielką Brytanią. Powojenne niemieckie zapasy tabunu zostały komisyjnie zatopione w Atlantyku. Tabun jest najprostszym i najłatwiejszym w produkcji bojowym środkiem trującym z grupy G i dlatego kraje, które decydują się na rozpoczęcie tajnych programów tworzenia broni chemicznej, zazwyczaj zaczynają właśnie od niego.
Podejrzewa się, że tabun był m.in. stosowany w czasie wojny iracko-irańskiej.