Саха Сирэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории

← Иннинээҕи уларытыыга

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ

КөрөнБиики тиэкис

21:04, 1 Тохсунньу 2021 барыл уларыт Artekimus (ырытыы \| суруйуу) 365 уларытыы Көннөрүү туһунан суруллубатах Тиэктэр: Мобиилаттан уларытыы Мобиил барылын нөҥүө уларытыы ← Иннинээҕи уларытыыга		Билиҥҥи торум манна: 08:33, 23 Ахсынньы 2023 уларыт төнүн 89.113.101.117 (ырытыы) Көннөрүү туһунан суруллубатах Тиэктэр: Тута көрөн уларытыы Мобиилаттан уларытыы Мобиил барылын нөҥүө уларытыы
(атын 17 кыттааччы оҥорбут 32 быыс барыллара көрдөрүллүбэтилэр)
12 устуруока: WaterPrcnt=0,1\| PopRnk=58-я\| PopQty= ~~964~~995 ~~330~~686 \| PopCtDate=~~2018~~2021\| PopDens=0,3\| FedDistrNm=[[ Уһук Илин федеральнай уокурук\|Уһук Илин]]\| 19 устуруока: CadNo=14\| LangLangs=\| OfLangs=[[~~Нуучча~~Саха тыла]], [[~~Саха~~Нуучча тыла]]\| HeadTtl=Ил Дархан\| HeadNm=[[Николаев Айсен Сергеевич \| Айсен Николаев]] \|FSUTC=[[MSK+6]] ([[UTC+9]]) [[MSK+7]] ([[UTC+10]]) [[MSK+8]] ([[UTC+11]])}} '''Саха Сирэ''', [https://sakhatyla.ru/translate?q=сорумдьу сорумдьу] аата '''Саха Өрөспүүбүлүкэтэ''' ({{lang-ru\|~~Республика~~ ~~Саха (Якутия)~~}})~~, [[Арассыыйа\| Арассыыйа Федерациятын]] субъега буолар.~~ [[1851]] с. ''Иркутскай генерал-губернаторствотын Саха уобалаhа'' диэн ааттанан тэриллибитэ. [[~~Кулун~~Муус ~~тутар~~устар 27]] күнүгэр [[1922]] с. [[Саха АССР]] тэриллибитэ. [[Ахсынньы 28]] күнүгэр [[1991]] с. Саха ССР, [[1992]] с. кулун тутар 27 күнүттэн — Саха Өрөспүүбүлүкэтэ. [[Сибиир]] хотугулуу-илин өттүгэр сытар. Тайаан сытар иэнэ 3103,2 тыh. км² — [[Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрэ\|Арассыыйа Федерациятын]] саамай улахан субъега. Нунавут [[Канада]] — кэннэ — аан дойдуга ордук улахан административнай территориальнай биирдик. <!--{\| cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear: {{{clear\|left}}}; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; background: none; width: {{{width\|{{{1\|auto}}}}}};" \| __TOC__ \|}<noinclude>--> == Географията == 63 устуруока ⟶ 64: === Хайалар === Саха Сирин саамай улахан иэннээх хайата — [[Үөһээ Дьааҥы сис хайата\|Верхоянскай сис хайата]]. Өлүөнэ өрүһү сэргэлэһэ турар, Охотскай муораттан Лаптев муоратыгар дылы ханньары сурааһыны хаалларар. [[Черскэй хайалара\|Черскай сис хайата]] Верхоянскай сис хайатын илин өттүгэр баар. [[Победа хайа\|Пик Победа]] — Саха Сирин саамай үрдүкү (3147 м.) өргөһө турар. Иккис саамай улахан өргөс — [[Муус Хайа\|Муус Хайа өргөһө]] 3011 м. үрдэллээх. [[Билэ:Udachnaya pipe.JPG\|thumb\|[[Удачнай трубката]]]] == Демография == Саха Сирин олохтоохторун ахсаана '''~~962~~996 ~~835~~243''' <ref>http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2017.xls</ref> киһи (~~2016~~2023). Куораттарга олорор дьон — '''6467,309''' % (~~2002~~2022) Нэһилиэнньэ чиҥэтэ '''0,332''' киһи/км². Инньэ гынан, Саха Сиригэр дьон олорор чиҥэтэ Россия регионнарыттан саамай кыра. === Олохтоох дьон ахсаанын уларыйыыта === 93 устуруока ⟶ 94: \|2010<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi2106.htm Информационные материалы о предварительных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года]</ref> \|style="text-align: right"\|958,3 \|- \|2021 \|996,2 \|} 106 устуруока ⟶ 110: !% \|- \|style="text-align: left"\|[[Эр киһи\|Эр киhи]] \|296 155 \|168 062 188 устуруока ⟶ 192: \|} == Дьаһалталарынан уонна сирдэринэн (территорияларынан) ~~араарыы~~араарыыы == ''(Сүрүн ыстатыйа: [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин дьаһалталарынан уонна сирдэринэн араарыы]])'' ~~{{Саха Сирин интерактивнай картата\|float=right}}~~ Саха Сирин интерактивнай картатыгар кыһыл өҥүнэн Дьокуускай уонна Жатай бэлиэтэммит. ~~<!--~~ [[Билэ:Sakha Republic Municipal Divisions.PNG]]~~-->~~ {\| class="wikitable sortable" ~~\|- bgcolor="#E3E3E3"~~ !# ~~!Улуус~~ ~~!Киин~~ ~~\|Куорат <br />~~ ~~ахсаана~~ ~~!Бөһүөлэк <br />ахсаана~~ ~~!Нэһилиэк <br />ахсаана~~ ~~!Дьокуускайтан<br /> ырааҕа, км~~ ~~!Иэн, км²~~ ~~!Олохтоох дьон <br />ахсаана~~ ~~(2010 сыл)~~ \|- ! № на <br/>карте ~~\|align="right"\|1\|\|[[Дьокуускай]]\|\|[[Дьокуускай]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|0\|\|align="right"\|3584\|\|align="right"\|287 954~~ ! Аат \|- ! Код ОКАТО \|align="right"\|2\|\|[[Нүөрүҥгүрү улууһа\|Нүөрүҥгүрү]]\|\|[[Нүөрүҥгүрү]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|6\|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|818\|\|align="right"\|98 890\|\|align="right"\|85 222 ! Олорооччулар, <br/> тис. олох. \|- ! Територия, <br/> тис. км² ~~\|align="right"\|3\|\|[[Мирнэй улууһа\|Мирнэй]]\|\|[[Мирнэй]]\|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|4\|\|align="right"\|3\|\|align="right"\|1207\|\|align="right"\|165 779\|\|align="right"\|78 740~~ ! Нэһилиэнньэ хойуута, <br/> дьон./км² ! Улуус<br/> киинэ \|+ \|- bgcolor="#e6eaec" \| colspan="9" \| '''Куораттаҕы уокурук''' \|-class="shadow" \|-class="shadow" \| align="center" \| I \| [[Жатай]] \| 98 401 554 000 \| 10,3 \| align=right\| 0,0022 \| align=right\| \| align=right\| \| align=center \| \|-class="shadow" \| align="center" \| I \|[[Дьокуускай]] \| 98 401 000 000 \| align=right\| 274,9 \| align=right\|0,1 \| align=right\| \| align=center \| \|+ \|- bgcolor="#e6eaec" \| colspan="9" \| '''Муниципальнай оройуон (улууһа)''' \|- \| align="center" \| 1 \|align="right"\|4\|\|[[Алдан улууһа\|Алдан]]\|\|[[Алдан (куорат)\|Алдан]]\|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|4\|\|align="right"\|3\|\|align="right"\|534\|\|align="right"\|156 820\|\|align="right"\|45 650 \| [[Абый улууһа]] \| 98 201 000 000 \| align=right\| 4,8 \| align=right\| 69,4 \| align=right\| 0,09 \| align=center \| [[Үрүҥ Хайа (бөһүөлэк)\|Үрүҥ Хайа]] \|- \| align="center" \| 2 ~~\|align="right"\|5\|\|[[Ленскэй улуус\|Ленскэй]]\|\|[[Ленскэй]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|8\|\|align="right"\|1070\|\|align="right"\|76 999\|\|align="right"\|38 618~~ \| [[Алдан улууһа]] \| 98 203 000 000 \| align=right\| 49,4 \| align=right\| 156,8 \| align=right\| 0,32 \| align=center \| [[Алдан (куорат)\|Алдан]] \|- \| align="center" \| 3 \|align="right"\|6\|\|[[Хаҥалас улууһа\|Хаҥалас]]\|\|[[Покровскай]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|16\|\|align="right"\|74\|\|align="right"\|24 680\|\|align="right"\|33 934 \| [[Аллайыаха улууһа\|Аллайыаха улууhа]] \| 98 206 000 000 \| align=right\| 3,2 \| align=right\| 107,3 \| align=right\| 0,04 \| align=center \| [[Чокуурдаах]] \|- \| align="center" \| 4 \|align="right"\|7\|\|[[Мэҥэ Хаҥалас улууһа\|Мэҥэ-Хаҥалас]]\|\|[[Аллараа Бэстээх]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|29\|\|align="right"\|18\|\|align="right"\|11 733\|\|align="right"\|30 963 \| [[Амма улууһа]] \| 98 208 000 000 \| align=right\| 17,3 \| align=right\| 29,4 \| align=right\| 0,59 \| align=center \| [[Амма (улуус киинэ)\|Амма]] \|- \| align="center" \| 5 \|align="right"\|8\|\|[[Өлүөхүмэ улууһа\|Өлүөхүмэ]]\|\|[[Өлүөхүмэ]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|21\|\|align="right"\|651\|\|align="right"\|160 792\|\|align="right"\|24 826 \| [[Анаабыр улууһа\|Анаабыр улууhа]] \|- \| 98 210 000 000 \|align="right"\|9\|\|[[Бүлүү улууһа\|Бүлүү]]\|\|[[Бүлүү, куорат\|Бүлүү]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|19\|\|align="right"\|592\|\|align="right"\|55 193\|\|align="right"\|25 187 \| align=right\| 3,7 \|- \| align=right\| 55,6 ~~\|align="right"\|10\|\|[[Сунтаар улууһа\|Сунтаар]]\|\|[[Сунтаар]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|26\|\|align="right"\|985\|\|align="right"\|57 804\|\|align="right"\|25 304~~ \| align=right\| 0,07 \| align=center \| [[Сааскылаах]] \|- \| align="center" \| 6 ~~\|align="right"\|11\|\|[[Ньурба улууһа\|Ньурба]]\|\|[[Ньурба]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|18\|\|align="right"\|812\|\|align="right"\|52 436\|\|align="right"\|23 842~~ \| [[Булуҥ улууһа]] \|- \| 98 212 000 000 \|align="right"\|12\|\|[[Уус-Алдан улууһа\|Уус-Алдан]]\|\|[[Бороҕон]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|21\|\|align="right"\|127\|\|align="right"\|18 276\|\|align="right"\|20 927 \| align=right\| 9,7 \| align=right\| 235,1 \| align=right\| 0,05 \| align=center \| [[Тиксии]] \|- \| align="center" \| 7 ~~\|align="right"\|13\|\|[[Нам улууһа\|Нам]]\|\|[[Нам]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|18\|\|align="right"\|84\|\|align="right"\|11 870\|\|align="right"\|22 879~~ \| [[Үөһээ Бүлүү улууһа]] \|- \| 98 214 000 000 \|align="right"\|14\|\|[[Үөһээ Бүлүү улууһа\|Үөһээ Бүлүү]]\|\|[[Үөһээ Бүлүү]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|21\|\|align="right"\|660\|\|align="right"\|42 050\|\|align="right"\|21 279 \| align=right\| 21,2 \| align=right\| 43,2 \| align=right\| 0,5 \| align=center \| [[Үөһээ Бүлүү]] \|- \| align="center" \| 8 ~~\|align="right"\|15\|\|[[Чурапчы улууһа\|Чурапчы]]\|\|[[Чурапчы]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|17\|\|align="right"\|182\|\|align="right"\|12 577\|\|align="right"\|20 250~~ \| [[Үөһээ Халыма улууһа]] \|- \| 98 215 000 000 ~~\|align="right"\|16\|\|[[Амма улууһа\|Амма]]\|\|[[Амма]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|14\|\|align="right"\|201\|\|align="right"\|29 421\|\|align="right"\|15 922~~ \| align=right\| 6,9 \| align=right\| 67,8 \| align=right\| 0,1 \| align=center \| [[Зырянка]] \|- \| align="center" \| 9 ~~\|align="right"\|17\|\|[[Таатта улууһа\|Таатта]]\|\|[[Ытык Күөл]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|14\|\|align="right"\|256\|\|align="right"\|18 984\|\|align="right"\|15 458~~ \| [[Үөһээ Дьааҥы улууһа]] \| 98 216 000 000 \| align=right\| 13,7 \| align=right\| 24,7 \| align=right\| 0,12 \| align=center \| [[Батагай]] \|- \| align="center" \|10 ~~\|align="right"\|18\|\|[[Томпо улууһа\|Томпо]]\|\|[[Хаандыга]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|7\|\|align="right"\|449\|\|align="right"\|135 844\|\|align="right"\|14 315~~ \| [[Бүлүү улууһа]] \|- \| 98 218 000 000 \|align="right"\|19\|\|[[Кэбээйи улууһа\|Кэбээйи]]\|\|[[Сангаар]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|12\|\|align="right"\|334\|\|align="right"\|107 789\|\|align="right"\|13 103 \| align=right\| 27,6 \| align=right\| 55,2 \| align=right\| 0,5 \| align=center \| [[Бүлүү]] \|- \| align="center" \| 11 \|align="right"\|20\|\|[[Өймөкөөн улууһа\|Өймөкөөн]]\|\|[[Уус-Ньара]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|5\|\|align="right"\|5\|\|align="right"\|1040\|\|align="right"\|92 255\|\|align="right"\|11 863 \| [[Горнай улууһа\|Горнай улууhа]] \| 98 220 000 000 \| align=right\| 11,2 \| align=right\| 45,6 \| align=right\| 0,25 \| align=center \| [[Бэрдьигэстээх]] \|- \| align="center" \| 13 \|align="right"\|21\|\|[[Үөһээ Дьааҥы улууһа\|Үөһээ Дьааҥы]]\|\|[[Баатаҕай]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|2\|\|align="right"\|14\|\|align="right"\|1400\|\|align="right"\|137 428\|\|align="right"\|11 765 \| [[Эдьигээн улууһа]] \| 98 222 000 000 \| align=right\| 3,98 \| align=right\| 140,2 \| align=right\| \| align=center \| [[Эдьигээн (улуус киинэ)\|Эдьигээн]] \|- \| align="center" \| 13 \|align="right"\|22\|\|[[Горнай улууһа\|Горнай]]\|\|[[Бэрдьигэстээх]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|9\|\|align="right"\|184\|\|align="right"\|45 624\|\|align="right"\|11 206 \| [[Кэбээйи улууһа]] \| 98 224 000 000 \| align=right\| 14,0 \| align=right\| 107,8 \| align=right\| 0,13 \| align=center \| [[Сангаар]] \|- \| align="center" \| 14 \|align="right"\|23\|\|[[Уус-Маайа улууһа\|Уус-Маайа]]\|\|[[Уус-Маайа]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|8\|\|align="right"\|5\|\|align="right"\|382\|\|align="right"\|95 325\|\|align="right"\|9182 \| [[Ленскэй улууһа]] \| 98 227 000 000 \| align=right\| 38,8 \| align=right\| 77,0 \| align=right\| 0,5 \| align=center \| [[Лиэнскэй\|Ленскэй]] \|- \| align="center" \| 15 ~~\|align="right"\|24\|\|[[Булуҥ улууһа\|Булуҥ]]\|\|[[Тиксии]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|8\|\|align="right"\|1694\|\|align="right"\|223 583\|\|align="right"\|9366~~ \| [[Мэҥэ Хаҥалас улууһа]] \|- \| 98 229 000 000 \|align="right"\|25\|\|[[Усуйаана улууһа\|Усуйаана]]\|\|[[Депутатскай]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|3\|\|align="right"\|7\|\|align="right"\|2068 \|\|align="right"\|120 278\|\|align="right"\|8262 \| align=right\| 32,1 \|- \| align=right\| 11,7 \|align="right"\|26\|\|[[Орто Халыма улууһа\|Орто Халыма]]\|\|[[Орто Халыма]]\|\|align="right"\|1\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|9\|\|align="right"\|2664\|\|align="right"\|125 161\|\|align="right"\|7774 \| align=right\| 2,74 \| align=center \| [[Аллараа Бэстээх (Мэҥэ-Хаҥалас улууһа)\|Аллараа Бэстээх]] \|- \| align="center" \| 16 \|align="right"\|27\|\|[[Анаабыр улууһа\|Анаабыр]]\|\|[[Сааскылаах]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|3\|\|align="right"\|2621\|\|align="right"\|55 558\|\|align="right"\|3682 \| [[Мирнэй улууһа]] \| 98 231 000 000 \| align=right\| 86,0 \| align=right\| 165,8 \| align=right\| \| align=center \| [[Мирнэй]] \|- \| align="center" \| 17 \|align="right"\|28\|\|[[Аллараа Халыма улууһа\|Аллараа Халыма]]\|\|[[Черскэй]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|3\|\|align="right"\|3189\|\|align="right"\|87 118\|\|align="right"\|4879 \| [[Муома улууһа]] \| 98 233 000 000 \| align=right\| 4,5 \| align=right\| 101,7 \| align=right\| 0,04 \| align=center \| [[Хонуу]] \|- \| align="center" \| 18 \|align="right"\|29\|\|[[Үөһээ Халыма улууһа\|Үөһээ Халыма]]\|\|[[Зырянка]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|5\|\|align="right"\|2440\|\|align="right"\|67 774\|\|align="right"\|4712 \| [[Нам улууһа]] \| 98 235 000 000 \| align=right\| 24,3 \| align=right\| 11,9 \| align=right\| 2,04 \| align=center \| [[Нам (улуус киинэ)\|Нам]] \|- \| align="center" \| 19 ~~\|align="right"\|30\|\|[[Муома улууһа\|Муома]]\|\|[[Хонуу]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|6\|\|align="right"\|2000\|\|align="right"\|104 627\|\|align="right"\|4383~~ \| [[Нүөрүҥгүрү улууһа\|Нүөрүҥгүрү улууhа]] \|- \| align=right\| 85,8 \|align="right"\|31\|\|[[Абый улууһа\|Абый]]\|\|[[Белая Гора\|Үрүҥ Хайа]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|5\|\|align="right"\|2900\|\|align="right"\|69 435\|\|align="right"\|4112 \| align=right\| 93,0 \| align=right\| 0,92 \| align=center \| [[Нүөрүҥгүрү]] \|- \| align="center" \| 20 \|align="right"\|32\|\|[[Эдьигээн улууһа\|Эдьигээн]]\|\|[[Эдьигээн]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|4\|\|align="right"\|754\|\|align="right"\|140 222\|\|align="right"\|4047 \| [[Аллараа Халыма улууһа\|Аллараа Халыма улууhа]] \| 98 237 000 000 \| align=right\| 5,3 \| align=right\| 86,8 \| align=right\| 0,06 \| align=center \| [[Черскэй]] \|- \| align="center" \| 21 ~~\|align="right"\|33\|\|[[Өлөөн улууһа\|Өлөөн]]\|\|[[Өлөөн]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|4\|\|align="right"\|2026\|\|align="right"\|317 976\|\|align="right"\|4026~~ \| [[Ньурба улууһа]] \| 98 226 000 000 \| align=right\| 25,9 \| align=right\| 52,4 \| align=right\| \| align=center \| [[Ньурба]] \|- \| align="center" \| 22 \| [[Өймөкөөн улууһа\|Өймөкөөн улууhа]] \| 98 239 000 000 \| align=right\| 13,4 \| align=right\| 92,2 \| align=right\| \| align=center \| [[Өймөкөөн (Өймөкөөн улууһа)\|Өймөкөөн]] \|- \| align="center" \| 23 \| [[Өлөөн улууһа]] \| 98 242 000 000 \| align=right\| 4,1 \| align=right\| 318,1 \| align=right\| \| align=center \| [[Өлөөн нэһилиэгэ (Өлөөн улууһа)\|Өлөөн]] \|- \| align="center" \| 24 \| [[Өлүөхүмэ улууһа]] \| 98 241 000 000 \| align=right\| 29,6 \| align=right\| 166,7 \| align=right\| 0,19 \| align=center \| [[Өлүөхүмэ (куорат)\|Өлүөхүмэ]] \|- \| align="center" \| 25 \| [[Орто Халыма улууһа\|Орто Халыма улууhа]] \| 98 246 000 000 \| align=right\| 7,9 \| align=right\| 125,2 \| align=right\| 0,08 \| align=center \| [[Орто Халыма]] \|- \| align="center" \| 26 \| [[Сунтаар улууһа]] \| 98 248 000 000 \| align=right\| 25,5 \| align=right\| 57,8 \| align=right\| 0,46 \| align=center \| [[Сунтаар]] \|- \| align="center" \| 27 \| [[Таатта улууһа]] \| 98 204 000 000 \| align=right\| 17,3 \| align=right\| 18,98 \| align=right\| 0,9 \| align=center \| [[Ытык-Күөл (Таатта улууһа)\|Ытык-Күөл]] \|- \| align="center" \| 28 \| [[Томпо улууһа\|Томпо улууhа]] \| 98 250 000 000 \| align=right\| 15,1 \| align=right\| 135,8 \| align=right\| 0,11 \| align=center \| [[Хаандыга]] \|- \| align="center" \| 29 \| [[Уус-Алдан улууһа]] \| 98 252 000 000 \| align=right\| 22,4 \| align=right\| 18,3 \| align=right\| 1,22 \| align=center \| [[Бороҕон нэһилиэгэ (Уус-Алдан улууһа)\|Бороҕон]] \|- \| align="center" \| 30 \| [[Уус-Майа улууһа\|Уус-Маайа улууhа]] \| 98 254 000 000 \| align=right\| 10,6 \| align=right\| 95,3 \| align=right\| \| align=center \| [[Усс-Майа]] \|- \| align="center" \| 31 \| [[Усуйаана улууһа]] \| 98 256 000 000 \| align=right\| 8,7 \| align=right\| 120,3 \| align=right\| 0,07 \| align=center \| [[Усуйаана\|Депутатський]] \|- \| align="center" \| 32 \| [[Хаҥалас улууhа]] \| 98 244 000 000 \| align=right\| 34,7 \| align=right\| 24,7 \| align=right\| \| align=center \| [[Хаҥалас]] \|- \| align="center" \| 33 \| [[Чурапчы улууһа\|Чурапчы улууhа]] \| 98 258 000 000 \| align=right\| 19,9 \| align=right\| 12,6 \| align=right\| 1,52 \| align=center \| [[Чурапчы]] \| \|- \| align="center" \| 34 \|align="right"\|34\|\|[[Аллайыаха улууһа\|Аллайыаха]]\|\|[[Чокуурдаах]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\|1\|\|align="right"\|5\|\|align="right"\|2700\|\|align="right"\|107 338\|\|align="right"\|2904 \| [[Эбээн-Бытантай улууһа\|Эбээн-Бытантай улууhа]] \|- \| 98 259 000 000 \|align="right"\|35\|\|[[Эбээн-Бытантай улууһа\|Эбээн-Бытантай]]\|\|[[Баатаҕай Алыыта]]\|\|align="right"\| \|\|align="right"\| \|\|align="right"\|3\|\|align="right"\|1687\|\|align="right"\|52 298\|\|align="right"\|2811 \| align=right\| 2,8 ~~\|- bgcolor="#E3E3E3"~~ \| align=right\| 55,6 ~~\|\|\|'''Барыта'''\|\| \|\|align="right"\|'''13'''\|\|align="right"\|'''48'''\|\|align="right"\|'''366'''\|\| \|\|align="right"\|'''3 083 523'''\|\|align="right"\|'''949 347'''~~ \| align=right\| 0,05 \| align=center \| [[Баатаҕай-Алыыта]] \|} 358 устуруока ⟶ 582: == Экономика == [[File:Sakha Yakutia rep.png\|right\|thumb\|250px]] [[Уопсай регион бородууктата\|Уопсай региональнай бородуукта]] [[2019\|20ц3]] сыллаахха 12,13 трлн. ~~солк~~солкуобай ~~этэ~~. Киһиэхэ аахтахха Россия субъектарыттан сэттис миэстэ этэ (хас киһи аайы 12,133 млн. солк) . Структуратынан көрдөххө 45,2% промышленность, атыы-эргиэн өттүгэр 9,3%, тутууга 8,1%, сибээс 5,6% уонна тыа хаһаайыстыбатыгар 3,9% ылар эбит, атын эйгэлэргэ 28,5% ааҕыллар эбит [http://www.protown.ru/russia/obl/articles/7409.html Саха Сирин экономикатын кылгас характеристиката (нуучч.)] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20130814081604/http://protown.ru/russia/obl/articles/7409.html \|date=2013-08-14 }}. Үлэтэ суох дьон ахсаана 2045 сыллаахха 10% эбит, ол эбэтэр 46,6 тыһ. үлэлиир кыахтаах дьон иллэҥ сылдьыбыттар. Саха Сирэ Россия регионнарын тэҥнээтэххэ 74 миэстэни ылан олорбут ([http://statistic.su/blog/unemployment_in_russia/2012-03-27-624. ''Уровень безработицы в России'']). 365 устуруока ⟶ 589: === Транспорт === [[Транспорт]] суолтата Саха Сиригэр улахан. Билигин туһаныллаллар уу, [[~~аутомобил~~массыына]] (бастатан туран [[~~Амур-Якутскай~~«Өлүөнэ» ~~магистраль~~(магистрал суол)]]) уонна салгын транспора. 2004 с. Дьокуускайы уонна Ниэрүҥгрины ситимниир [[тимир суол]] линията тутуллан эрэр. [[Аллараа Бэстээх]]хэ дылы тимир суол учаастага өссө да тутулла турар (официальнайдык 2011 сыл балаҕан ыйыгар аһыллыбыта), үлэ ноҕурууската саҕалана илик. Билигин [[Өлүөнэ]] өрүс нөҥүө массыына суолун кытта дьүөрэлэспит муоста тутуллуутун, ону тэҥэ тимир суолу салҕыы [[Муома улууһа\|Муомаҕа]], [[Магаданскай уобалас\|Магадаҥҥа]] дылы тутуутун боппуруостара быһаарылла тураллар. Саха Сирин соҕуруулуу-илин өттүгэр Эльгинскай чох хостуур сирин [[БАМ]]ы кытта холбуур Улак-Эльга тупик тимир суола тутуллан бүтэн эрэр. === Өҥө оҥорор сфера === Саха Сиригэр [[Туризм\|туризмы]] сайыннара сатыыллар. Өссө ааспыт үйэ 70-с сылларыттан омуктары [[Өлүөнэ\|Өлүөнэ өрүс]] устун уһуннаран, манна кэлэргэ угуйа сатыыллар. Билиҥҥи туругунан [[Өлүөнэ ~~остуолбалара~~туруук хайалара]] баар сиригэр национальнай эркээйи сир диэн ааттанар паарка баар. Онно кэлин элбэх киһи сылдьар буолла. Сорох фирмалар бултааһыны тэрийэр хайаларга [[чубуку\|чубукуну]] эҥин бултаталлар. === Индустрия === 397 устуруока ⟶ 621: === Төрөөбүттэр === * [[Кондаков Николай Алексеевич]] (1920-1979) -— Сэбиэскэй Сойуус Геройа. * [[Степанов Николай Саввич]] (1922-1992) — Сэбиэскэй Сойуус Геройа. ~~Степанов Николай Саввич (1922-1992) -Сэбиэскэй Сойуус Геройа~~ * [[Дмитриев Роман Михайлович]] (1949—2010) — тустуук, 1972 с. Олимп оонньууларын чемпиона, 1976 с. Монреальга буолбут Олимп оонньууларын үрүҥ көмүс призёра, Аан дойду уонна европа чемпиона, ССРС алта төгүллээх чемпиона. * [[Кулачиков Серафим Романович]] (1904—1976) — поэт, тылбаасчыт. 413 устуруока ⟶ 635: <gallery> </gallery> == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} == Сигэлэр == {{Commonscat\|Sakha Republic}} * [http://www.sakha.gov.ru/ Саха Республикатын официаллык сервера] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20110222084119/http://www.sakha.gov.ru/ \|date=2011-02-22 }} * [http://www.1sn.ru/ Первый республиканский информационно-аналитический портал SakhaNews.ru] * [http://www.sakha.ru/ Республика портала] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20050122034328/http://sakha.ru/ \|date=2005-01-22 }} * [http://palaeoentomolog.ru/Collections/yakutia.html Ископаемые насекомые с территории Якутии] * [http://www.tur.samara.ru/cgi-bin/allrussia/index.pl?act=reg&id=14& Республика Саха (Якутия). Справочник административно-территориального деления на 1.01.2005 г. — каталог] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20070312013348/http://www.tur.samara.ru/cgi-bin/allrussia/index.pl?act=reg&id=14& \|date=2007-03-12 }} ~~<references/>~~ ~~<br />~~{{Арассыыйа Федерациятын субъектара}} ~~<br />~~{{Дальневосточнай федеральнай уокурук}} ~~<br />~~{{Түүр дойдулара}} [[Категория:Саха Сирэ\| ]]