Estaus Federaus de Micronesia
Plantilla:Infobox País Os Estatos Federatos de Micronesia (tamién conoixitos simplament como Micronesia) son un país y estato localizatos en l'Ocián Pacifico en Oceanía, a lo noreste de Papúa y Nueva Guinea. Fan parte de l'archipielago d'as islas Carolinas.
A suya población ye de 135.869 habitants (2000) en una superficie de 702 km², con una densidat de población de 194 hab/km².
Independient d'Estatos Unitos dende o 10 de mayo de 1979, a suya capital se troba en a ciudat de Palikir (9.000 habitants en 2004), encara que a mayor ciudat d'o país por o suyo numero d'habitants ye Moen. Politicament, o país ye una Republica federal democratica, estando o suyo actual President Manny Mori. L'idioma oficial d'o país ye l'anglés y a suya moneda ye o dólar estatounitense.
Historia
Arredol d'o 3000 aC, alto u baixo, bellos pueblos de cautivadors de roz marchoron dende a China d'o sud enta a isla de Formosa (l'actual Taiwán), y 1.000 anyadas dimpués (alto u baixo en 2000 aC), marchoron enta o sud, ocupando as islas Filipinas. Poco dimpués prencipió una atra serie de migracions enta Sulawesi y Timor y enta atras islas de l'archipielago de l'actual Indonesia, y dende 1500 aC tamién se producioron emigracions dende Filipinas enta Nueva Guinea y enta atros puestos de Micronesia. Asinas, os primers habitants d'o territorio i plegoron fa alto u baixo 3.000 anyadas, y charraban luengas austronesias.
Dende o sieglo XVI amanixioron os descubridors y navegants europeus, en primeras os portugueses y dimpués os espanyols. Os espanyols establioron sobre o territorio una soberanía teorica, que lis fue confirmata en 1885 por o Papa León XIII.
En rematar a guerra hispano-estatounitense en 1898, istas islas continoron en mans d'os espanyols, como os zaguers repuis d'o suyo imperio colonial en Asia, encara que heban perdito a suya prencipal colonia en as Filipinas. Sindembargo, vendioron istas posesions en 1899 a o Imperio alemán, que quereba tener posesions colonials en a redolada. En 1914, quan esclató a Primera Guerra Mundial, Chapón dentró a fer parte d'os Aliatos y conquirió as islas a los alemans, que feban parte d'as Potencias Centrals. En 1922 a Sociedat d'as Nacions confirmó o dominio chaponés, en forma de mandato, y Chapón i fació obras ta fortalecer a suya presencia melitar en l'ocián Pacifico.
Mientres a Segunda Guerra Mundial as islas fuoron conquiestas por o Exercito estatounitense, y en 1947 a Organización d'as Nacions Unitas concedió a os Estatos Unitos un mandato sobre as islas, o dito Territorio en fideicomiso d'as islas d'o Pacifico. Dica 1951 o territotio estió baixo o control dreito d'a US Navy, pero dende ixas envueltas prencipió un proceso enta a independencia d'as islas. En primeras, os Estatos Unitos creyoron un Congreso d'a Micronesia, que teneba a misión de redactar una Constitución ta os seis "estatos" que formaban o territorio, pero a bellas partes d'o territorio lis intresoron mas atras vías. Asinas, l'1 d'abril de 1978 se desaparoron as islas Marianas d'o Norte, que continoron tenendo una relación mas estreita con os estatounitenses, y en 1979 tamién se desaparoron Palau y as islas Marshall, que establiron os suyos propios estatos independients.
En 1982, os Estatos Federatos de Micronesia sinyoron un alcuerdo de libre asociación con os Estatos Unitos, esdevenindo un estato independient o 3 de noviembre de 1986, formato por quatre d'os antigos "estatos" d'o territorio. As Nacions Unitas ratificoron ista independencia o 22 d'aviento de 1990 y o país dentró en a ONU como estato sobirán o 17 de setiembre de 1991.
Politica
Os Estatos Federatos de Micronesia son gubernatos d'alcuerdo a la constitución de 1979, que guarancia os dreitos humans y estableixe una deseparación de poders. O congreso unicameral tien catorce miembros electos por votación popular. Quatre senadors, un por cada estato, se trigan cada quatre anyos; os atros diez representan a diferents destritos seguntes a población d'istos, y se trigan por un periodo de dos anyos. O president y vice-president son esleitos por o congreso d'entre os senadors y fan parti d'o executivo mientres un periodo de quatre anyos. No existen formalment os partitos politicos.
En custions de politica internacional, os Estatos Federatos de Micronesia votan por un regular chunto a Estatos Unitos as resolucions de l'Asambleya d'as Cheneral Nacions Unitas.[1]
Divisions administrativas
O quatre estatos d'a federación son:
| Bandera | Estato | Capital | Gubernador | Superficie[2] | Población[3] | Densidat de población[3] |
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Chuuk | Weno | Wesley Simina | 127 km² | 54.595 | 420 hab/km² |
 |
Kosrae | Tofol | Lyndon Jackson | 110 km² | 9.686 | 66 hab/km² |
 |
Pohnpei | Kolonia | John Ehsa | 345 km² | 34.685 | 98 hab/km² |
 |
Yap | Colonia | Sebastian Anefal | 118 km² | 16.436 | 94 hab/km² |
Os estatos se dividen amás en municipios.
Cheografía
Os Estatos Federatos de Micronesia son formatos por 607 islas que s'estendillan por 2.900 km de largaria de l'archipelago d'as Islas Carolinas, a l'este d'as Filipinas. Os quatre grupos d'islas constituyents son Yap, Chuuk (dito Truk dica chinero de 1990), Pohnpei (conoixito como "Ponape" dica noviembre de 1984), y Kosrae (d'antis mas Kusaie). Totz quatre estatos son representatos por una estrela blanca en a bandera nacional. A capital ye Palikir, en o estato de Pohnpei.
O país tien siet luengas oficials: anglés, ulithiano, woleaiano, yap, pohnpeiano, kosraeano y chuukés.
Atras luengas que se parlan en o país son pingelapés, ngatikés, satawalés, kapingamarangi, nukuoro, puluwatés, mortlockés, y mokilés.
Economía
A economía micronesia s'alazeta mas que mas en l'agricultura de subsistencia y en a pescata, exportando os productos que se obtienen mas que mas a Chapón. Fueras d'los fosfatos, l'actividat menera ye irrelevant. O sector toristico tien bella importancia, con 17.000 toristas en 2002, pero encara no bi ha infraestructuras capables d'acullir os posibles intresatos.
A prencipal fuent d'ingresos ye l'ayuda forana, provenient d'[Estatos Unitos]], país con que se troba librement asociato, y que aportó en 2001 109 millons de dólars, que representan alto u baixo un 65% d'os ingresos d'o Estato. Atros países con aportacions significativas son Australia y Nueva Zelanda.
Tamién ye fuent d'ingreso a emisión d'estampetas destinatas mas que mas a o coleccionismo filatelico.
O sector publico representa encara o 45% d'o conchunto de l'actividat economica, y o proceso de liberalización encetato en 2002 no ha conseguito situar a economía en os termins pactatos con Estatos Unitos y o Banco Mundial.
A moneda de curso legal en o país ye o dólar estatounitense.
Transporte
Os Estatos Federatos de Micronesia tienen quatre aeropuertos internacionals.
- Aeropuerto internacional de Pohnpei en a isla prencipal d'o estato de Pohnpei.
- Aeropuerto internacional de Chuuk situato en a isla prencipal d'o estato de Chuuk.
- Aeropuerto internacional de Kosrae situato en a isla prencipal d'o estato de Kosrae.
- Aeropuerto internacional de Yap situato en a isla prencipal d'o estato de Yap.
Demografía
A población indichena d'os Estatos Federatos de Micronesia, que ye mas que mas d'etnia micronesia, se composa de quantos grupos etnolinguisticos: os chuukeses son un 48.8%, os pohnpeians un 24.2%, os kosraeans 6.2%, os yapeses un 5.2%, os habitants d'as islas perifericas de Yap son un 4.5% y tamién bi ha un 1.8% d'asiaticos y un 1.5% de polinesios. L'anglés ye a luenga mas popular. A tasa de creiximiento poblacional se mantiene arredol d'un 3% encara que ye una mica menor por a creciente emigración. En Pohnpei son comuns os casos d'estremo daltonismo, conoixito como acromatopsia.
Existe una creixient población d'estatounitenses, australians, europeus y residents de China y as Filipinas. L'anglés s'ha convertito en o idioma d'uso común d'o gubierno, y ta a educación secundaria y terciaria. Difuera d'as prencipals ciudatz, as capitals d'os quatre Estatos Federatos de Micronesia, os idiomas locals son os mas parlatos. O creiximiento d'a población contina puyando en mas d'un 3% anyalment, lo que compensa en bella mida a emigración neta.
Cultura
Encara que cadagún d'os quatre Estatos tien a suya propia cultura y tradicions, existen lazos culturals y economicos que unen a o país dende fa sieglos. Un d'os rasgos culturals comuns son os sistemas de clans, por un regular matriarcals. Istos clans pueden mesmo estendillar-se a mas d'una isla d'o país, creyando un sistema de relacions prou compleixo. Atro rasgo común d'a cultura micronesia ye a importancia tradicional d'as familias grans, a on a casa encluye a os pais, abuelos, fillos, primos y mesmo parients mas lexanos.
A isla de Yap ye famosa por os suyos "diners de piedra" conoixitos como piedras rai, uns grans discos de calsinera, de dica 4 metros de diametro y un gran forato en o centro. En estar de tanta grandaria, por un regular no se cambea de puesto a piedra, sino que se traspasa a suya propiedat. Bi ha cinco tipos prencipals: Mmbul, Gaw, Rai, Yar y Reng, ista zaguera de nomás 0,3 metros de diametro. A suya valura se basa tanto en a grandaria como en a suya historia. A mayoría d'ellas provienen d'atras islas, ya que no bi ha calsinera en Yap, bellas mesmo tan luen como Nueva Guinea, encara que quasi todas provienen de Palau. Se calcula que bi ha bellas 6.500 monedas repartitas por toda a isla.
A danza y a mosica fan parti important d'a cultura d'o país. Os bailes tradicionals encluyen o baile d'o palo, a on se danza a la vegata que se simula una luita con un palo, practicato en as islas de Yap, Chuuk y Pohnpei. Iste baile se reyaliza por ninos, hombres y mullers a la vegata, a esferencia d'os bailes de piet, que los reyalizan deseparatos. D'atra man, en as islas de Yap y Chuuk se reyalizan tamién bailes posatos, mas que mas por mullers.
Idiomas
Entre as luengas parlatas en os Estatos Federatos de Micronesia s'encluyen l'anglés (luenga oficial y d'uso mas común), o chuukés, o pohnpeiano, yap y o kosraeano.[4]
Bi ha tamién alto u baixo 3.000 parladors de kapingamarangi y ulithiano, y menos de 1.000 parladors de nukuoro.
Literatura
S'han feito bellas publicacions literarias en os Estatos Federatos de Micronesia.[5] En 2008, Emelihter Kihleng se convirtió en o primer micronesio d'a historia en publicar una colección de poesía en anglés.[6]
Fiestas oficials
O calandario de fiestas oficials ye fixo totz os anyos en tot o país, estando fixatas as siguients fiestas:[7]
| Fiestas nacionals | ||
|---|---|---|
| Fecha | Nombre | Notas |
| 1 de chinero | Cabo d'anyo | |
| 10 de mayo | Día d'os Estatos Federatos de Micronesia | Cabo d'anyo d'a Constitución |
| 24 d'octubre | Día d'as Nacions Unitas | |
| 3 de noviembre | Día d'a independencia | Cabo d'anyo d'a fin d'o protectorato. |
| 25 d'aviento | Día de Nadal | Naixencia de Chesús |
Si un fiesta coindice con o domingo, se celebra en tot o país o lunes siguient. Igualment, si una fiesta ye sabado, se celebra o viernes anterior.[8]
D'atra man, cada Estato tiene a suyas fiestas particulars:[9]
| Fiestas particulars en cada estato | ||
|---|---|---|
| Calendata | Nombre | Estato |
| 11 de chinero | Día d'a Constitución de Kosrae | Kosrae |
| 1 de marzo | Día de Yap | Yap |
| Marzo u abril | Viernes Santo | Pohnpei |
| Marzo u abril | Domingo de Resurrección | Pohnpei |
| 31 de marzo | Día d'a cultura | Chuuk y Pohnpei |
| 21 d'agosto | Día d'o Evanchelio | Kosrae |
| 8 de setiembre | Día d'a liberación | Kosrae |
| 11 de setiembre | Día d'a liberación | Pohnpei |
| 1 d'octubre | Día d'a Constitución de Chuuk | Chuuk |
| 8 de noviembre | Día d'a Constitución de Pohnpei | Pohnpei |
| Quatreno chueves de noviembre | Día d'Acción de gracias | Chuuk |
| 24 d'aviento | Día d'a Constitución de Yap | Yap |
Referencias
- ↑ General Assembly - Overall Votes - Comparison with U.S. vote lists Micronesia as in the country with the fourth high coincidence of votes. Micronesia has always been in the top four.
- ↑ FSM government website - Geography
- ↑ 3,0 3,1 FSM government website - Population
- ↑ CIA World Factbook
- ↑ (en) "Seeking Micronesian literary writers", Marianas Variety, 18 de febrero de 2009
- ↑ (en) "Micronesian Poet Publishes Collection of Poems", Office of Insular Affairs, May 12, 2008
- ↑ Articlo 601 d'o capítol 6 d'o títol 1 d'o Codigo d'os Estatos Federatos de Micronesia.
- ↑ (en) Articlo 602 d'o capítol 6 d'o títol 1 d'o Codigo d'os Estatos Federatos de Micronesia.
- ↑ (en) Micronesia public holidays 2008
Enrastres externos
Se veigan as imáchens de Commons sobre os Estatos Federatos de Micronesia.
- Pachina web oficial d'o Gubierno d'os Estatos Federatos de Micronesia.
