Saltar al conteníu

Diferencies ente revisiones de «Idioma alemán»

Editar los enllaces
De Wikipedia
Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antiguaEdición más nueva →
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
Xqbot (alderique | contribuciones)
29 640 ediciones
m iguo testu: consideráu el => consideráu'l
(Nun s'amuesen 43 revisiones intermedies de 17 usuarios)
Llinia 1: Llinia 1:
{{1000}}
{{1000}}
{{idioma}}
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300"
L''''alemán''' (''Deutsch'') ye un [[idioma]] [[indoeuropéu]] perteneciente al grupu de les [[llingües xermániques]].
! colspan="3" bgcolor="gainsboro" style="font-size:120%"|<big>Alemán</big><br /><small>Deutsch</small>
|-
| rowspan="5" valign="top"|Códigos d'identificación:
| valign="top"|[[ISO 639]]-1:
| valign="top"|de
|-
| valign="top"|ISO 639-2/B:
| valign="top"|ger
|-
| valign="top"|ISO 639-2/T:
| valign="top"|deu
|-
| valign="top"|ISO 639-3:
| valign="top"|deu
|-
| valign="top"|[[SIL]]:
| valign="top"|GER
|-
| valign="top"|[[Familia llingüística|Clasificación xenética]]:
| colspan="2" valign="top"|[[Indoeuropéu|Indoeuropea]]<br />[[Llingües xermániques|Xermánica]]<br />Occidental<br />'''Alemán'''
|-
| valign="top"|Dialeutos:
| colspan="2" valign="top"|Destaca el grupu ''Alemannisch'' nel que s'alcuentren los dialeutos suizos ''Schwyzerdüütsch''
|-
| valign="top"|Falantes:
| colspan="2" valign="top"|alredor de 120 millones (unos 100 millones como idioma maternu)
|-
| valign="top"|[[Llista d'idiomes por númberu de falantes|''Ranking'']]:
| colspan="2" valign="top"|9<sup>u</sup> idioma más faláu
|-
| valign="top"|Faláu en:
| colspan="2" valign="top"|[[Alemaña]] [82 millones],<br />[[Austria]] [7,5 millones],<br />[[Suiza]] [4,5 millones],<br /><small>Brasil, Francia...</small>
|-
| valign="top"|[[Idioma oficial|Oficial]] en:
| colspan="2" valign="top"|[[Alemaña]], [[Austria]], [[Liechtenstein]]<br /><small>[[Suiza]], [[Bélxica]], [[Luxemburgu]], [[Namibia]] (cooficial), Italia (sólo en delles rexones), etc.</small>
|}
L''''alemán''' (''Deutsch'' n'alemán) ye un [[idioma]] [[indoeuropéu]] perteneciente al grupu de les [[llingües xermániques]].


Hasta principios del [[sieglu XIX]], l'alemán estándar yera esclusivamente un idioma escritu; en [[1860]] espublizáronse por primera vegada unes regles gramaticales y ortográfiques (nel ''Manual Duden''). En [[1901]] declaráronse estes regles como les definiciones estándar del alemán.
Hasta principios del [[sieglu XIX]], l'alemán estándar yera esclusivamente un idioma escritu; en [[1860]] espublizáronse por primer vegada unes regles gramaticales y ortográfiques (nel ''Manual Duden''). En [[1901]] declaráronse estes regles como les definiciones estándar del alemán.


=== Oficialidá ===
== Definición ==
Actualmente entiéndese como llingua alemana la [[llingua estándar]] ([[Alemán estándar]]) sordida de los dialeutos del [[alemán mediu]] y l'[[alemán superior]] y toes aquelles variedaes llingüístiques del continuum dialeutal xermánicu occidental que conviven con esti estándar.
L'alemán ye l'únicu idioma oficial n'[[Alemaña]], [[Austria]] y [[Liechtenstein]]. Comparte oficialidá en [[Bélxica]] (col [[francés]] y l'[[holandés]]), [[Luxemburgu]] (col francés y el [[luxemburgués]]), [[Suiza]] (col francés, l'[[italián]] y el [[retorrománicu]]), en delles rexones italines (col italián) y en [[Namibia]] (dende xunu de 1984 xunto col [[afrikaans]] y l'[[inglés]]).


Tamién cuenten como "alemán" les antigües llingües [[antiguu altu alemán]] (''Althochdeutsch'') y l'[[altu alemán mediu]] (''Mittelhochdeutsch'') además de les variedaes coloquiales de l'alemán estándar (''Umgangsprache'') y llingües amestaes (como'l [[Missingsch]]).
L'alemán foi durante un tiempu la ''[[lingua franca]]'' d'Europa central, septentrional y oriental, hasta la [[Segunda Guerra Mundial]]. Anguaño, como llingua estranxera na enseñanza ye más popular que'l [[francés]]. El 38% de los europeos aseguren poder conversar n'alemán (ensin contar los nativos).

El [[Idioma luxemburgués|luxemburgués]] y otres variedaes en diáspora (como'l ''[[Pennsylvania Dutch]]'') nun se correspuenden col términu "alemán" ''stricto sensu'' por nun tar "subordinaes" a l'alemán estándar. Tampoco ye consideráu'l [[jiddisch]] como parte del alemán magar que tien el so orixe nel altu alemán mediu.

== Oficialidá ==
L'alemán ye l'únicu idioma oficial n'[[Alemaña]], [[Austria]] y [[Liechtenstein]]. Comparte oficialidá en [[Bélxica]] (col [[francés]] y l'[[holandés]]), [[Luxemburgu]] (col francés y el [[luxemburgués]]), [[Suiza]] (col francés, l'[[italián]], y el [[retorrománicu]]), en delles rexones italines (col italián) y en [[Namibia]] (dende xunu de 1984 xunto col [[afrikaans]] y l'[[inglés]]).

L'alemán foi durante un tiempu la ''[[llingua franca]]'' d'Europa central, septentrional y oriental, hasta la [[Segunda Guerra Mundial]]. Anguaño, como llingua estranxera na enseñanza ye más popular que'l [[francés]]. El 38% de los europeos aseguren poder conversar n'alemán (ensin contar los nativos).


== Dialeutos ==
== Dialeutos ==
Anque utilizamos el términu "alemán" pa referinos al idioma escritu, na fala diaria hai una bayura de variantes.
Anque utilizamos el términu "alemán" pa referinos al idioma escritu, na fala diaria hai una bayura de variantes toes elles pertenecientes al continuum llingüísticu xermanu occidental continental, xunto col luxemburgués y el [[Idioma neerlandés|neerlandés]].

Anguaño, la xente fala un mestu d'alemán estándar y el dialeutu autóctonu. Menos en [[Suiza]], u l'estándar nun se fala.


Les variaciones ente los distintos dialeutos son considerables; ye posible que falantes de distintos dialeutos no se puedan entender ente sí (polo que taríemos ante verdaderes llingües). Pue estremase los grupos dialeutales en dos variantes: el baxoalemán y l'altoalemán.
Les variaciones ente los distintos dialeutos son considerables; ye posible que falantes de distintos dialeutos nun se puedan entender ente sí. Pue estremase los grupos dialeutales en dos variantes: el baxoalemán y l'altoalemán.


La separtación ente elles dase na '''Llínia de Benrath'''. Esta separta les zones que sufrieron la segunda mutación consonántica xermánica de les que non la sufrieron. Esta mutación fízose alrodiu del añu [[500]] d.C. nos pueblos al sur d'esta llínia; los dialeutos d'estos pueblos dieron orixe al altoalemán d'anguaño. Los dialeutos de los pueblos al norte d'esta llínia formaron l'[[inglés]], [[holandés]], [[frisón]] y [[baxoalemán]].
La separtación ente elles dase na '''Llinia de Benrath'''. Esta separta les zones que sufrieron la segunda mutación consonántica xermánica de les que nun la sufrieron. Esta mutación fízose alrodiu del añu [[500]] d.C. nos pueblos al sur d'esta llinia; los dialeutos d'estos pueblos dieron orixe al altoalemán d'anguaño. Los dialeutos de los pueblos al norte d'esta llinia formaron l'[[inglés]], [[holandés]], [[frisón]] y [[baxoalemán]].


Un exemplu de les variaciones fonéticas vense darréu:
Otra segunda llínia destacable sería la marcada pol ríu [[Meno]], al sur de la cual la segunda mutación prodúzse totalmente ([[altoalemán]] o ''Hochdeutsch''), y al norte sólo parcialmente (alemán mediu o ''Mitteldeutsch'', de los cuales derívense l'alemán estándar). Un exemplu de les variaciones fonéticas vense darréu:


{| {{tablaguapa}} style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="center"
|-
|-
| '''Pallabra del baxoalemán'''
! Pallabra del baxoalemán
| '''Pallabra del altoalemán'''
! Pallabra del altoalemán
| '''Significáu'''
! Significáu
|-
|-
| ik
| ik
Llinia 96: Llinia 65:
|}
|}


Sicasí l'altu alemán ta xebráu en alemán mediu y alemán superior utilizando la [[Llinia Speyer]] (''Appel/Apfel'') o la [[Llinia Germersheim]] (''Pund/Pfund'')
Estes enormes diferencies ente los dialeutos del baxoalemán y del altoalemán dividen a la comunidá filolóxica. Unos sostienen que l'[[holandés]] ye un dialeutu del baxoalemán con normativa propia. Otros consideren al baxoalemán y al altoalemán como idiomes distintos.


A continuación una clasificación de les variedaes llingüístiques:
=== L'alemán suizu ===
Tien abondes variedaes: el ''zürituusch'' o alemán suizu de Zürich, l'alemán suizu de Berna, ''Ürnerdüütsch'', ''Schwiitscherdüütsch'', ''Lozärnerdüütsch'', ''Churerdüütsch'', ''Baseldiitsch'', ''Saint Gallemdüütsch'', ''Waliserdiitsch'', ...


* Dialeutos altoalemanes
==== Exemplos de variaciones léxiques dialeutales ====
** Alemán mediu
* ''Grüezi'' (n'alemán suizu de Zürich ''zürituusch'') > ''Hallo'' (en ''Hochdeutsch'') > «hola» (si bien so orixe ye ''Gruß'' n'aléman estándar)*''roibli'' (n'alemán suizu) > ''Mohrrübe'' o ''Karotte'' (en ''Hochdeutsch'') > «cenahoria»
*** Alemán mediu occidental (véase [[Llingües fránciques]])
* ''merci viel mal'' (n'alemán suizu) > ''Danke schön'' (en ''Hochdeutsch'') > «munches gracies»
**** Fráncicu mediu ([[Ripuariu]], [[Fráncicu moselán]], [[Luxemburgués]])
* ''snüfe'' (n'alemán suizu) > ''atmen'' (en ''Hochdeutsch'') > «respirar»
**** Fráncicu renanu ([[Pfälzisch]], [[Hésicu]])
* ''nöt'' (n'alemán suizu) > ''nicht'' (en ''Hochdeutsch'') > «non»
*** Alemán mediu oriental
* ''Sonnabend'' (en ''Niederdeutsch'') > ''Samstag'' (en ''Hochdeutsch'') > «sábadu»
**** [[Berlinés]]-[[Brandenburgués]]
* Según la rexón, la [[seronda]] pue recibir los nomes ''Herbst'', ''Spätjahr'', ''Spätling'', ente otros.
**** [[Altoprusianu]]

**** [[Silesiu]]
En dellos casos, los dialeutos suizos difieren considerablemente los unos de los otros, tal y como se pue observar nel siguiente exemplu:
**** [[Altosaxón-turinxu]]

** Fráncicu (entendíu como transición ente l'alemán mediu y l'altu alemán)
:''äs Mödeli Ankä'' (n'alemán suizu de Berna ''Berndüütsch'') >>
*** [[Fráncicu oriental]]
:''e Stükli Butter'' (n'alemán suizu de Zürich ''züritüütsch'') >>
*** [[Fráncicu renanu meridional]]
:''ein Stückchen Butter'' (en ''Hochdeutsch'') >>
** [[Alemán superior]]
: «un daqué de mantega»
*** [[Alemánicu]]
**** [[Altoalemánicu]] (la mayor parte de los dialeutos del [[Suizoalemán]])
**** [[Alemánicu superior]] (dialeutos sureños de suizoalemán)
**** [[Baxoalemánicu]] (ente ellos la mayor parte de dialeutos de l'[[alsacianu]] y l'[[alemán de Basilea]])
**** [[Suabu]]
*** [[Bávaroaustriacu]]
**** Bávaru mediu
**** Bávaru septentrional
**** Bávaru meridional
* Dialeutos baxoalemanes
** [[Baxu saxón]]
*** Baxu saxón septentrional
*** Ostfalianu
*** [[Westfalianu]]
** Baxu alemán oriental
*** Märkisch
*** Mecklenburgisch-Vorpommersch
*** Baxoprusianu
*** Ostpommersch
** Baxo fráncicu (ente ellos los dialeutos del [[neerlandés]])
*** [[Baxorenanu]]
*** [[Limburgués]]
*** [[Holandés]]
*** [[Brabante]]
*** [[Flamencu occidental]]
*** [[Zelandés]]


== Gramática ==
== Gramática ==
L'alemán ye una [[llingua flexiva]]. A diferencia del [[llatín]], la inflexón nun sólo afecta al final de la pallabra, sinon tamién a la so raíz, lo cual fai la declinación y la conxugación daqué más complexa.
L'alemán ye una [[llingua flexiva]]. A diferencia del [[llatín]], la inflexón nun sólo afecta al final de la pallabra, sinón tamién a la so raíz, lo cual fai la declinación y la conxugación daqué más complexa.


=== Flexón nominal ===
=== Flexón nominal ===
Llinia 161: Llinia 155:
* [[Moldavia]] 7.000
* [[Moldavia]] 7.000


== Deillas frases corrientes n'alemán ==
== Delles frases corrientes n'alemán ==
{| {{tablaguapa}}
{| {{tablaguapa}}
|- bgcolor=#eeeeee
|- bgcolor=#eeeeee
! align=left | Torna'l llionés/asturianu
! align=left | Torna a l'asturianu
! align=left | Frase
! align=left | Frase
! align=left | Lléase comu
|- valign=top
|- valign=top
|-
|-
|alemán || ''deutsch'' || doich
|alemán || ''Deutsch''
|-
|-
|hola || ''hallo'' || h.alo
|hola || ''Hallo''
|-
|-
|adiéus || ''auf Wiedersehen'' || auf víderseen
|adiós || ''auf Wiedersehen''
|-
|-
|por favor || ''bitte'' || bíte
|por favor || ''Bitte''
|-
|-
|ubrigáu || ''danke'' || dánque
|gracies || ''Danke''
|-
|-
|esu || ''das'' || das
|eso || ''das''
|-
|-
|cuántu? || ''wie viel?'' || vii fiil
|cuánto? || ''wie viel?''
|-
|-
|asturianu (alxetivu, llingua) || ''Asturisch''
|llionés || ''leonesisch'' || leonesix
|-
|-
|asturianu (home d'Asturies) || ''Asturier''
|sí || ''ja'' || ya
|-
|-
|non || ''nein'' || náin
|sí || ''ja''
|-
|-
|non || ''nein''
|aú ta la casa bañu? || ''Wo ist die Toilette?'' || vo ist di tualéte
|-
|-
|u ta la casa bañu? || ''Wo ist die Toilette?''
|salú! || ''prosit'' <br />''prost'' || prost
|-
|-
|salú! || ''prosit'' <br />''prost''
|Fala inglés? || ''Sprechen Sie englisch?'' || Xpreh.en si englix
|-
|-
|Fala inglés? || ''Sprechen Sie Englisch?''
|Nun entiendo || ''Ich verstehe nicht.'' || ih. ferstee nih.t
|-
|-
|Nun entiendo || ''Ich verstehe nicht.''
|Disculpe || ''Entschuldigung'' || entchúldigung
|-
|-
|Disculpe || ''Entschuldigung''
|Nun lu séi || ''Ich weiß es nicht'' || ih. váis es nih.t
|-
|Nun lo sé || ''Ich weiß es nicht''
|}
|}

== Referencies ==
{{llistaref}}


== Enllaces esternos ==
== Enllaces esternos ==
Llinia 207: Llinia 205:
* http://diccionario.escomposlinux.org
* http://diccionario.escomposlinux.org
* [http://www.diccionarios.tv/aleman.html Diccionarios de alemán]
* [http://www.diccionarios.tv/aleman.html Diccionarios de alemán]
* [http://www.lenguasgermanicas.tk Historia del alemán] - Hestoria del alemán y outras llinguas xermánicas.
* [http://www.lenguasgermanicas.tk Historia del alemán] - Historia del alemán y outras llinguas xermánicas.
* [http://www.esmedo.com/idiomas/aleman.html ESmedo] - Historia del idioma.
* [http://www.esmedo.com/idiomas/aleman.html ESmedo] - Historia del idioma.
* [http://dix.osola.com Diccionario alemán-español] (>107.000 entradas, incluye la gramática y foros)
* [http://dix.osola.com Diccionario alemán-español] (>107.000 entradas, incluye la gramática y foros)
* [http://www.freelang.net/espanol/diccionario/aleman.html Diccionario Freelang] - Diccionario alemán-español/español-alemán.
* [https://www.freelang.net/espanol/diccionario/aleman.html Diccionario Freelang] - Diccionario alemán-español/español-alemán.
* [http://www.ponsline.de/cgi-bin/wb/wb.pl?Richtung=DS Diccionario PONS] - Diccionario PONS alemán-español/español-alemán (120.000 entradas y giros).
* [http://www.ponsline.de/cgi-bin/wb/wb.pl?Richtung=DS Diccionario PONS] - Diccionario PONS alemán-español/español-alemán (120.000 entradas y giros).
* [http://www.deutschenglisches.com/ German English Dictionary]
* [http://www.deutschenglisches.com/ German English Dictionary]


{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Alemán]]
[[Categoría:Idioma alemán| ]]

[[Categoría:Llingües de Liechtenstein|Aleman]]
{{Enllaz AD|he}}

[[ab:Алман бызшәа]]
[[af:Duits]]
[[als:Deutsche Sprache]]
[[am:ጀርመንኛ]]
[[an:Idioma alemán]]
[[ang:Þēodsc sprǣc]]
[[ar:لغة ألمانية]]
[[arc:ܠܫܢܐ ܓܪܡܢܝܐ]]
[[arz:لغه المانى]]
[[ay:Aliman aru]]
[[az:Alman dili]]
[[ba:Немец теле]]
[[bar:Deitsche Sproch]]
[[bat-smg:Vuokītiu kalba]]
[[bcl:Aleman]]
[[be:Нямецкая мова]]
[[be-x-old:Нямецкая мова]]
[[bg:Немски език]]
[[bn:জার্মান ভাষা]]
[[bo:འཇར་མན་སྐད།]]
[[bpy:জার্মান ঠার]]
[[br:Alamaneg]]
[[bs:Njemački jezik]]
[[ca:Alemany]]
[[cdo:Dáik-ngṳ̄]]
[[ce:Germanhoyn mott]]
[[ceb:Inaleman]]
[[chr:ᎠᏂᏙᎢᏥ ᎧᏬᏂᎯᏍᏗ]]
[[ckb:زمانی ئاڵمانی]]
[[co:Lingua tedesca]]
[[crh:Alman tili]]
[[cs:Němčina]]
[[csb:Miemiecczi jãzëk]]
[[cu:Нѣмьчьскъ ѩꙁꙑкъ]]
[[cv:Нимĕç чĕлхи]]
[[cy:Almaeneg]]
[[da:Tysk (sprog)]]
[[de:Deutsche Sprache]]
[[diq:Almanki]]
[[dsb:Nimšćina]]
[[dv:އަލްމާނީ]]
[[el:Γερμανική γλώσσα]]
[[eml:Tedèsch]]
[[en:German language]]
[[eo:Germana lingvo]]
[[es:Idioma alemán]]
[[et:Saksa keel]]
[[eu:Aleman]]
[[ext:Luenga alemana]]
[[fa:زبان آلمانی]]
[[fi:Saksan kieli]]
[[fiu-vro:S'aksa kiil]]
[[fo:Týskt mál]]
[[fr:Allemand]]
[[frp:Alemand]]
[[frr:Tjüsch]]
[[fur:Lenghe todescje]]
[[fy:Dútsk]]
[[ga:An Ghearmáinis]]
[[gan:德語]]
[[gd:Gearmailtis]]
[[gl:Lingua alemá]]
[[gn:Alemañañe'ẽ]]
[[gu:જર્મન ભાષા]]
[[gv:Germaanish]]
[[hak:Tet-ngî]]
[[he:גרמנית]]
[[hi:जर्मन भाषा]]
[[hif:German bhasa]]
[[hr:Njemački jezik]]
[[hsb:Němčina]]
[[ht:Alman]]
[[hu:Német nyelv]]
[[hy:Գերմաներեն]]
[[ia:Lingua german]]
[[id:Bahasa Jerman]]
[[ie:German]]
[[ilo:Pagsasao nga Aleman]]
[[io:Germaniana linguo]]
[[is:Þýska]]
[[it:Lingua tedesca]]
[[ja:ドイツ語]]
[[jbo:dotybau]]
[[jv:Basa Jerman]]
[[ka:გერმანული ენა]]
[[kbd:Джэрмэныбзэ]]
[[kg:Kidoitce]]
[[kk:Неміс тілі]]
[[kl:Tyskisut]]
[[km:ភាសាអាល្លឺម៉ង់]]
[[kn:ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆ]]
[[ko:독일어]]
[[koi:Немеч кыв]]
[[krc:Немец тил]]
[[ksh:Dütsche Sprooch]]
[[ku:Zimanê almanî]]
[[kv:Немеч кыв]]
[[kw:Almaynek]]
[[ky:Немис тили]]
[[la:Lingua Theodisca]]
[[lad:Lingua alemana]]
[[lb:Däitsch]]
[[lez:Немец чIал]]
[[li:Duits]]
[[lij:Lengua tedesca]]
[[lmo:Lengua Tudesca]]
[[ln:Lialémani]]
[[lt:Vokiečių kalba]]
[[ltg:Vuocīšu volūda]]
[[lv:Vācu valoda]]
[[map-bms:Basa Jerman]]
[[mdf:Германонь кяль]]
[[mg:Fiteny alemana]]
[[mhr:Немыч йылме]]
[[mi:Reo Tiamana]]
[[mk:Германски јазик]]
[[ml:ജർമ്മൻ ഭാഷ]]
[[mn:Герман хэл]]
[[mr:जर्मन भाषा]]
[[ms:Bahasa Jerman]]
[[mwl:Lhéngua almana]]
[[mzn:آلمانی زبون]]
[[nah:Teutontlahtōlli]]
[[nap:Lengua germanese]]
[[nds:Düütsche Spraak]]
[[nds-nl:Duuts]]
[[new:जर्मन भाषा]]
[[nl:Duits]]
[[nn:Tysk]]
[[no:Tysk]]
[[nov:Germanum]]
[[nrm:Allemaund]]
[[nv:Bééshbichʼahii bizaad]]
[[oc:Alemand]]
[[os:Немыцаг æвзаг]]
[[pa:ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ]]
[[pap:Alemán]]
[[pcd:Alemant]]
[[pdc:Modern Hochdeitsch]]
[[pfl:Daitschi Sprooch]]
[[pih:Jirman]]
[[pl:Język niemiecki]]
[[pms:Lenga tedësca]]
[[pnb:جرمن]]
[[ps:آلماني ژبه]]
[[pt:Língua alemã]]
[[qu:Aliman simi]]
[[rm:Lingua tudestga]]
[[rmy:Jermanikani chib]]
[[ro:Limba germană]]
[[roa-tara:Lènga tedesche]]
[[ru:Немецкий язык]]
[[rue:Нїмецькый язык]]
[[rw:Ikidage]]
[[sa:जर्मन् भाषा]]
[[sah:Ниэмэс тыла]]
[[sc:Limba tedesca]]
[[scn:Lingua tidesca]]
[[sco:German leid]]
[[se:Duiskkagiella]]
[[sh:Nemački jezik]]
[[simple:German language]]
[[sk:Nemčina]]
[[sl:Nemščina]]
[[sm:Fa'asiamani]]
[[sq:Gjuha gjermane]]
[[sr:Немачки језик]]
[[ss:SíJalimáne]]
[[st:Se-jeremane]]
[[stq:Düütsk]]
[[su:Basa Jérman]]
[[sv:Tyska]]
[[sw:Kijerumani]]
[[szl:Mjymjecko godka]]
[[ta:இடாய்ச்சு மொழி]]
[[te:జర్మన్ భాష]]
[[tet:Lia-alemaun]]
[[tg:Забони олмонӣ]]
[[th:ภาษาเยอรมัน]]
[[tk:Nemes dili]]
[[tl:Wikang Aleman]]
[[tpi:Tok Jeman]]
[[tr:Almanca]]
[[tt:Alman tele]]
[[ty:Reo Heremani]]
[[udm:Немец кыл]]
[[ug:نېمىس تىلى]]
[[uk:Німецька мова]]
[[ur:جرمن زبان]]
[[uz:Nemis tili]]
[[vec:Łéngua todésca]]
[[vep:Saksan kel']]
[[vi:Tiếng Đức]]
[[vls:Duuts (toale)]]
[[vo:Deutänapük]]
[[wa:Almand (lingaedje)]]
[[war:Inaleman]]
[[wuu:德语]]
[[xal:Немшин келн]]
[[xh:IsiJamani]]
[[xmf:გერმანული ნინა]]
[[yi:דייטשיש]]
[[yo:Èdè Jẹ́mánì]]
[[za:Vah Dwzgoz]]
[[zea:Duuts]]
[[zh:德语]]
[[zh-classical:德語]]
[[zh-min-nan:Tek-gí]]
[[zh-yue:德文]]
[[zu:IsiJalimani]]

Revisión a fecha de 13:37 19 set 2023

Deutsch
Faláu en
Faláu en Alemaña, Austria, Bélxica, Chequia, Dinamarca, Italia, Liechtenstein, Luxemburgu, Polonia, Suiza y Francia
Númberu de falantes
Falantes Tipu Añu
58 452 300segunda llingua2019
76 540 740llingua materna2019
Datos
Familia South Germanic (en) Traducir y llingües xermániques occidentales
Estáu de vulnerabilidá 1 seguru
Sistema d'escritura alfabeto alemán (es) Traducir y alfabetu llatín
Reguláu por Rat für deutsche Rechtschreibung (es) Traducir y Leibniz Institute for the German Language (en) Traducir
Códigos
ISO 639-1 de
ISO 639-2 deu y ger
ISO 639-3 deu
Mapa de distribución
Cambiar los datos en Wikidata

L'alemán (Deutsch) ye un idioma indoeuropéu perteneciente al grupu de les llingües xermániques.

Hasta principios del sieglu XIX, l'alemán estándar yera esclusivamente un idioma escritu; en 1860 espublizáronse por primer vegada unes regles gramaticales y ortográfiques (nel Manual Duden). En 1901 declaráronse estes regles como les definiciones estándar del alemán.

Definición

Actualmente entiéndese como llingua alemana la llingua estándar (Alemán estándar) sordida de los dialeutos del alemán mediu y l'alemán superior y toes aquelles variedaes llingüístiques del continuum dialeutal xermánicu occidental que conviven con esti estándar.

Tamién cuenten como "alemán" les antigües llingües antiguu altu alemán (Althochdeutsch) y l'altu alemán mediu (Mittelhochdeutsch) además de les variedaes coloquiales de l'alemán estándar (Umgangsprache) y llingües amestaes (como'l Missingsch).

El luxemburgués y otres variedaes en diáspora (como'l Pennsylvania Dutch) nun se correspuenden col términu "alemán" stricto sensu por nun tar "subordinaes" a l'alemán estándar. Tampoco ye consideráu'l jiddisch como parte del alemán magar que tien el so orixe nel altu alemán mediu.

Oficialidá

L'alemán ye l'únicu idioma oficial n'Alemaña, Austria y Liechtenstein. Comparte oficialidá en Bélxica (col francés y l'holandés), Luxemburgu (col francés y el luxemburgués), Suiza (col francés, l'italián, y el retorrománicu), en delles rexones italines (col italián) y en Namibia (dende xunu de 1984 xunto col afrikaans y l'inglés).

L'alemán foi durante un tiempu la llingua franca d'Europa central, septentrional y oriental, hasta la Segunda Guerra Mundial. Anguaño, como llingua estranxera na enseñanza ye más popular que'l francés. El 38% de los europeos aseguren poder conversar n'alemán (ensin contar los nativos).

Dialeutos

Anque utilizamos el términu "alemán" pa referinos al idioma escritu, na fala diaria hai una bayura de variantes toes elles pertenecientes al continuum llingüísticu xermanu occidental continental, xunto col luxemburgués y el neerlandés.

Les variaciones ente los distintos dialeutos son considerables; ye posible que falantes de distintos dialeutos nun se puedan entender ente sí. Pue estremase los grupos dialeutales en dos variantes: el baxoalemán y l'altoalemán.

La separtación ente elles dase na Llinia de Benrath. Esta separta les zones que sufrieron la segunda mutación consonántica xermánica de les que nun la sufrieron. Esta mutación fízose alrodiu del añu 500 d.C. nos pueblos al sur d'esta llinia; los dialeutos d'estos pueblos dieron orixe al altoalemán d'anguaño. Los dialeutos de los pueblos al norte d'esta llinia formaron l'inglés, holandés, frisón y baxoalemán.

Un exemplu de les variaciones fonéticas vense darréu:

Pallabra del baxoalemán Pallabra del altoalemán Significáu
ik ich yo
maken machen facer
Dorp Dorf pueblu
tussen zwischen ente
op auf encima de
Korf Korb cesta
dat das eso
Appel Apfel mazana

Sicasí l'altu alemán ta xebráu en alemán mediu y alemán superior utilizando la Llinia Speyer (Appel/Apfel) o la Llinia Germersheim (Pund/Pfund)

A continuación una clasificación de les variedaes llingüístiques:

Gramática

L'alemán ye una llingua flexiva. A diferencia del llatín, la inflexón nun sólo afecta al final de la pallabra, sinón tamién a la so raíz, lo cual fai la declinación y la conxugación daqué más complexa.

Flexón nominal

Los nomes alemanes flexónense según:

  • Tres tipos de la declinación (fuerte, débil o mixta).
  • Tres xéneros (masculín, femenín o neutru).
  • Dos númberos (singular o plural).
  • Cuatro casos (nominativu, acusativu, xenitivu o dativu).

Los nomes sustantivos escríbense con mayúscules, seyan comunes o propios.

Otra notable (pero non esclusiva) carauterística del alemán ye l'habilidá pa construyir pallabres compuestes de complexidá teóricamente illimitada. Por ello, a muchos inventos dáse-yos nomes compuestos d'esti tipu, en vez d'inventar pallabres nueves: por exemplu, "frigoríficu" ye Kühlschrank ('armariu fríu'); televisor ye Fernseher ('visor llonxanu'); telescopiu ye Fernrohr ('tubo llonxanu'). Oxetos antiguos tamién siguen el mesmu patrón, como Handschuhe (guantes, 'zapatos de mano').

Falantes d'alemán nel mundu

Delles frases corrientes n'alemán

Torna a l'asturianu Frase
alemán Deutsch
hola Hallo
adiós auf Wiedersehen
por favor Bitte
gracies Danke
eso das
cuánto? wie viel?
asturianu (alxetivu, llingua) Asturisch
asturianu (home d'Asturies) Asturier
sí ja
non nein
u ta la casa bañu? Wo ist die Toilette?
salú! prosit
prost
Fala inglés? Sprechen Sie Englisch?
Nun entiendo Ich verstehe nicht.
Disculpe Entschuldigung
Nun lo sé Ich weiß es nicht

Referencies

Enllaces esternos

Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Idioma_alemán&oldid=4059964»