[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
выпраўленне перасылак
Тэг: Спасылкі на старонкі неадназначнасцяў
(Не паказана 8 прамежкавых версій 7 удзельнікаў)
Радок 1:
{{Значэнні|Спасылка2=Кітай, значэнні}}
{{Дзяржава
|Беларуская назва = Кітайская Народная Рэспубліка
|Арыгінальная назва = 中华人民共和国<br/>Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó
|Родны склон = Кітая
|Частка =
Радок 62:
<!-- |Без гімна=* -->
}}
'''Кітай''' ({{lang-zhКітайская|中國|中国|Zhōngguó}}), афіцыйна '''Кітайская Народная Рэспубліка''' (КНР, {{lang-zhКітайская|中華人民共和國|中华人民共和国|Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó}}) — краіна ва [[Усходняя Азія|Усходняй Азіі]]. Мяжуе з [[Расія]]й і [[Манголія]]й на поўначы, з [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэяй]] на ўсходзе, з [[Казахстан]]ам, [[Кыргызстан]]ам, [[Таджыкістан]]ам, [[Афганістан]]ам і [[Пакістан]]ам на захадзе, з [[Індыя]]й, [[Непал]]ам, [[Бутан]]ам, [[М'янма]]й, [[Лаос]]ам і [[В'етнам]]ам на поўдні. На ўсходзе абмываецца [[Жоўтае мора|Жоўтым]], [[Усходне-Кітайскае мора|Усходне-Кітайскім]] і [[Паўднёва-Кітайскае мора|Паўднёва-Кітайскім]] морамі Ціхага акіяна. [[Тайвань]] — найбуйнейшы востраў Кітая — займае дэ-факта незалежная [[Кітайская Рэспубліка]], якую Пекін не прызнае. Кітай займае [[Спіс краін паводле насельніцтва|першае месца ў свеце па колькасці насельніцтва]]; [[Спіс краін паводле плошчы|трэцяе месца — па плошчы]]. Касмічная дзяржава. КНР з’яўляецца адной з пяці афіцыйных ядзерных дзяржаў, пастаянным членам [[Савет Бяспекі ААН|Савета Бяспекі ААН]], валодае самай вялікай у свеце арміяй і другім у свеце ваенным бюджэтам. Поспехі ў эканамічным развіцці даюць падставы разглядаць КНР у якасці патэнцыйнай звышдзяржавы.
 
Прырода Кітая неверагодна разнастайная. У межах краіны ляжыць найбуйнейшае ў свеце нагор’е — [[Тыбет]], а на мяжы з [[Непал]]ам уздымаюцца горы-васьмітысячнікі, сярод якіх і [[Эверэст]]. Кітай валодае багатымі мінеральнымі, агракліматычнымі, воднымі рэсурсамі. Тут цячэ трэцяя ў свеце па даўжыні і шматводнасці рака — [[Янцзы]]. Вельмі востра стаіць пытанне аховы прыроды: лясы на ўсходзе Кітая амаль цалкам высечаны а іх жывёльны свет — знішчаны, рэкі і азёры брудныя, паветрам у гарадах часта немагчыма дыхаць.
 
Кітай з’яўляецца адной з калысак чалавецтва — цывілізацыя ў даліне [[Хуанхэ]] ўзнікла шмат тысяч гадоў таму. У першым тысячагоддзі новай эры кітайская цывілізацыя адносілася да ліку найболь развітых у свеце. Менавіта ў той час былі зроблены 4 «вялікіх кітайскіх вынаходніцтвы»: компас, [[папера]], [[порах]], ручны набор літар. Дынастыйная гісторыя Кітая скончылася на дынастыі Цын з заснаваннем у выніку Сіньхайскай рэвалюцыі ў 1911 [[Рэспубліка Кітай|Рэспублікі Кітай]]. У першай палове ХХ стагоддзя Кітай быў ахоплены грамадзянскімі войнамі, паміж якімі быў перыяд японскай акупацыі. У 1949 да ўлады прыйшла [[Камуністычная партыя Кітая]] на чале з [[Маа Цзэдун]]ам, а прыхільнікі партыі [[Гаміньдан]] уцяклі на [[Тайвань]], дзе пабудавалі свой Кітай. Дзякуючы эканамічным поспехам, у канцы ХХ — пачатку ХХІ ст. КітаўКітай стаў адной з самых магутных і ўплывовых дзяржаў свету.
 
Кітайская Народная Рэспубліка — [[Камуністычная партыя|камуністычная]] [[Аднапартыйная сістэма|аднапартыйная]] [[унітарная дзяржава|ўнітарная дзяржава]]. Уся ўлада канцэнтруецца ў руках [[Камуністычная партыя Кітая|Камуністычнай Партыі Кітая]], старшыня якой з’яўляёцца прэзидэнтам Кітая. Сённяшні кіраўнік Кітая — [[Сі Цзіньпін]]. КНР дзеліцца на 22 правінцыі, 5 аўтаномных раёнаў, 4 гарады цэнтральнага падпарадкавання (Пекін, [[Шанхай]], [[Чунцын]], [[Цяньцзінь]]) і спецыяльныя адміністрацыйныя раёны ([[Ганконг]] і [[Макаа]]). Ва ўсёй дзяржаве дзейнічае адзін час. Сталіца — горад [[Пекін]], другі па велічыні ў Кітаі і адзін з найбуйнейшых у свеце.
 
Насельніцтва КНР перавысіла 1,4 млрд чалавек, што на 2019 год дазваляе Кітаю заставацца — як і на працягу ўсёй гісторыі чалавецтва — самай населенай краінай свету. Апошнія дзесяцігоддзі, дзякуючы дэмаграфічнай палітыцы, натуральны прырост істотна зменшыўся. Сённяшні Кітай адчувае сур’ёзнае старэнне насельніцтва з усімі наступствамі. У палавой структуры адчувальная перавага мужчын над жанчынамі. У Кітаі найбольшая колькасць атэістаў у свеце. Папулярныя рэлігіі — [[будызм]], [[даасізм]], [[кітайская народная рэлігія]]. Большая частка насельніцтва — кітайцы, што канцэнтруюцца пераважна на ўсходзе, дзе шчыльнасць перавышае 500 чал/км². Імкліва расце доля гарадскога насельніцтва (59 % у 2018 годзе). Найбуйнейшы горад — [[Шанхай]].
 
Кітай — індустрыяльная краіна, ключавая дзяржава з ліку тых, што развіваюцца. Займае першае месца па агульным аб’ёме ВУП (па [[Парытэт пакупніцкай здольнасці|ППЗ]]), другое — па намінале. Самы вялікі ў свеце прамысловы вытворца і экспарцёр. У ХХІ стагоддзі ажыццяўляе эканамічную экспансію па ўсім свеце. КНР з’яўляецца членам такіх арганізацый як: [[БРЫКС|БРІКС]], [[Група дваццаці|Вялікая 20кадваццатка]], [[Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва]], [[Азіяцка-Ціхаакіянскае эканамічнае супрацоўніцтва|АЦЭС]], форуму Кітай-Індыя-М’янма-Бангладэш.
 
== Этымалогія ==
Радок 99:
 
=== Клімат ===
На поўначы і захадзе Кітая клімат умераны, рэзка кантынентальны. Вялізная кантынентальная маса абумоўлівае панаванне азіяцкага максімума ўзімку і вобласці нізкага ціску ўлетку. У замкнутых «ячэйках» катлавін вельмі халодная зіма (да -35 &nbsp;°C) і вельмі гарачае лета (сярэднія тэмпературы вышэй за +24 &nbsp;°C); ападкаў выпадае мала (150—300 мм). Пры руху на ўсход летнія тэмпературы амаль не змяняюцца, а зімовыя — растуць, але дадатнымі становяцца толькі на поўдзень ад вусця Янцзы. Расце і колькасць ападкаў: наветраныя ўсходнія схілы «ступеняў» атрымліваюць 500—800 мм, а паўднёва-ўсходняе ўзбярэжжа дзякуючы трапічным залевам і [[тайфун]]ам — да 2000 мм — гэта вобласці мусоннага клімату з летнім максімумам ападкаў.
 
=== Рэкі і азёры ===
[[File:Qutang Gorge on Changjiang.jpg|thumb|Янзцы ў адной з ''трох цяснін'']]
Рэкі Кітая адносяцця пераважна да басейна Ціхага акіяна — гэта [[Янцзы]], [[Хуанхэ]], [[Хэйлунцзян]] (Амур), [[Чжуцзян]], [[Меконг|Ланьцанцзян (Меконг)]], [[Сіцзян]], [[Нуцзян]]. [[Брахмапутра]] (кітайская назва Ялу Цангпо) прарываецца праз Гімалаі да Індыйскага акіяна; а на паўночным захадзе доўгі шлях да [[Об]]і і Паўночнага Ледавітага акіяна пачынае [[Іртыш]]. Вытокі ўсіх буйных рэк Кітая знаходзяцца ў гарах. Таючы снег на ўсходняй ўскраіне Тыбецкага плато забяспечвае вадой галоўныя артэрыі краіны. Рэкі ўнутранага басейна ўпадаюць у азёры ўнутраных раёнаў (салёныя азёры [[Цынхай (возера)|Цынхай]] і інш.), або губляюцца ў пустынях ці салёных багнах (высмаглыя азёры [[Лабнор]] і Цзюйянь). З вялікімі рэкамі звязаны багатыя аквапрадуктамі прэснаводныя азёры, такія, як [[Паянху]], [[Дунцінху]] і [[Тайху]]. Маюцца таксама тысячы штучных азёр — вадасховішчаў. ЎздоўжУздоўж узбярэжжа цягнецца Вялікі канал Кітая, які злучае вусці рэк Янцзы, [[Хуайхэ]] і Хуанхэ. Канал быў пабудаваны ў VII—XIII стст.. і мае сумарную даўжыню 2470 км.
 
=== Ландшафты ===
Радок 116:
У Кітаі найгоршая ў свеце сітуацыя з забруджваннем паветра. З 20 гарадоў з самым дымным небам у свеце, 16 — кітайскія. Прычына таму — прымяненне вугалю ў энергетыцы і камунальнай гаспадарцы, імклівы рост аўтапарка. Ва ўмовах зімовага антыцыклону вялікія індустрыяльныя гарады паўночнага Кітая проста задыхаюцца ад [[смог]]у. [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|Кітайскі тыгр]] Асабліва пакутуе [[Пекін]], што ляжыць у замкнёным паніжэнні. Мяркуецца, што празмерная забруджанасць паветра выклікае рост лёгачных захворванняў, у тым ліку анкалагічных. Кітай падпісаў, [[Кіёцкі пратакол]], але не узяў на сябе ніякіх абавязкаў і не спяшаецца змяншаць выкіды вуглякіслага газу.
 
Рэкі Кітая, нават самыя вялікія, ператварыліся ў сапраўдныя сцёкавыя канавы. Гэта звязана з выкідамі неачышчаных прамысловых і камунальных водаў і з вельмі спрэчнымі стандартамі дапушчальнай канцэнтрацыі забруджвальнікаў. Забруджаны нават падземныя воды, да чаго спрычынілася сельская гаспадарка. Яна ж у адказе і за імклівую эрозію глебаў і [[апустыньванне]]. Паводле даследванняў 2007 года Кітай страчвае каля 4000 кв.км. прадукцыйных земляў штогод. Нягледзячы на тое, што з 1970-х на мяжы Гобі ствараюцца «зялёныя бар’еры», працяглыя засухі і нерацыянальныя метады вядзення сельскай гаспадаркі прыводзяць да пыльных бур, якiяякія назаляюць паўночнаму Кітаю кожную вясну, часам даходзячы да Карэі і Японіі.
 
== Гісторыя ==
Радок 133:
 
[[File:Destroying Chinese war junks, by E. Duncan (1843).jpg|thumb|Абстрэл кітайскіх джонак, эпізод Першай Опіумнай вайны]]
У першай палавіне [[18 стагоддзе|XVIII стагоддзя]] цынскаму ўраду ўдалося наладзіць дастаткова эфектыўнае кіраванне краінай, адным з вынікаў гэтага было тое, што Кітай быў краінай з найвышэйшым паказчыкам павелічэння колькасьціколькасці насельніцтва. Цынскі двор праводзіў [[Хайцын|палітыку самаізаляцыі]], што прывяло да адкрыцця Кітая заходнім дзяржавам сілаю: паразы ў [[Опіумныя войны|Опіумных войнах]] і ператварэння ў паўкаланіяльную краіну. Пазней супрацоўніцтва з заходнімі дзяржавамі дапамагло дынастыі пазбегнуць паражэння ў часы [[паўстанне тайпінаў|паўстання тайпінаў]], праводзіць адносна паспяховую мадэрнізацыю краіны і такім чынам праіснаваць да пачатку [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]], аднак і стала чыннікам росту нацыяналістычных (антыманчжурскіх) настрояў.
 
Дынастыйная гісторыя Кітая скончылася ў 1911 з заснаваннем у выніку Сіньхайскай рэвалюцыі [[Рэспубліка Кітай|Рэспублікі Кітай]]. У першай палове ХХ стагоддзя Кітай пагрузіўся ў перыяд грамадзянскіх войнаў, якія падзялілі краіну на два асноўных палітычных лагеры: спачатку міжнародна прызнаны [[Бэянскі урад]] у [[Пекін]]е і [[нацыяналістычны ўрад|нацыяналістычны ўрад Гаміньдана]] ў [[Гуанчжоу|Кантоне]], а потым — афіцыйны ўрад Гаміньдана і камуністычны ўрад [[Маа Цзэдун]]а. Баявыя дзеянні скончыліся ў 1949, калі камуністы перамаглі ў грамадзянскай вайне і стварылі Кітайскую Народную Рэспубліку. Прыхільнікі Гаміньдана адступілі на Тайвань, дзе [[Тайвань|Рэспубліка Кітай]] пряцягвае існаваць па сённяшні дзень.
Радок 155:
 
[[File:Macri con Xi Jinping G20 2016.jpg|thumb|[[Сі Цзіньпін]] з прэзідэнтам Аргенціны М.Макры на саміце G20, 2016]]
Пасада прэзідэнта КНР была ўведзена Канстытуцыяй краіны 1954 года, адменена ў 1975 годзе, а затым зноў адноўлена ў 1982 годзе. Прэзідэнтам — абіраецца ён тэрмінам на пяць гадоў — з’яўляецца генеральны сакратар КПК. З 2012 пасаду займае [[Сі Цзіньпін]]. У 2017 ён быў пераабраны на другі тэрмін. Да 11 сакавіка 2018 года старшыня КНР мог займаць гэтую пасаду не больш за два тэрміны, аднак дэпутаты Усекітайскага сходу народных прадстаўнікоў (УСНП) 13-га склікання ўнеслі папраўкі ў канстытуцыю краіны, адмяніўшы абмежаванні на тэрмін паўнамоцтваў.<ref>[http://zviazda.by/be/news/20180317/1521269676-si-czinpin-peraabrany-starshynyoy-knr zviazda.by]</ref> Другая фігура ва ўрадзе Кітая — прэм’ер-міністр, які ўзначальвае кабінет міністраў і уваходзіць у склад кітайскага Палітбюро. У 2013 годзе прэм’ерам стаў выбітны палітык Лі Кэцян.
 
Да асноўных палітычных праблем адносяцца рост прорвы між багатымі і беднымі, а таксама карупцыя ва ўрадзе. Тым не менш, узровень даверу кітайцаў да сваёй палітычнай сістэмы і сваіх правадыроў вельмі высокі — 85-90 % паводле апытання 2011.
Радок 202:
* [[Цзянсу]]
* [[Цзянсі]]
* [[ЦзіліньГірын]]
* [[Ляанін]]
|
* [[ЦінхайЦынхай]]
* [[Шаньсі]]
* [[Шаньдун]] (сталіца [[Біньчжоу]])
Радок 211:
* [[Сычуань]]
| valign="top"|
* [[Правінцыя Тайвань, (правінцыя КНР)|Тайвань]] <sup>†</sup>
* [[Юньнань]]
* [[Чжэцзян]]
Радок 222:
|-
|colspan=2|
* [[Гуансі-Чжуанскі аўтаномны раён|Гуансі-Чжуанскі]] (у тым ліку [[Гарадская акруга Гуйлінь|Гуйлінь]])
* [[Унутраная Манголія]]
* [[Нінся-Хуэйскі аўтаномны раён|Нінся-Хуэйскі]]
* [[Нінся]]
* [[Сіньцзян-Уйгурскі аўтаномны раён|Сіньцзян-Уйгурскі]]
* [[Сінцзян]]
* [[Тыбецкі аўтаномны раён|Тыбецкі]]
* [[Аўтаномны раён Тыбет|Тыбет]]
|colspan="2" valign="top"|
* [[Пекін]] (北京市)
* [[ЧунцінЧунцын]] (重庆市)
* [[Шанхай]] (上海市)
* [[Цяньцзінь]] (天津市)
Радок 248:
[[File:Lujiazui tallest buildings.jpg|thumb|Шанхай]]
Размяшчэнне насельніцтва надзвычай нераўнамернае. Сярэдняя яго шчыльнасць складае каля 140 чал./км², але на поўдні Вялікай Кітайскай раўніны ўзрастае да 400—650, а ў Тыбеце — зніжаецца да 1,5 чал./км². Паскоранае эканамічнае развіццё прадвызначыла хуткую ўрбанізацыю Кітая — доля гарадскога насельніцтва
набліжаецца да 60 %. Найбольш урбанізаванымі з’яўляюцца прамыслова-развітыя правінцыі Паўночна-Усходняга Кітая. Больш за 90 % гарадоў сканцэнтравана на ўсходзе краіны. У КНР найбольшы ў свеце лік гарадоў-мільянераў, у якіх пражывае палова насельніцтва краіны. Кітай займае першае месца ў свеце па колькасці гараджан (чакаецца, што да 2030 іх кольскасць дасягне мільярда), ліку гарадоў-мільянераў (160 у 2015) і мегасіці — агламерацый з насельніцтвам больш за 10 млн. У лік сямі кітайскіх мегасіці уваходзяць [[Шанхай]] (25,8 млн.чал. у 2018), [[Пекін]] (19 млн), [[ЦянцзіньЦяньцзінь]], [[Чунцын]], [[Гуанчжоў]], [[Шэньчжэнь]] і [[Ухань]].
 
== Гаспадарка ==
Радок 258:
У 2021 годзе валавы ўнутраны прадукт у Кітаі павялічыўся на 8,1 % ў параўнанні з папярэднім годам, пры гэтым сярэднія тэмпы росту за два гады склалі 5,1 %. Аб’ём эканомікі КНР склаў 114,4 трыльёна юаняў (звыш 18 трлн амерыканскіх долараў), і выйшаў на другое месца ў свеце. ВУП на душу насельніцтва склаў 80,97 тысячы юаняў (12,55 тысячы долараў), перавысіўшы сярэдні сусветны ўзровень ВУП на душу насельніцтва. Валавы нацыянальны даход склаў 113,3 трыльёна юаняў, павялічыўшыся ў параўнанні з 2020 на 7,9 %<ref>[https://zviazda.by/be/news/20220303/1646311935-abyom-kitayskay-ekanomiki-peravysiu-18-trylyonau-dolarau zviazda.by]</ref>.
 
[[File:Tianjin and Beijing ISS026-E-010155 lrg.jpg|thumb|ЦянцзіньЦяньцзінь і Пекін, эканамічны раён Jing-Jin-Ji. Тут ствараецца 10 % кітайскага ВУП]]
Кітай — індустрыяльная краіна з магутнай прамысловасцю. Дзякуючы стабільна высокім тэмпам росту эканомікі, адносна нізкаму кошту і высокай кваліфікацыі працоўнай сілы пры высокай прадукцыйнасці, КНР з’яўляецца сёння адной з самых інвестыцыйна прывабных краін свету і найбуйнейшым вытворцам прамысловай прадукцыі. Сённяшні Кітай з’яўляецца «Сусветнай фабрыкай». Кітай актыўна ўключыўся у міжнародны гандаль і цяпер з’яўляецца адным з яго лідараў. Найбольш значныя сектары кітайскай эканомікі — гэта здабыўная прамысловасць, машынабудаванне (у т.л. аўтамабіле- і электроніка), чорная металургія, энергетыка (у т.л. зялёная), тэкстыльная і швейная прамысловасць, рознічны гандаль, банкаўскі сектар, тэлекамунікацыі, турызм, інтернет-гандаль. Ніхто ў свеце не выпускае больш электраэнергіі, аўтамабіляў (у тым ліку, электрамабіляў), электронікі, сталі, тканін і адзення, прадуктаў харчавання. У 2019 кітайскі рознічны гандаль па сваім аб’ёме пераўзыйдзе амерыканскі. Вытворчыя сілы Кітая сканцэнтраваны ў трох прыбярэжных раёнах: Дэльце Жамчужнай ракі на поўдні, дэльце Янцзы пасярэдзіне, і Jing-Jin-Ji (Пекін-ЦянцзіньЦяньцзінь) на поўначы.
 
У 2018 годзе даход ад электроннай апрацоўчай індустрыі дасягнуў 10,6 трлн юаняў (1,5 трлн долараў), павялічыўшыся на 9 %, а прыбытак ад распрацоўкі праграмнага забеспячэння — 6,3 трлн юаняў (910 млн долараў), з ростам на 14,2 %<ref>[http://zviazda.by/be/news/20190805/1564952400-23-trylyona-dolarau-na-elektronicy zviazda.by]</ref>.
 
У 2018 Кітаю належалі 9 з 20 найбуйнейшых інтэрнет-кампаній свету. Аб’ём інтернет-пакупак на кітайскім рынку перавысіў 1 трлн даляраў. У тым жа годзе Кітай прыцягнуў 105 млрд $ інвестыцый у выглядзе венчурнага капіталу. Менавіта тут размяшчаюцца самыя дарагія стартапы свету (або юнікорны — стартапы коштам боьшыябольшыя за 1 млрд $), такія як ByteDance і Ant Financial, а таксама SenseTime and Face++ — найбуйнейшыя стартапы ў сферы штучнага інтэлекту.
 
[[File:Graph of Major Developing Economies by Real GDP per capita at PPP 1990-2013.png|thumb|Імклівы рост кітайскага душавога ВУП асабліва ўражвае ў параўнанні, 1990—2013]]
Радок 270:
70 % энергетычнага балансу краіны прыходзіцца на каменны вугаль. На Кітай прыходзіцца палова сусветнай здабычы і спажывання гэтага не самага экалагічнага паліва. У 2013 годзе, абышоўшы ЗША, Кітай стаў найбуйнейшым імпарцёрам нафты ў свеце. Да 2020 года ў планах выйсці на ўзровень здабычы ў дыяпазоне ад 60 млрд да 100 млрд кубаметраў сланцавага газу штогод<ref>[http://www.kommersant.ru/doc/1896136 Газовые амбиции Китая], Коммерсантъ, 19 марта 2012 г.</ref>. На рацэ Янцзы створаны каскад з наймагутнейшых ГЭС у свеце, будаўніцтва працягваецца. У 2018 Кітай меў 174 ГВт магутнасцяў сонечнай энергетыкі (40 % сусветнай) і найбуйнейшы ў свеце ветрапарк.
 
У 2017 ў Кітаі было выраблена 29 млн аўтамабіляў, што склала 30 % ад сусветнай вытворчасці. У 2018 Кітай выпусціў палову ўсіх новых электрамабіляў у свеце (BEV and PHEV). Кітайскія кампаніі — [[Huawei]] (найбуйнейшая кампанія ў галіне электронікі пасля Apple), [[Xiaomi]], Oppo, Vivo, OnePlus — кантралююць 40 % сустветнага рынку смартфонаў. Кітай плануе давесці вытворчасць айчынных прамысловых робатаў да 100 000 у 2020 годзе.
 
У 2017 у сферы турызму было створана 11 % кітайскага ВУП (намінал) — 1,35 трлн даляраў. У сектары прама і ўскосна занята 28 млн чалавек. Найбольшае значэнне мае ўнутраны турызм (5 млрд паездак), у знешнім Кітай уваходзіць у сусветныя лідары.
Радок 334:
==== Маўзалей імператара Цынь Шы Хуандзі і «тэракотавая армія» ====
 
Г.Горад СіаньСіянь, правінцыя Шэньсі, уключаны ў спіс ЮНЕСКА ў 1987 годзе. Знаходзіцца ўза 35 км ад горада СіаняСіяня, пабудаваны ў 221—210 гг. да н. э. для першага імператара аб’яднанага Кітая. На яго будаўніцтве былі занятыя 700 тыс. рабочых. У падземным палацы размяшчаецца больш за 400 пахаванняў, яго плошча — больш за 56,25 кв. км. Галоўнае экспанаты комплексу — тэракотавая армія, выпадкова выяўленая мясцовымі сялянамі ў 1974 годзе. У трох скляпеністых падземных камерах знаходзяцца ў агульнай складанасці фігуры каля 7400 салдат і коней і 90 ваенных калясніц — практычна ўся імператарская армія. Фігуры выкананыя ў поўны рост, іх вышыня 1,8 м, твар кожнага салдата унікальны.
 
=== Кітайскія вынаходкі ===
Радок 369:
* [[Апошняе кітайскае папярэджанне]]
 
== Крыніцы ==
{{зноскі}}
{{reflist}}
 
== Літаратура ==
* Кітай // {{Крыніцы/БелЭн|8|Кітай||297—310}} С. 297—310.
* {{кніга|загаловак=Геаграфія мацерыкоў і краін: вучэб. дапам. для 9-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / Н. У. Навуменка, М. Л. Страха; пад рэд. Н. У. Навуменка; пер. з рус. мовы М. Л. Страхі. — 2-е выд., перапрац. — Мінск: Нар. асвета, 2011. ISBN 978-985-03-1594-6}}
 
{{краінаКітай ўу тэмах}}
|краіна = Кітай
|краіны = Кітая
|краіне = Кітаі
|выява = {{сцяг Кітая|35px}}
}}
{{Краіны Азіі}}
{{Краіны ля Жоўтага мора}}