Кітай: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Іван Булва (размовы | уклад) др →Гаспадарка |
Іван Булва (размовы | уклад) |
||
Радок 249:
== Гаспадарка ==
[[File:Pudong area of Shanghai, at night.jpg|thumb|Раён Пудонг у [[Шанхай|Шанхаі]] — найбуйнейшым горадзе і адной з фінансавых сталіц Кітая]]
[[File:Graph of Major Developing Economies by Real GDP per capita at PPP 1990-2013.png|thumb|Імклівы рост кітайскага душавога ВУП асабліва ўражвае ў параўнанні, 1990-2013]]▼
Пры Маа Цзэдуне гаспадарка цалкам адпавядала [[сацыялізм|сацыялістычным]] ідэалам — была планавай і дзяржаўнай. Пачынаючы з 1978 ішло рэфармаванне кітайскай эканомікі ў бок [[Рыначная эканоміка|рыначнай арыентацыі]], але пад моцным дзяржаўным кантролем ("дзяржаўны капіталізм"). На вёсцы зямля вярталася ў прыватную ўласнасць, у партовых гарадах ствараліся [[свабодныя эканамічныя зоны]], што прыцягвалі інвестыцыі і фармавалі экспартны патэнцыял. Дзяржаўныя прадпрыемствы рэструктурызаваліся і перадаваліся прыватным уласнікам (дзяржава пакінула за сабой кантроль толькі над стратэгічнымі галінамі: энергетыкай, ваеннай прамысовасцю), нерэнтабельныя заводы зачыняліся. І праз 40 гадоў ад пачатку рэформаў, у 2018 годзе, у прыватным сектары стваралася 60 % ВУП, 90 % новых працоўных месцаў; было занята 80 % эканамічна актыўнага насельніцтва гарадоў.<ref>http://www.ecns.cn/news/2018-11-05/detail-ifyzmsck5342618.shtml</ref>
Радок 255:
Дзякуючы пераходу ў бок рынку, з ранніх 1980-х па сённяшні дзень кітайскі ВУП расце ў сярэднім на 6 % штогод (а ў 2000-2010 — на 10,5%!), што можна разглядаць як найхутчэйшыя ў свеце тэмпы. Штогадовы прырост кітайскага ВУП у 2010-х перавышае супольны прырост усёй [[Вялікая сямёрка|Вялікай сямёркі]]. Валавы ўнутраны прадукт КНР склаў у [[2018]] 12 трлн долараў па намінале (2-е месца ў свеце, пасля [[ЗША]]) і амаль 27 трлн долараў па парытэце пакупніцкай здольнасці (1-е месца ў свеце). У Кітаі па стане на 2018 пражывае 336 даляравых мільярдэраў і 3,5 мільёнаў мільянераў. Эканамічныя рэформы выцягнулі з галечы неверагодную народную масу: з 1990 па 2013 колькасць кітайцаў за рысай беднасці скарацілася з 765 да 25 мільёнаў.
[[File:Tianjin and Beijing ISS026-E-010155 lrg.jpg|thumb|Цянцзінь і Пекін, эканамічны раён Jing-Jin-Ji. Тут ствараецца 10 % кітайскага ВУП]]
Кітай — індустрыяльная краіна з магутнай
У 2018 Кітаю належалі 9 з 20 найбуйнейшы' інтэрнет-кампаній свету. Аб'ём інтернет-пакупак на кітайскім рынку перавысіў 1 трлн. даляраў. У тым жа годзе Кітай прыцягнуў 105 млрд $ інвестыцый у выглядзе венчурнага капіталу. Менавіта тут размяшчаюцца самыя дарагія стартапы свету (або юнікорны — стартапы коштам боьшыя за 1 млрд $), такія як ByteDance і Ant Financial, а таксама SenseTime and Face++ — найбуйнейшыя стартапы ў сферы штучнага інтэлекту.
▲[[File:Graph of Major Developing Economies by Real GDP per capita at PPP 1990-2013.png|thumb|Імклівы рост кітайскага душавога ВУП асабліва ўражвае ў параўнанні, 1990-2013]]
Імкліва растуць і душавыя паказчыкі. Знаходзячыся ў восьмым дзясятку краін па ВУП на душу насельніцтва (каля 20 000 ў 2019), Кітай, паводле класіфікацыі Сусветнага банку, адносіцца да дзяржаў з сярэднім прыбыткам. У 2010-я ў Кітаі сфарміравалася колькасна найвялікшая ў свеце праслойка сярэдняга класа. Чакаецца, што да 2025 да сярэдняга класа будзе належаць 600 млн. жыхароў Кітая. Пры гэтым для краіны характэрныя эканамічныя кантрасты: гарады і прыбярэжныя раёны значна больш заможныя ў параўнанні з сельскімі і ўнутранымі раёнамі.
70 % энергетычнага балансу краіны прыходзіцца на каменны вугаль. На Кітай прыходзіцца палова сусветнай здабычы і спажывання гэтага не самага экалагічнага паліва. У 2013 годзе, абышоўшы ЗША, Кітай стаў найбуйнейшым імпарцёрам нафты ў свеце. Да 2020 года ў планах выйсці на ўзровень здабычы ў дыяпазоне ад 60 млрд да 100 млрд кубаметраў сланцавага газу штогод<ref>[http://www.kommersant.ru/doc/1896136 Газовые амбиции Китая], Коммерсантъ, 19 марта 2012 г.</ref>. На рацэ Янцзы створаны каскад з наймагутнейшых ГЭС у свеце, будаўніцтва працягваецца. У 2018 Кітай меў 174 ГВт магутнасцяў сонечнай энергетыкі (40 % сусветнай) і найбуйнейшы ў свеце ветрапарк. ▼
У 2018 Кітай выпусціў палову ўсіх новых электрамабіляў у свеце (BEV and PHEV). Кітайскія кампаніі — Huawei (найбуйнейшая кампанія ў галіне электронікі пасля Apple), Xiaomi, Oppo, Vivo, OnePlus — кантралююць 40 % сустветнага рынку смартфонаў. Кітай плануе давесці вытворчасць айчынных прамысловых робатаў да 100 000 у 2020 годзе.
▲70 % энергетычнага балансу краіны прыходзіцца на каменны вугаль. На Кітай прыходзіцца палова сусветнай здабычы і спажывання гэтага не самага экалагічнага паліва. У 2013 годзе, абышоўшы ЗША, Кітай стаў найбуйнейшым імпарцёрам нафты ў свеце. Да 2020 года ў планах выйсці на ўзровень здабычы ў дыяпазоне ад 60 млрд да 100 млрд кубаметраў сланцавага газу штогод<ref>[http://www.kommersant.ru/doc/1896136 Газовые амбиции Китая], Коммерсантъ, 19 марта 2012 г.</ref>. У 2018 Кітай меў 174 ГВт магутнасцяў сонечнай энергетыкі (40 % сусветнай) і найбуйнейшы ў свеце ветрапарк.
У 2017 у сферы турызму было створана 11 % кітайскага ВУП (намінал) — 1,35 трлн даляраў. У сектары прама і ўскосна занята 28 млн чалавек. Найбольшае значэнне мае ўнутраны турызм (5 млрд паездак), у знешнім Кітай уваходзіць у сусветныя лідары.
== Культура ==
| |||