Федэрыка Феліні

Федэрыка Феліні
італ.: Federico Fellini
Федэрыка Феліні (1965)
Дата нараджэння	20 студзеня 1920(1920-01-20)[…]
Месца нараджэння	Рыміні, правінцыя Рыміні, Эмілія-Раманья, Каралеўства Італія
Дата смерці	31 кастрычніка 1993(1993-10-31)[…] (73 гады)
Месца смерці	Рым, правінцыя Рым, Лацыа, Італія
Месца пахавання	Fellini tomb[d]
Грамадзянства	Італія
Жонка	Джульета Мазіна
Адукацыя	Рымскі ўніверсітэт Ла Сапіенца
Прафесія	кінарэжысёр, сцэнарыст
Кар’ера	1945—1992
Узнагароды	«Оскар» (1956, 1957, 1963, 1974, 1993) Вялікі крыж ордэна За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай
IMDb	0000019
federicofellini.it
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Федэры́ка Фелі́ні (італ.: Federico Fellini; 20 студзеня 1920 — 31 кастрычніка 1993) — выбітны італьянскі рэжысёр. Уладальнік пяці прэмій «Оскар» і «Залатой пальмавай галіны» Канскага кінафэстываля.

Біяграфія

Раннія гады

Федэрыка Феліні нарадзіўся 20 студзеня 1920 года ў Рыміні. Яго бацькі, Урбана Феліні (1894—1956) і Іда Барбіяні (1896—1984), пабраліся шлюбам у 1918 годзе ў Рыме, пасля чаго пераехалі ў Рыміні, дзе бацька пачаў працаваць каміваяжорам. У сям’і было яшчэ двое дзяцей: Рыкарда (1921—1991) і Марыя Мадалена (1929—2002).

Федэрыка рос хваравітым дзіцем. У дзяцінстве Феліні любіў ставіць спектаклі: рабіў маскі, размалёўваў лялек, шыў касцюмы. Вялікае ўражанне на яго зрабіў цырк, які прыехаў на гастролі.

Адукацыю Федэрыка атрымаў класічную, скончыў манастырскую школу ў Фаа. У 1937 годзе ён пераехаў ва Фларэнцыю, дзе вучыўся на рэпарцёра, падзарабляў карыкатурыстам у фірме «Феба» свайго прыяцеля Дэмаса Баніні. У 1938 годзе Феліні прыехаў у Рым. Жыў недалёка ад вакзала, у мэбляваных пакоях, суседнічаў з гандлярамі-кітайцамі, зладзеямі і прастытуткамі. За сваю худнечу Федэрыка атрымаў мянушку «Гандзі». У гэты час ён зарабляў на жыццё малюнкамі для газет і часопісаў, пісаў тэксты для вар’етэ, рэкламы і невялікіх радыёпастановак.

З 1938 па 1942 год Феліні публікуецца ў знакамітым гумарыстычным часопісе «Марк Аўрэлій», вядомым сваім антыфашызмам. Каля сямісот яго твораў убачылі свет, перш чым яму прапанавалі пісаць сцэнарыі.

Ваенныя гады

Каб ухіліцца ад службы ў войску, Федэрыка даводзілася сімуляваць хваробы.

У 1943 годзе на адным рымскім радыё гучалі пацешныя перадачы пра жыццё закаханых — Чыка і Паліны, напісаныя Федэрыка Феліні. Неўзабаве яму прапанавалі паказаць гэтыя гісторыі на экране, і Феліні ўзяў на сябе пастаноўку. Адной з выканаўцаў была чароўная Джульета Мазіна. Яна і стала адзінай жонкай Федэрыка Феліні. Ён зваў яе сваёй галоўнай крыніцай натхнення.

Праз некалькі тыдняў пасля вяселля Джульета зацяжарыла, але з-за выпадковага падзення ў яе здарыўся выкідак. У сакавіку 1945 года ў Феліні нарадзіўся сын, які быў названы ў гонар бацькі. Але маленькі Федэрыка быў вельмі слабым і праз два тыдні пасля нараджэння памёр. Больш дзяцей у сям’і Феліні не было.

Творчыя гады

Калі ў Рым увайшлі саюзныя войскі, Феліні са сваім сябрам гандлявалі ў невялікай крамцы шаржамі на пераможцаў. Аднойчы да іх зайшоў Раберта Раселіні. Ён збіраўся зняць кароткаметражку пра дона Маразіні — рымскага святара, расстралянага немцамі. Феліні пашырыў тэму і разам з Серджа Амідэі і Раберта Раселіні напісаў сцэнарый да фільма «Рым, адкрыты горад». Поспех быў грандыёзны. Фільм паклаў пачатак неарэалізму. Федэрыка стаў вядомым сцэнарыстам. Феліні напісаў яшчэ некалькі сцэнараў, прыкладам, да фільма Раберта Раселіні «Пайза». Таксама Феліні здымаецца ў 1948 годзе ў Раселіні ў стужцы «Любоў».

У 1950 годзе Федэрыка ставіць свой першы фільм разам з Альберта Латуада пад назвай «Агні вар’етэ». Феліні напісаў сцэнарый для новага фільма «Белы шэйх» (1952), рэжысёрам якога павінен быў стаць Антаніёні, але той адмовіўся здымаць па такім сцэнарыі. Таму Феліні зняў фільм сам. Поспеху гэты фільм не меў, але наступныя два — «Мамчыны сынкі» і «Любоў у горадзе» (абодва — 1953 года) былі прыняты публікай і крытыкамі цяплей. «Мамчыны сынкі» атрымаў прэмію «Срэбны леў» на Венецыянскім кінафестывалі 1953 года і быў намінаваны на прэмію «Оскар» за найлепшы арыгінальны сцэнарый.

Дарога

Асноўны артыкул: Дарога (фільм, 1954)

Яшчэ ў 1949 годзе Федэрыка Феліні напісаў сцэнар да фільма «Дарога», але ніяк не мог знайсці сродкі для здымак. Нарэшце, калі прадзюсар быў знойдзены, Феліні пачынае працу, з канца 1953 года да вясны 1954 года, прытым большую частку часу ён здымаў на прыродзе. У галоўных ролях Федэрыка зняў сваю жонку Джульету Мазіну і актора Энтані Куіна. Пасля працы над гэтым фільмам у Федэрыка Феліні здарыўся псіхічны надлом, як сам рэжысёр пазней зваў «Чарнобыль душы». Ва ўзнагароду за ўсе пакуты — поўны і безумоўны поспех фільма. Больш пяцідзесяці ўзнагарод, у ліку якіх «Срэбны леў» на Венецыянскім кінафестывалі і прэмія «Оскар» 1957 года за найлепшы замежны фільм. Дзіўны па сіле і таленавітасці твор італьянскага рэжысёра азначаў адыход ад рэалізму ўбок сімвалічнай прыпавесці; з’яўляецца безумоўным кінематаграфічным шэдэўрам і сёння. Фільм меў камерцыйны поспех, што дазволіла мужам Феліні купіць сабе добрую кватэру ў Паролі, фешэнэбельным зялёным раёне Рыма.

Ночы Кабірыі

Асноўны артыкул: Ночы Кабірыі

Пасля менш вядомай стужкі «Махляры» (1955) Феліні стварае яшчэ адзін шэдэўр — «Ночы Кабірыі» (1957).

У жаласнай дабрыні і трагічнай даверлівасці гераіні фільма (яе іграла Джульета Мазіна) Феліні шукаў нейкі містычны сэнс вечнага змагання Дабра і Зла.

Салодкае жыццё

Асноўны артыкул: Салодкае жыццё

Вяршыняй творчасці Федэрыка Феліні стаў фільм 1960 года «Салодкае жыццё». Філасофская прыпавесць пра італьянскае грамадства, што хвалюецца «эканамічнае дзіва» пасля некалькіх гадоў галечы. Феліні хацеў паказаць, як бестурботнае, пустое, бессэнсоўнае жыццё, у якім пануюць адзінота, адчужэнне, раз’яднанне людзей. Сам Феліні не згаджаўся з тым, як трактавалі назву яго фільма. Рэжысёр меў на ўвазе, што жыццё складаецца з чароўных імгненняў, якія хочацца піць, як салодкае віно. Але многія ўспрынялі фільм як выклік грамадству. Хіба можна аддавацца празмернасцям, калі вакол гэтулькі беднякоў? Але Феліні спрабаваў вытлумачыць, што саладосць жыцця даступная кожнаму, трэба проста ўмець яе распазнаць.

У Ватыкане да карціны паставіліся негатыўна, адменнае абурэнне выклікала сцэна са стрыптызам. Газета L’Osservatore Romano пераназвала фільм у «Агіднае жыццё» і змяшчала адзін за адным разгромныя артыкулы, патрабуючы яго забараніць, а кожнага, хто яго паглядзіць, адлучваць ад царквы.

5 лютага 1960 года на прэм’еры ў Капітэль дэ Мілан адзін з гледачоў плюнуў рэжысёру ў твар. Сцвярджаюць, што ў той вечар ён і Мастраяні ледзь уніклі лінчавання. Героя Марчэла звалі п’яніцай, распуснікам, дармаедам… Нехта прапанаваў фільм спаліць, а Феліні пазбавіць італьянскага грамадзянства. Аднак поспех «Салодкага жыцця» ў дэмакратычных пластоў Італіі і за мяжой прымусіў апанентаў замоўкнуць. Вельмі хутка «Салодкае жыццё» назвалі знакам вялікай эпохі ў італьянскім кіно.

Карціна атрымала «Залатую пальмавую галіну» на кінафестывалі ў Канах і зрабіла значны ўплыў на кінематаграфістаў усяго свету. У гэтым фільме цудоўную акторскую гульню паказаў Марчэла Мастраяні, пасля чаго ў яго з Федэрыка складаецца на ўсё жыццё сяброўства і супрацу. «Марчэла і я — гэта адно цэлае», — сцвярджаў Феліні.

Бакача-70

Асноўны артыкул: Бакача-70

У 1962 годзе выйшаў фільм адразу чатырох рэжысёраў — «Бакача-70». Спрабуючы ўзнавіць дух «Дэкамерона», кожны аўтар зняў навелу, якая з’яўляецца скончаным фільмам у фільме.

Восем з паловай

Асноўны артыкул: Восем з паловай

Наступная, шмат у чым аўтабіяграфічная карціна «Восем з паловай» (1963) атрымала мноства прэмій, у тым ліку «Оскар» за найлепшы замежны фільм і Галоўны прыз на міжнародным кінафестывалі ў Маскве, дзякуючы якому Феліні першым разам наведаў Савецкі Саюз.

Марчэла Мастраяні, праца якога ў фільме стала неперасягненым шэдэўрам, гуляў самога Феліні: яго нуду, турботу, сумневы, сталыя пошукі праўды і жах штодзённасці, «яго адчуванне крызісу жыцця, пустой мішуры балагана і магію творчых ператварэнняў».

Джульета і духі

Асноўны артыкул: Джульета і духі

Фільм «Джульета і духі» (1965) быў задуманы для Джульеты і пра Джульету. Феліні выношваў яго вельмі доўга, яшчэ з часоў «Дарогі». Выканаўцы галоўных роляў — Марыа Пізу і Мазіна — сыгралі тонка, пераканаўча, па-майстэрску, аднак фільм не выклікаў захаплення ні ў крытыкаў, ні ў гледача. Фільм прынёс Феліні нямала клопатаў: падатковыя органы звінавацілі яго ў фінансавых парушэннях. Суд пастанавіў, што ён павінен даплаціць у касу дзяржавы 200 тысяч долараў. Нягледзячы на тое, што прысуд быў выяўна несправядлівым, Федэрыка яму падпарадкаваўся і разам з Джульетай перабраўся з шыкоўных апартаментаў у сціплую кватэру.

Тры крокі ў трызненні

Асноўны артыкул: Тры крокі ў трызненні, фільм

У пачатку 1967 года Феліні апынуўся ў лякарні, прытым ён думаў, што вось-вось памрэ, гэтак моцнымі былі болі ў грудзі. Але гэтым разам абыйшлося. Федэрыка пісаў, што жыццё для яго зараз стала важнейшым і каштоўным: «Сустрэча са смерцю мне давяла, як моцна я прывязаны да жыцця».

У 1968 годзе Феліні разам з Луі Малем і Ражэ Вадзімам экранізуе творы Эдгара Алана По «Духі смерці» (ці «Тры крокі ў трызненні»). Пад кіраўніцтвам такіх мэтраў кінематографа ўсе акцёры гуляюць проста бліскуча.

Рым

Асноўны артыкул: Рым (фільм, 1972)

У 1969 годзе з'явілася карціна «Сатырыкон Феліні» — грандыёзная містэрыя, што ўзновіць на экране фантастычны свет Рымскай імперыі часоў заняпаду.

Праз два гады з’явілася незаўважная камедыя «Блазны»

Федэрыка часта задавалі пытанне, што для яго значыць Рым. Замест адказу ён зняў «Рым» (1972). Фільм прасякнуты светлым пачуццём свята, феерыі, чароўнай казкі, у якой пераплецены ўласныя ўспаміны рэжысёра, уражанні ад прачытаных кніг і ўбачаных спектакляў, рэпартажна знятыя кадры вуліц і завулкаў Рыма.

Амаркорд

Асноўны артыкул: Амаркорд (фільм)

Наступны фільм Феліні «Амаркорд» (1973, прэмія «Оскар») таксама расказваў гісторыі пра горад, але зараз гэта быў Рыміні, горад яго дзяцінства. Сцэнар ён напісаў разам з паэтам Таніна Гуэрам. У карціне шмат смешных персанажаў і камічных сітуацый. На мясцовым дыялекце Рамані «амаркорд» азначае прыблізна «я ўспамінаю». Гэта і ёсць таемны ключ да творчасці Феліні, які ўжо ўстаў на вяршыню славы, патрэбу акунуцца ў свет свайго дзяцінства.

Федэрыка падабалася вадзіць машыну. У яго быў выдатны «Ягуар», потым ён набыў «Шэўрале», крыху пазней «Альфа-Рамеа». Напачатку 1970-х пад колы яго аўтамабіля ледзь не трапіў хлопчык-раварыст. На шчасце, юны парушальнік правіл адкараскаўся лёгкім спалохам, але ўзрушаны Феліні тут жа за бесцань прадаў машыну нямецкаму турысту, а сам з тых часоў за руль больш не сядаў і аддаваў перавагу пешым прагулянкам.

Казанова Феліні

Асноўны артыкул: Казанова Федэрыка Феліні

Яго новы фільм «Казанова Федэрыка Феліні» (1976) — вольнае пераасэнсаванне мемуараў знакамітага авантурніка XVIII стагоддзя — выклікаў некаторае расчараванне ў часткі крытыкаў і гледачоў, ці ці то незадаволеных трактоўкай выявы Казановы, то прыгнечаных надмерным буянствам фантазіі Феліні. Феліні з нехаццю ўзяўся за гэту пастаноўку і пазней прызнаваўся, што Казанова выклікае ў яго агіду, а мемуары «знакамітага палюбоўніка» здаюцца тэлефоннай кнігай.

Рэпетыцыя аркестра

Асноўны артыкул: Рэпетыцыя аркестра

Феліні не любіў перапынкаў у працы. Тэлестужку «Рэпетыцыя аркестра» (1979) ён зняў за шаснаццаць дзён. Яшчэ шэсць тыдняў пайшло на мантаж і агучванне. Гэта стужка на рэдкасць простая па сваёй сюжэтнай арганізацыі. Гэты фільм-прыпавесць выклікаў лавіну рэцэнзій і водгукаў у італьянскім друку, прытым кожны тлумачыў яго па-свойму.

Познія гады

У 1980-х Феліні паставіў чатыры фільмы. У 1980 годзе выйшла драма «Горад жанчын» з Мастраяні ў галоўнай ролі. Вар’яцтва, але шчырае і напоўненае асабістымі перажываннямі, адчуваннямі, выявамі і метафарамі. Тэма сур’ёзная, а знята лёгка, з іроніяй.

Прыпавесць 1983 года «І карабель плыве…». Узяты гістарычны факт, узяты цалкам рэальныя героі, але як усё згуляна, як усё здатнае аб’ёмней простай падзеі ў гісторыі, дзе замяшаны як чалавечыя стасункі, палітыка, адносіны паміж рознымі пластамі ў грамадстве…

«Джынджэр і Фрэд» (1986) пра італьянскіх танцораў Фрэда (Мастраяні) і Джынджэр (Мазіна), якія капіявалі знакамітую на ўвесь свет амерыканскую пару Фрэда Астэра і Джынджэр Роджэрс, а таксама спавядальнае «Інтэрв’ю» (1987), у якім Мастраяні вяртаецца разам з Анітай Экберг у «Салодкае жыццё».

У сваёй апошняй карціне «Голас Месяца» (1990) паводле аповесці Эрмана Кавацоні рэжысёр прэзентаваў свет з пункту гледжання бяскрыўднага вар’ята, які толькі што выйшаў з псіхлякарні.

Смерць

Паказальнік у парка імя Федэрыка Феліні ў Рыміні

У сакавіку 1993 года рэжысёр атрымаў ганаровага «Оскара» за ўнёсак у кінамастацтва. 30 кастрычніка Федэрыка і Джульета Мазіна збіраліся адсвяткаваць у коле сяброў залатое вяселле, аднак 15 кастрычніка Феліні шпіталізавалі з інсультам. 31 кастрычніка, праз 50 гадоў і адзін дзень пасля вяселля з Джульетай, Феліні сканаў.

Калі Італія хавала вядомага рэжысёра, рух у Рыме быў спынены. Шматтысячны натоўп выпраўляў жалобны картэж апладысментамі па дарогах Італіі — ад Рыма да фамільнага склепа сям’і Феліні ў маленькім прыморскім мястэчку Рыміні (дзе майстар і нарадзіўся).

Джульета Мазіна, хворая на рак лёгкіх, перажыла мужа на пяць месяцаў. Перад смерцю 23 сакавіка 1994 года яна выказала жаданне быць пахаванай з фатаграфіяй Федэрыка ў руцэ.

Ушанаванне памяці

• Астэроід (5150) Феліні
• Аэрапорт у Рыміні названы ў яго гонар.

Фільмаграфія

Год		Беларуская назва	Арыгінальная назва	Роля
1950	ф	Агні вар’етэ	Luci del Varieta	рэжысёр (супольна з Альберта Латуадай), сцэнарыст
1952	ф	Белы шэйх	Lo Sceicco Bianco	рэжысёр
1953	ф	Мамчыны сынкі	I Vitelloni	рэжысёр, сцэнарыст
1954	ф	Дарога	La Strada	рэжысёр, сцэнарыст
1955	ф	Махляры	Il bidone	рэжысёр, сцэнарыст
1957	ф	Ночы Кабірыі	Le notti di Cabiria	рэжысёр, сцэнарыст
1960	ф	Салодкае жыццё	La Dolce Vita	рэжысёр, сцэнарыст
1963	ф	Восем з паловай	8½	рэжысёр
1965	ф	Джульета і духі	Giulietta degli Spiriti	рэжысёр, сцэнарыст
1969	дак	Дзённік рэжысёра	Block-notes di un regista	рэжысёр, сцэнарыст, камеа
1969	ф	Сатырыкон Феліні	Fellini — Satyricon	рэжысёр, сцэнарыст
1970	тф	Чао, Федэрыка!	Ciao Federico!	камеа (фільм Гідэона Бахмана (ням.: Gideon Bachmann) пра здымкі «Сатырыкона»)
1970	тф	Блазны	I Clowns	рэжысёр, сцэнарыст, галоўная роля
1972	ф	Рым	Fellini Roma	рэжысёр, сцэнарыст
1973	ф	Амаркорд	Amarcord	рэжысёр
1976	ф	Казанова Федэрыка Феліні	Il Casanova di Federico Fellini	рэжысёр, сцэнарыст
1978	ф	Рэпетыцыя аркестра	Prova d’Orchestra	рэжысёр, сцэнарыст
1980	ф	Горад жанчын	La Citta' delle Donne	рэжысёр, сцэнарыст
1983	ф	І карабель плыве…	E la Nave Va	рэжысёр, сцэнарыст
1986	ф	Джынджэр і Фрэд	Ginger e Fred	рэжысёр, сцэнарыст

Эпізоды ў кінаальманахах

• 1953 — Любоў у горадзе / L’Amore in Citta (эпізод «Шлюбнае агенцтва» / «Agenzia matrimoniale»)
• 1962 — Бакача-70 / Boccaccio '70 (эпізод «Спакуса доктара Антоніа» / «Le Tentazioni Del Dottor Antonio»)
• 1968 — Тры крокі ў трызненні / Histoires Extraordinaires (эпізод «Тобі Даміт» / «Toby Dammit»)

Прызы і прэміі

• 1957 — Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм на замежнай мове («Дарога»)
• 1958 — Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм на замежнай мове («Ночы Кабірыі»)
• 1960 — «Залатая пальмавая галіна» Канскага кінафэсту за фільм «Салодкае жыццё»
• 1963 — Галоўны прыз Маскоўскага кінафестывалю за фільм «Восем з паловай»
• 1964 — Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм на замежнай мове («Восем з паловай»)
• 1966 — Прэмія «Залаты Глобус» за фільм «Джульета і духі»
• 1976 — Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм на замежнай мове («Амаркорд»)
• 1977 — Оскар за найлепшы дызайн касцюмаў у фільме «Казанова»
• 1978 — Прэмія BAFTA за фільм «Казанова»
• 1985 — Ганаровы залаты леў Венецыянскага кінафестывалю за ўнёсак у кінамастацтва
• 1987 — Залаты прыз Маскоўскага кінафестывалю за фільм «Інтэрв’ю»
• 1990 — Імператарская прэмія (Японія)
• 1993 — Ганаровы Оскар «За ўнёсак у кінамастацтва»

Літаратура

• Бачелис Т. Феллини. — Москва: Наука, 1972. — 384 с.
• Федерико Феллини. Делать фильм / Пер. с ит. и коммент. Ф. М. Двин. — Москва: Искусство, 1984. — 287 с.
• Федерико Феллини. Феллини о Феллини : статьи, нтервью, воспоминания, сценарии: «8/1/2», «Рим», «Джинджер и Фред». — Москва: Радуга, 1984. — 487 с. — ISBN ISBN 5-05-002304-1.
• Федерико Феллини, Шарлотта Чэндлер. Мой трюк — режиссура. — Радуга. Архівавана 5 студзеня 2012.
• Костанцо Костантини. Феллини. — Молодая гвардия, 2009. — 271 с. — (ЖЗЛ). — 3 000 экз. — ISBN 978-5-235-03156-2.

Спасылкі

• Федэрыка Феліні на сайце «Internet Movie Database» (англ.)
• Фонд Феліні Афіцыйны сайт Фонду Федэрыка Феліні (італ.)
• Федерико Феллини Архівавана 6 лютага 2007. на сайте film.ru
• Федерико Феллини — Биография, фильмография на Oldcinema Архівавана 29 красавіка 2009.
• Фильмы Федерико Феллини на сайте InoeKino.ru
• Интервью с Феллини
• Карикатуры Феллини Архівавана 8 лістапада 2014.
• Фотогалерея Федерико Феллини и Джульетты Мазины Архівавана 18 кастрычніка 2010.
• Феллини на церемонии награждения на YouTube
• Сайт о Федерико Феллини
• Валерий Кичин. Фильм о Феллини прошел в полупустом зале (нявызн.). Российская газета (6 сентября 2013). Праверана 3 верасня 2013.