X86

80486 DX2

x86 (па-ангельску: Intel 80x86) — архітэктура працэсара і аднайменны набор камандаў, упершыню рэалізаваная ў працэсарах кампаніі «Інтэл». Назва ўтвораная ад дзьвюх лічбаў, якімі заканчваліся назвы працэсараў «Інтэл» раньніх мадэляў — 8086, 80186, 80286 (i286), 80386 (i386), 80486 (i486). За час свайго існаваньня набор камандаў пастаянна пашыраўся, захоўваючы сумяшчальнасьць з папярэднімі пакаленьнямі. Акрамя «Інтэл», набор камандаў x86 таксама рэалізаваны ў працэсарах іншых вытворцаў: AMD, IBM, Siemens, VIA, Transmeta, IDT, Zhaoxin, НВА Інтэграл і інш. У цяперашні час для 32-разраднай вэрсіі архітэктуры існуе яшчэ адна назва — IA −32 (Архітэктура «Інтэл» — 32).

Храналёгія

У табліцы ніжэй прыведзены мадэлі працэсараў і сэрыі мадэляў, якія рэалізуюць варыянты набору інструкцый x86 у храналягічным парадку. Кожны элемэнт радка характарызуецца значна ўдасканаленымі або камэрцыйна пасьпяховымі дызайнамі мікраархітэктуры працэсара.

Храналёгія архітэктуры x86

Пакаленьне	Упершыню зьявіліся	Вядомыя мадэлі працэсараў	Адрасная прастора
			Лінейная	Віртуальная	Фізычная
1-е	1978	Intel 8086, Intel 8088 (1979)	16-bit	Н/Д	20-bit
	1982	Intel 80186, Intel 80188 NEC V20 і V30 (1983)
2-е	1982	Intel 80286 і клоны		30-bit	24-bit
3-е (IA-32)	1985	Intel 80386, AMD Am386 (1991)	32-bit	46-bit	32-bit
4-е	1989	Intel 80486 Cyrix Cx486SLC і DLC (1992) AMD Am486 (1993) і Am5x86 (1995)
5-е	1993	Intel Pentium, Pentium MMX (1996)
	1994	NexGen Nx586 AMD 5k86 і K5 (1996)
	1995	Cyrix Cx5x86 Cyrix 6x86 і MX (1997), MII (1998)
6-е	1995	Intel Pentium Pro			36-bit (PAE)
	1997	Intel Pentium II, Pentium III (1999) Celeron (1998), Xeon (1998)
	1997	AMD K6, K6-2 (1998), K6-III (1999)			32-bit
7-е	1999	AMD Athlon, Athlon XP/MP (2001) Duron (2000), Sempron (2004)			36-bit
	2000	Transmeta Crusoe			32-bit
		Intel Pentium 4			36-bit
	2003	Intel Pentium M Intel Core (2006), Pentium Dual-Core (2007)
		Transmeta Efficeon
8-е (x64)	2003	Athlon 64, FX, X2 (2005), Opteron Sempron (2004), X2 (2008) Turion 64 (2005), X2 (2006)	40-bit
	2004	Pentium 4 (Prescott) Celeron D, Pentium D (2005)	36-bit
	2006	Intel Core 2 Pentium Dual-Core (2007) Celeron Dual-Core (2008)	40-bit
	2007	AMD Phenom, Phenom II (2008) Athlon II (2009), Turion II (2009)	48-bit
	2008	Intel Core 2 (45нм)	40-bit
		Intel Nehalem (2009) і Westmere (2010) сэрыі
		Intel Atom	36- bit
		VIA Nano
	2010	AMD FX	48-bit
	2011	AMD APU A і E сэрыі (Llano)	40-bit
		AMD APU C, E і Z сэрыі (Bobcat)	40-bit
		Intel Sandy Bridge і Ivy Bridge сэрыі
	2012	AMD Bulldozer і Trinity сэрыі	48-bit
		Intel Xeon Phi Knights Corner	48-bit
	2013	AMD Jaguar (Athlon, Sempron)	48-bit
		Intel Silvermont сэрыі	36-bit
		Intel Haswell і Broadwell сэрыі	42-bit
	2015	Intel Broadwell-U сэрыі
	2015	Intel Skylake, Kaby Lake і Cannon Lake сэрыі	46-bit
	2016	Intel Xeon Phi Knights Landing	48-bit
	2016	AMD Excavator сэрыі	48-bit
	2017	AMD Ryzen і Epyc сэрыі

Вонкавыя спасылкі

X86 — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• x86 CPUs guide
• Why Intel can't seem to retire the x86
• 32/64-bit x86 Instruction Reference
• Intel Intrinsics Guide, an interactive reference tool for Intel intrinsic instructions
• Intel® 64 and IA-32 Architectures Software Developer’s Manuals
• AMD Developer Guides, Manuals & ISA Documents / AMD64 Architecture