Вакуўм: розьніца паміж вэрсіямі
д робат дадаў: ur:فراغ |
д робат дадаў: kn:ನಿರ್ವಾತ |
||
Радок 64: | Радок 64: | ||
[[ja:真空]] |
[[ja:真空]] |
||
[[kk:Вакуум]] |
[[kk:Вакуум]] |
||
[[kn:ನಿರ್ವಾತ]] |
|||
[[ko:진공]] |
[[ko:진공]] |
||
[[li:Vacuüm]] |
[[li:Vacuüm]] |
Вэрсія ад 03:53, 22 ліпеня 2009
Вакуум (па-лацінску: vacuum — пустэча) — стан матэрыі ў адсутнасьці рэчыва. Таксама яго часам завуць беспаветранай прасторай, хоць гэта і няслушна.
Т.ж. Вакуум - стан разрэджанага газу, пры якім даўжыня вольнага прабегу малекул больш памераў пасудзіны, у якой знаходзіцца газ.
Варта адрозьніваць паняцьці фізычнага вакууму і тэхнічнага вакууму.
Тэхнічны вакуум
Ужываецца звычайна да газу, які запаўняе абмежаваны аб'ём. У макраскапічных аб'ёмах ідэальны вакуум недасяжны на практыцы, паколькі пры канчатковай тэмпэратуры ўсе матэрыялы валодаюць ненулявой шчыльнасьцю насычаных пароў. Акрамя таго, шматлікія матэрыялы (у тым ліку тоўстыя мэталічныя, шкляныя і іншыя сьценкі пасудзін) прапускаюць газы. У мікраскапічных аб'ёмах, аднак, дасягненьне ідэальнага вакууму ў прынцыпе магчыма.
На практыцы моцна разрэджаны газ завуць тэхнічным вакуумам. Строга кажучы, тэхнічным вакуумам завуць газ у пасудзіне або трубаправодзе з ціскам ніжэй, чым у навакольнай атмасфэры. Паводле іншага азначэньня, калі малекулы, або атамы газу перастаюць сутыкацца адзін з адным, і газадынамічныя ўласьцівасьці зьмяняюцца вязкастнымі (пры ціску каля 1 Тор) кажуць аб дасягненьні нізкага вакууму. Звычайна нізкавакуумная помпа стаіць паміж атмасфэрным паветрам і высокавакуўмнай помпай, ствараючы папярэдняе разрэджаньне, таму нізкі вакуум часта завуць фарвакуум. Пры наступным паніжэньні ціску ў камэры, павялічваецца сярэдняя даўжыня вольнага прабегу λ малекул газу. Пры λ >> d, дзе d - памеры камэры, малекулы газу ўжо не сутыкаюцца адзін з адной, а вольна перамяшчаюцца ад сьценкі да сьценкі, у гэтым выпадку кажуць аб высокім вакууме(10-5 Тор). Звышвысокі вакуум адпавядае ціску 10-9 Тор і ніжэй. Для параўнаньня, ціск у космасе на некалькі парадкаў ніжэй, у далёкім жа космасе і зусім можа дасягаць 10-30 Тор і ніжэй.
Высокі вакуум у мікраскапічных парах некаторых крышталяў дасягаецца пры атмасфэрным ціску, што зьвязана менавіта з даўжынёй вольнага прабегу газу.
Апараты, якія выкарыстоўваюцца для дасягненьня і падтрыманьня вакууму, завуцца вакуумнымі помпамі. Для паглынаньня газаў і стварэньня неабходнай ступені вакууму выкарыстоўваюцца гэтэры. Шырэйшы тэрмін вакуумная тэхніка уключае таксама прыборы для вымярэньня і кантролю вакууму, маніпуляваньня прадметамі і правядзеньня тэхналягічных апэрацый у вакуумнай камэры, і т. д.
Варта адзначыць, што нават у ідэальным вакууме пры канчатковай тэмпэратуры заўсёды маецца некаторае цеплавое выпраменьваньне (газ фатонаў). Такім чынам, цела, зьмешчанае ў ідэальны вакуум, рана або позна прыйдзе ў цеплавую раўнавагу са сьценкамі вакуумнай камэры за кошт абмену цеплавымі фатонамі.
Фізычны вакуум
Пад фізычным вакуумам у сучаснай фізыцы разумеюць цалкам пазбаўленае матэрыі прастора. Нават калі бы атрымалася атрымаць гэты стан на практыцы, ён ня быў бы абсалютнай пустэчай. Квантавая тэорыя поля сьцьвярджае, што, у згодзе з прынцыпам нявызначанасьці, у фізычным вакууме стала нараджаюцца і зьнікаюць віртуальныя часьціцы: адбываюцца так званыя нулявыя ваганьні палёў. У некаторых пэўных тэорыях поля вакуум можа валодаць нетрывіяльнымі тапалягічнымі ўласьцівасьцямі, але ня толькі, а таксама ў тэорыі могуць існаваць некалькі розных вакуумаў, якія адрозніваюцца шчыльнасьцю энэргіі, і т. д.
Некаторыя з гэтых прадказаньняў тэорыі поля ўжо былі пасьпяхова пацьверджаныя экспэрымэнтам. Так, эфэкт Казіміра[1] і лэмбаўскі зрух атамных узроўняў тлумачыцца нулявымі ваганьнямі электрамагнітнага поля ў фізычным вакууме. На некаторых іншых паданьнях аб вакууме грунтуюцца сучасныя фізычныя тэорыі. Напрыклад, існаваньне некалькіх вакуумных станаў (так званых ілжывых вакуумаў) зьяўляецца адным з галоўных асноў інфляцыйнай тэорыі Вялікага выбуху.
Але, мабыць, самым навочным з зьяў, якія нельга растлумачыць, не выкарыстаючы ідэю аб нулявых ваганьнях вакууму, гэтае спантанае выпраменьваньне. Самыя звычайныя выпраменьвальныя спантана лямпы напальваньня не сьвяціліся бы, калі бы вакуум быў абсалютнай пустэчай. Справа ў тым, што любы аб'ект (а, значыць, і ўзбуджаны атам), зьмешчаны ў абсалютна пустая прастора, уяўляе сабой замкнёную сыстэму. А паколькі такая сыстэма стабільная ў часе, то ніякага выпраменьваньня не адбывалася бы. Ужо з гэтай простай развагі зразумела, што тлумачэньне спантанага выпраменьваньня патрабуе прыцягненьня больш складанай мадэлі вакууму, чым клясычная абсалютная пустэча.
Глядзіце таксама
Крыніцы
- ^ Физическая энциклопедия, т.5. Стробоскопические приборы — Яркость/ Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред.кол.:А. М. Балдин,А. М. Бонч-Бруевич и др. — М.:Большая Российская Энциклопедия,1994, 1998.-760 с.:ил. ISBN 5-85270-101-7 , стр.644
Вонкавыя спасылкі
Вакуўм — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Гэта — накід артыкула па фізыцы. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |