Вакуўм: розьніца паміж вэрсіямі
афармленьне |
д Bot: Migrating 83 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11475 (translate me) |
||
Радок 38: | Радок 38: | ||
[[Катэгорыя:Базавыя паняцьці фізыкі]] |
[[Катэгорыя:Базавыя паняцьці фізыкі]] |
||
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
||
[[am:ኦና]] |
|||
[[ar:تخلية]] |
|||
[[an:Vueito (fisica)]] |
|||
[[ast:Vacíu]] |
|||
[[be:Вакуум]] |
|||
[[bg:Вакуум]] |
|||
[[bs:Vakuum]] |
|||
[[ca:Buit]] |
|||
[[cs:Vakuum]] |
|||
[[cy:Gwactod]] |
|||
[[da:Vakuum]] |
|||
[[de:Vakuum]] |
|||
[[et:Vaakum]] |
|||
[[el:Κενό]] |
|||
[[en:Vacuum]] |
|||
[[es:Vacío]] |
|||
[[eo:Vakuo]] |
|||
[[eu:Huts (fisika)]] |
|||
[[fa:خلأ]] |
|||
[[fr:Vide]] |
|||
[[fy:Fakuüm]] |
|||
[[gl:Baleiro]] |
|||
[[ko:진공]] |
|||
[[hy:Վակուում]] |
|||
[[hi:निर्वात]] |
|||
[[hr:Vakuum]] |
|||
[[id:Hampa udara]] |
|||
[[is:Lofttæmi]] |
|||
[[it:Vuoto (fisica)]] |
|||
[[he:ריק]] |
|||
[[kn:ನಿರ್ವಾತ]] |
|||
[[ka:ვაკუუმი]] |
|||
[[kk:Вакуум]] |
|||
[[sw:Ombwe]] |
|||
[[la:Vacuum]] |
|||
[[lv:Vakuums]] |
|||
[[lt:Vakuumas]] |
|||
[[li:Vacuüm]] |
|||
[[hu:Vákuum]] |
|||
[[mk:Вакуум]] |
|||
[[mg:Mangabangabaka]] |
|||
[[ml:ശൂന്യത]] |
|||
[[mr:हवाबंद]] |
|||
[[ms:Hampagas]] |
|||
[[nl:Vacuüm]] |
|||
[[ja:真空]] |
|||
[[no:Vakuum]] |
|||
[[nn:Vakuum]] |
|||
[[oc:Vueit]] |
|||
[[om:Vacuum]] |
|||
[[pnb:خالی تھاں]] |
|||
[[km:សុញ្ញកាស]] |
|||
[[nds:Vakuum]] |
|||
[[pl:Próżnia]] |
|||
[[pt:Vácuo]] |
|||
[[ksh:Nix (Vakuum)]] |
|||
[[ro:Vid]] |
|||
[[qu:Ch'usaq p'ulin]] |
|||
[[rue:Вакуум]] |
|||
[[ru:Вакуум]] |
|||
[[simple:Vacuum]] |
|||
[[sk:Vákuum]] |
|||
[[sl:Vakuum]] |
|||
[[sr:Вакуум]] |
|||
[[sh:Vakuum]] |
|||
[[su:Rohangan hapa]] |
|||
[[fi:Tyhjiö]] |
|||
[[sv:Vakuum]] |
|||
[[tl:Bakyum]] |
|||
[[ta:வெற்றிடம்]] |
|||
[[tt:Vakuum]] |
|||
[[th:สุญญากาศ]] |
|||
[[tr:Vakum]] |
|||
[[uk:Вакуум]] |
|||
[[ur:فراغ]] |
|||
[[ug:ۋاكۇئۇم]] |
|||
[[vi:Chân không]] |
|||
[[war:Bakyum]] |
|||
[[wo:Féex]] |
|||
[[yi:וואקיום]] |
|||
[[zh-yue:真空]] |
|||
[[diq:Vakum]] |
|||
[[zh:真空]] |
Вэрсія ад 22:36, 8 сакавіка 2013
Вакуўм (па-лацінску: vacuum — пустэча) — стан матэрыі ў адсутнасьці рэчыва. Таксама яго часам завуць беспаветранай прасторай, хоць гэта і няслушна.
Вакуўм — стан разрэджанага газу, пры якім даўжыня вольнага прабегу малекул больш памераў пасудзіны, у якой знаходзіцца газ.
Варта адрозьніваць паняцьці фізычнага вакуўму і тэхнічнага вакуўму.
Тэхнічны вакуўм
Ужываецца звычайна да газу, які запаўняе абмежаваны аб'ём. У макраскапічных аб'ёмах ідэальны вакуўм недасяжны на практыцы, паколькі пры канчатковай тэмпэратуры ўсе матэрыялы валодаюць ненулявой шчыльнасьцю насычаных пароў. Акрамя таго, шматлікія матэрыялы (у тым ліку тоўстыя мэталічныя, шкляныя і іншыя сьценкі пасудзін) прапускаюць газы. У мікраскапічных аб'ёмах, аднак, дасягненьне ідэальнага вакуўму ў прынцыпе магчыма.
На практыцы моцна разрэджаны газ завуць тэхнічным вакуўмам. Строга кажучы, тэхнічным вакуўмам завуць газ у пасудзіне або трубаправодзе з ціскам ніжэй, чым у навакольнай атмасфэры. Паводле іншага азначэньня, калі малекулы, або атамы газу перастаюць сутыкацца адзін з адным, і газадынамічныя ўласьцівасьці зьмяняюцца вязкастнымі (пры ціску каля 1 Тор) кажуць аб дасягненьні нізкага вакуўму. Звычайна нізкавакуўмная помпа стаіць паміж атмасфэрным паветрам і высокавакуўмнай помпай, ствараючы папярэдняе разрэджаньне, таму нізкі вакуўм часта завуць фарвакуўм. Пры наступным паніжэньні ціску ў камэры, павялічваецца сярэдняя даўжыня вольнага прабегу λ малекул газу. Пры λ >> d, дзе d - памеры камэры, малекулы газу ўжо не сутыкаюцца адзін з адной, а вольна перамяшчаюцца ад сьценкі да сьценкі, у гэтым выпадку кажуць аб высокім вакуўме(10-5 Тор). Звышвысокі вакуўм адпавядае ціску 10-9 Тор і ніжэй. Для параўнаньня, ціск у космасе на некалькі парадкаў ніжэй, у далёкім жа космасе і зусім можа дасягаць 10-30 Тор і ніжэй.
Высокі вакуўм у мікраскапічных парах некаторых крышталяў дасягаецца пры атмасфэрным ціску, што зьвязана менавіта з даўжынёй вольнага прабегу газу.
Апараты, якія выкарыстоўваюцца для дасягненьня і падтрыманьня вакуўму, завуцца вакуўмнымі помпамі. Для паглынаньня газаў і стварэньня неабходнай ступені вакуўму выкарыстоўваюцца гэтэры. Шырэйшы тэрмін вакуўмная тэхніка уключае таксама прыборы для вымярэньня і кантролю вакуўму, маніпуляваньня прадметамі і правядзеньня тэхналягічных апэрацый у вакуўмнай камэры, і т. д.
Варта адзначыць, што нават у ідэальным вакуўме пры канчатковай тэмпэратуры заўсёды маецца некаторае цеплавое выпраменьваньне (газ фатонаў). Такім чынам, цела, зьмешчанае ў ідэальны вакуўм, рана або позна прыйдзе ў цеплавую раўнавагу са сьценкамі вакуўмнай камэры за кошт абмену цеплавымі фатонамі.
Фізычны вакуўм
Пад фізычным вакуўмам у сучаснай фізыцы разумеюць цалкам пазбаўленае матэрыі прастора. Нават калі бы атрымалася атрымаць гэты стан на практыцы, ён ня быў бы абсалютнай пустэчай. Квантавая тэорыя поля сьцьвярджае, што, у згодзе з прынцыпам нявызначанасьці, у фізычным вакуўме стала нараджаюцца і зьнікаюць віртуальныя часьціцы: адбываюцца так званыя нулявыя ваганьні палёў. У некаторых пэўных тэорыях поля вакуўм можа валодаць нетрывіяльнымі тапалягічнымі ўласьцівасьцямі, але ня толькі, а таксама ў тэорыі могуць існаваць некалькі розных вакуўмаў, якія адрозніваюцца шчыльнасьцю энэргіі, і т. д.
Некаторыя з гэтых прадказаньняў тэорыі поля ўжо былі пасьпяхова пацьверджаныя экспэрымэнтам. Так, эфэкт Казіміра[1] і лэмбаўскі зрух атамных узроўняў тлумачыцца нулявымі ваганьнямі электрамагнітнага поля ў фізычным вакуўме. На некаторых іншых паданьнях аб вакуўме грунтуюцца сучасныя фізычныя тэорыі. Напрыклад, існаваньне некалькіх вакуўмных станаў (так званых ілжывых вакуўмаў) зьяўляецца адным з галоўных асноў інфляцыйнай тэорыі Вялікага выбуху.
Але, мабыць, самым навочным з зьяў, якія нельга растлумачыць, не выкарыстаючы ідэю аб нулявых ваганьнях вакуўму, гэтае спантанае выпраменьваньне. Самыя звычайныя выпраменьвальныя спантана лямпы напальваньня не сьвяціліся бы, калі бы вакуўм быў абсалютнай пустэчай. Справа ў тым, што любы аб'ект (а, значыць, і ўзбуджаны атам), зьмешчаны ў абсалютна пустая прастора, уяўляе сабой замкнёную сыстэму. А паколькі такая сыстэма стабільная ў часе, то ніякага выпраменьваньня не адбывалася бы. Ужо з гэтай простай развагі зразумела, што тлумачэньне спантанага выпраменьваньня патрабуе прыцягненьня больш складанай мадэлі вакуўму, чым клясычная абсалютная пустэча.
Глядзіце таксама
Крыніцы
- ^ Физическая энциклопедия, т.5. Стробоскопические приборы — Яркость/ Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред.кол.:А. М. Балдин,А. М. Бонч-Бруевич и др. — М.:Большая Российская Энциклопедия,1994, 1998.-760 с.:ил. ISBN 5-85270-101-7 , стр.644
Вонкавыя спасылкі
Вакуўм — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў