Канстытуцыя: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 23:44, 9 жніўня 2006

	Гэты артыкул не адпавядае стандартам вікі-фарматаваньня. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, адрэдагаваўшы яго (дапамога).

Канстыту́цыя (ад лац. constitutio - устанаўленне), асноўны закон дзяржавы. Вызначае грамадскі і дзяржаўны лад, парадак і прынцыпы стварэння прадстаўнічых органаў дзяржаўнай улады, выбарчую сістэму і прававое становішча асобы, парадак арганізацыі, кампетэнцыю органаў улады і кіравання, арганізацыю і асноўныя прынцыпы правасуддзя. Канстытуцыя мае вышэйшую юрыдычную сілу ў параўнанні з усімі іншымі нарматыўна-прававымі актамі пэўнай нацыянальнай прававой сістэмы.

Канстытуцыі на тэрыторыі Беларусі

Статут ВКЛ 1588 году

У 1588 годзе правазнаўцамі Вялiкага Княства Літоўскага на чале з канцлерам Астафеем Валовічам i падканцлерам Львом Сапегам распрацаваны статут ВКЛ. Ён быў зацьверджаны вялiкiм князем Жыгiмонтам III у студзені 1588 году. Заснаваны на Статутах 1529 і 1566 гадоў, пастановах соймаў і вялікакняскіх прывілеяў. Выкарыстоўваў дасягненьні эўрапэйскага права.

Статут фактычна зьяўляўся канстытуцыяй ВКЛ. Ён замацоўваў юрыдычна суверэнітэт дзяржавы, правы, абавязкі жыхароў, грамадзкі і дзяржаўны лад, рэлігійную талерантнасьць. Ён зьяўляўся асновай для прыняцьця судовых рашэньняў у краіне.

Статут быў надрукаваны на тагачаснай беларускай мове, што рабіла яго зразумелым для простых жыхароў дзяржавы: «Не обчим яким языком, але своим власным права списаные маем и каждого часу чого нам потреба ку отпору всякое крывды ведати можем».

На большай частцы Вялікага Княства Літоўскага Статут меў юрыдычную сілу да 1831 году, а ў Гарадзенскай, Менскай i Вiленскай губернях (Расейскай імпэрыі) — да 1840.

Канстытуцыя Рэчы Паспалітай

3 травеня 1791 года Вялікі сейм (1788-1792) прыняў першую канстытуцыю ў Эўропе. У працы над праектам Канстытуцыі працавалi самыя розныя асобы: нават кароль Станiслаў-Аўгуст прыняў непасрэдны ўдзел у распрацоўке гэтага вялiкага дакуманта. Нарады наконт Канстытуцыi адбывалiся таемна ў каралеўскiм палацы, дзе жыў лекар караля ксёндз Сцыпiён Пiятолi. Канстытуцыя 3 мая складалася з 11 артыкулаў. Былi лiквiдываны права "Liberum Veto", выбары караля шляхтай i абавязковасць соймiкавых iнструкцый для паслоў, уводзiлася спадчынная манархiя, выканаўчая ўлада перадавалася каралю, якi падпарадкоўваўся Сейму. Становiшча сялян не было палепшана. Канстытуцыя 3 мая зрабiла крок да стварэння цэнтралiзаванай унiтарнай дзяржавы: адзiнае войска, скарб i г.д. З гэтым не пагадзiлiся паслы ВКЛ, якiя дамаглiся заключэння 20 кастрычніка 1791 "Узаемнай гарантыi" ВКЛ i ПК, дзе былi агавораны ўмовы раўнапраўнага ўдзелу прадстаўнiкоў ВКЛ i ПК у кiраваннi краiнай.

Канстытуцыі БССР

3 лютага 1919 на Ўсебеларускім зьезьдзе саветаў была прынятая першая канстытуцыя БССР.

Канстытуцыя БССР 1927 года мела выключна важнае значэнне для далейшага ўтварэння нацсаветаў і паляпшэння іх працы. Яна развіла агульныя палажэнні Канстытуцыі рэспублікі 1919 года аб роўнасці нацыянальнасцей. Разам з гэтым яна ўтрымлівала шэраг нормаў прамой дзейнасці. У артыкуле 15 Асноўнага Закону было прызнана за ўсімі грамадзянамі права карыстання роднай мовай на з’ездах, у судзе, кіраванні і ў грамадскім жыцці. Нацменшасцям забяспечвалася рэальнае права адукацыі ў школе на роднай мове. У дзяржаўных і грамадскіх установах, арганізацыях усталёўвалася поўнае раўнапраўе беларускай, польскай, яўрэйскай і рускай моў. Было вызначана, што найважнейшыя заканадаўчыя акты павінны друкавацца на беларускай, польскай, яўрэйскай і рускай мовах.

Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь

15 сакавіка 1994 на 13-ай сэсьсіі Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня была прынятая Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь

Зьнешнія спасылкі

@@ Радок 6: / Радок 6: @@
 ===Статут ВКЛ 1588 году===
-У 1588 годзе правазнаўцамі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялiкага Княства Літоўскага]] на чале з канцлерам [[Астафей Валович|Астафеем Валовичам]] i падканцлерам [[Леў Сапега|Львом Сапегам]] распрацаваны статут ВКЛ. Ён быў зацьверджаны вялiкiм князем [[Жыгімонт III|Жыгiмонтам III]] у студзені 1588 году. Заснаваны на Статутах [[1529]] і [[1566]] гадоў, пастановах соймаў і вялікакняскіх прывілеяў. Выкарыстоўваў дасягненьні эўрапэйскага права.
+У 1588 годзе правазнаўцамі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялiкага Княства Літоўскага]] на чале з канцлерам [[Астафей Валовіч|Астафеем Валовічам]] i падканцлерам [[Леў Сапега|Львом Сапегам]] распрацаваны статут ВКЛ. Ён быў зацьверджаны вялiкiм князем [[Жыгімонт III|Жыгiмонтам III]] у студзені 1588 году. Заснаваны на Статутах [[1529]] і [[1566]] гадоў, пастановах соймаў і вялікакняскіх прывілеяў. Выкарыстоўваў дасягненьні эўрапэйскага права.
 Статут фактычна зьяўляўся канстытуцыяй ВКЛ. Ён замацоўваў юрыдычна суверэнітэт дзяржавы, правы, абавязкі жыхароў, грамадзкі і дзяржаўны лад, рэлігійную талерантнасьць. Ён зьяўляўся асновай для прыняцьця судовых рашэньняў у краіне.