Wikipedia:Na današnji dan/mart
1. mart
urediDan nezavisnosti Bosne i Hercegovine
- 1565 – Portugalski vitez Estácio de Sá osnovao Rio de Janeiro.
- 1792 – Umro Leopold II, njemačko-rimski car, ugarsko-hrvatski i češki kralj.
- 1872 – Botanički i zoološki vrt Yellowstone u SAD-u postao prvi svjetski nacionalni park.
- 1922 – Rođen Yitzhak Rabin, izraelski političar i državnik, dobitnik Nobelove nagrade za mir.
- 1992 – Bosna i Hercegovina stekla nezavisnost nakon odluke građana na referendumu o samoopredjeljenju.
Obližnji datumi:
2. mart
uredi- 1835 – Umro Franjo II (na slici), posljednji car Svetog Rimskog Carstva.
- 1855 – Aleksandar Romanov postao ruski car pod imenom Aleksandar II.
- 1927 – Rođen Adem Čejvan, bh. pozorišni i filmski glumac.
- 1956 – Maroko proglasio nezavisnost od Francuske.
- 1969 – Iz Toulousea poletio prvi Concorde, nadzvučni putnički avion.
3. mart
uredi- 1847 – Rođen britansko-američki pronalazač Alexander Graham Bell (na slici).
- 1865 – Umro fra Mihovil Sučić, bosanski katolički svećenik, ljekar i hirurg.
- 1875 – U Montréalu odigrana prva zabilježena hokejaška utakmica.
- 1915 – Osnovana je NACA, preteča NASA-e.
- 1945 – Drugi svjetski rat: nacisti minirali Stari most na Neretvi u Konjicu.
4. mart
uredi- 1519 – Hernán Cortés iskrcao se u Meksiku i osnovao grad Veracruz.
- 1643 – Rođen Fran Krsto Frankopan, hrvatski plemić i pjesnik.
- 1852 – Umro ruski pisac Nikolaj Vasiljevič Gogolj (na slici).
- 1877 – Emile Berliner izumio prvi mikrofon.
- 1913 – Prvi balkanski rat: Grci napali Janjinu.
5. mart
uredi- 1696 – Rođen Giovanni Battista Tiepolo, italijanski slikar.
- 1770 – Bostonski masakr: U Bostonu došlo do sukoba britanskih vojnika i američkih patriota.
- 1827 – Umro italijanski fizičar Alessandro Volta (na slici).
- 1946 – Winston Churchill u svom dugom govoru na Westminster Collegeu u Fultonu (Missouri) upotrijebio izraz "željezna zavjesa".
- 1970 – Na snagu stupio Sporazum o zabrani upotrebe nuklearnog oružja.
6. mart
uredi- 1806 – Rođena engleska pjesnikinja Elizabeth Barrett Browning (Soneti s portugalskog).
- 1836 – Meksičke trupe u oslobodilačkom ratu zauzele tvrđavu Alamo.
- 1931 – Umro Wilhelm Haarmann, kome je 1874. zajedno s Ferdinandom Tiemannom uspjela sinteza vanilina.
- 1946 – Francuska priznala Vijetnam kao nezavisnu državu u okviru Indokineske federacije.
- 2003 – U udesu alžirskog putničkog aviona odmah po polijetanju s aerodroma Tamanrasset poginule 102 osobe.
7. mart
uredi- 161 – Marko Aurelije i Lucije Ver naslijedili su Antonina Pija kao suvladari Rimskog carstva.
- 1850 – Rođen Tomáš Masaryk, prvi predsjednik Čehoslovačke.
- 1927 – 3.000 osoba poginulo u zemljotresu koji je pogodio provinciju Tango u Japanu.
- 1936 – Njemačka je reokupirala demilitarizirano Porajnje, prekršivši Versajski sporazum i sporazume iz Locarna.
- 1999 – Umro američki filmski režiser i pisac Stanley Kubrick (na slici).
8. mart
uredi- 1618 – Johannes Kepler (na slici) otkrio treći zakon planetarnog kretanja.
- 1702 – Princeza Ana iz kuće Stuart postala kraljica Engleske, Škotske i Irske.
- 1782 – Gotovo 100 američkih starosjedilaca umrlo od ruku pensilvanijskih policajaca u zločinu poznatom kao Gnadenhutenski masakr.
- 1844 – Oskar I stupio na tron Švedske-Norveške.
- 1966 – U Dublinu bombom uništen Nelsonov stub, veliki granitni stup na čijem je vrhu kip admirala Horatija Nelsona.
9. mart
uredi- 1074 – Boreći se protiv kršenja celibata, papa Grgur III naredio ekskomunikaciju svih oženjenih rimokatoličkih svećenika.
- 1454 – Rođen Amerigo Vespucci, italijanski moreplovac.
- 1851 – Umro Hans Christian Ørsted, danski fizičar i hemičar.
- 1942 – Drugi svjetski rat: japanske invazione snage okončale zauzimanje indonežanskog ostrva Jave, tada pod holandskom kolonijalnom vlašću.
- 2003 – U Havani, glavnom gradu Kube, Evropska unija otvorila diplomatsko predstavništvo.
10. mart
uredi- 241. p. n. e – Rim porazio Kartagu u bici kod Egatskih ostrva, čime je završen Prvi punski rat.
- 1831 – Kralj Luj-Filip (na slici) uspostavio francusku Legiju stranaca radi potpore u ratu u Alžiru.
- 1876 – Alexander Graham Bell obavio prvi uspješan telefonski poziv.
- 1952 – Iako mu je zakon zabranjivao traženje ponovnog izbora, bivši predsjednik Fulgencio Batista izvršio državni udar radi povratka kontrole na Kubi.
- 1957 – Rođen Osama bin Laden, dugogodišnji vođa militantne organizacije Al-Kaida.
11. mart
uredi- 1513 – Za novog papu izabran Lav X.
- 1702 – U Londonu počelo štampanje The Daily Couranta, prvih dnevnih novina na engleskom jeziku.
- 1820 – Umro Benjamin West, engleski slikar (na slici)
- 1861 – Američki građanski rat: Južne države usvojile Ustav.
- 1927 – Rođen Himzo Polovina, legenda bh. sevdalinke.
- 2004 – U terorističkom napadu u Madridu poginulo 200 ljudi, a povrijeđeno preko 1.800.
12. mart
uredi- 1365 – Osnovan univerzitet u Beču.
- 1881 – Rođen Mustafa Kemal Atatürk (na slici), turski oficir (paša) i političar, osnivač moderne Turske republike.
- 1894 – Coca-Cola se prvi put počela prodavati u bocama.
- 1913 – Canberra postaje glavni grad Australije.
- 1916 – Umrla Marie von Ebner-Eschenbach, austrijska književnica.
- 1935 – Umro Mihajlo Pupin, američko-srbijanski naučnik i pronalazač.
- 2003 – Srbijanski premijer Zoran Đinđić ubijen u Beogradu ispred zgrade Vlade Republike Srbije.
13. mart
uredi- 1781 – William Herschel otkrio planetu Uran.
- 1848 – Početak Martovske revolucije u Beču.
- 1881 – Ruskog cara Aleksandra II u nihilističkoj zavjeri ubio Ignatij Grinjevicki.
- 1915 – Rođen Melih Cevdet, turski književnik.
- 1954 – Snage Viet Minha pod vodstvom Voa Nguyena Giapa otvorile masivnu artiljerijsku baražnu vatru na francusku vojsku, čime su započeli bitku kod Điện Biên Phủa, završnu bitku u Prvom indokineskom ratu.
- 1975 – Umro Ivo Andrić (na slici), jugoslavenski i bh. književnik i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1961.
14. mart
uredi- 1864 – Engleski istraživač Samuel White Baker otkrio drugi izvor rijeke Nil u istočnoj Africi i nazvao ga Albertovo jezero.
- 1879 – Rođen Albert Einstein, švicarsko-američki fizičar i dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1921.
- 1883 – Umro Karl Marx, njemački filozof i političar.
- 1976 – Egipat poništio ugovor o prijateljstvu i saradnji sklopljen sa SSSR-om 1971.
- 1991 – "Birmingemska šestorica", krivo optuženi zbog ubistva i napada na pabove u Birminghamu (Engleska), oslobođeni nakon 16 godina u zatvoru.
- 1997 – Umro Jurek Becker, njemački pisac.
15. mart
uredi- 1493 – Kristofor Kolumbo vratio se u Španiju nakon prvog putovanja u Ameriku.
- 1848 – U Pešti izbila Mađarska revolucija.
- 1906 – Charles Rolls i Frederick Henry Royce osnovali automobilsku industrijsku kompaniju "Rolls-Royce".
- 1907 – Rođena Zarah Leander, švedska glumica.
- 1917 – Ruski car Nikola II prisiljen abdicirati u Februarskoj revoluciji, čime je završena tristogodišnja vlast dinastije Romanov.
- 1975 – Umro Aristotel Onassis, grčki brodovlasnik.
16. mart
uredi- 37 – Umro Tiberije, rimski car.
- 1521 – Ferdinand Magellan stigao na Filipine.
- 1815 – Vilim I, prvi ustavni monarh u Holandiji, proglasio se kraljem Ujedinjenog kraljevstva Holandije.
- 1930 – Rođen Izet Sarajlić, bh. književnik.
- 1968 – Vijetnamski rat: američki vojnici ubili 347 civila u My Laiju.
- 1978 – Bivšeg italijanskog premijera Alda Mora u Rimu otele Crvene brigade.
17. mart
uredi- 45. p. n. e – Julije Cezar (na slici) postigao svoju posljednju vojnu pobjedu u bici kod Munde (današnja južna Španija), porazivši snage Tita Labijena i Pompeja Mlađeg.
- 1901 – Izložba 71 slike Vincenta van Gogha napravila senzaciju u Parizu, 11 godina nakon njegove smrti.
- 1956 – Umrla Irène Joliot-Curie, francuska hemičarka i dobitnica Nobelove nagrade za hemiju 1935.
- 1959 – Tenzin Gyatso, 14. i trenutni Dalaj Lama, prebjegao iz Tibeta u Indiju.
- 1963 – Rođen Quentin Tarantino, američki filmski režiser, glumac i scenarist.
- 1969 – Golda Meir iz Laburističke stranke postala četvrta premijerka Izraela.
18. mart
uredi- 1858 – Rođen Rudolf Diesel (na slici), njemački inženjer i pronalazač.
- 1871 – U Parizu radnici započeli prvu proletersku revoluciju, poznatu kao Pariška komuna.
- 1922 – Britanske kolonijalne vlasti osudile Mahatmu Gandhija, vođu Indijskog pokreta za nezavisnost, na 6 godina zatvora.
- 1965 – Sovjetski astronaut Aleksej Leonov obukao svemirsko odijelo i izašao izvan svemirske letjelice Voshod 2, postavši prvi čovjek koji je šetao svemirom.
- 1980 – Umro Erich Fromm, američko-njemački psihoanalitičar.
19. mart
uredi- 1279 – Mongolska pobjeda u bici kod Yamena označila kraj dinastije Sung u carskoj Kini.
- 1687 – Potraga za ušćem Mississippija pod vodstvom francuskog istraživača Roberta Caveliera de La Sallea završila se pobunom i njegovim ubistvom u Teksasu.
- 1905 – Rođen Albert Speer, njemački arhitekt i nacistički ministar naoružanja.
- 1915 – Prvi put fotografirana planeta Pluton, 15 godina prije no što ju je konačno otkrio Clyde Tombaugh s opservatorija Lowell.
- 1932 – Službeno otvoren Sidnejski most, glavni simbol Sydneya.
- 1982 – Argentinskom okupacijom Južne Georgije započeo Folklandski rat.
20. mart
uredi- 1413 – Henrik V postao kralj Engleske.
- 1933 – Dovršena izgradnja prvog nacističkog konc-logora u Dachauu.
- 1977 – Umro Sulejman Bajraktarević, bh. putopisac, pjesnik i prepisivač Kur'ana.
- 1987 – AZT postao prvi antivirusni lijek odobren za upotrebu protiv HIV-a i Side.
- 1995 – U tokijskoj podzemnoj željeznici sekta Aum Shinrikyo izvršila napad otrovnim plinom sarinom u kojem je poginulo 12 ljudi, a povrijeđeno više od 6.000.
21. mart
uredi- 1685 – Rođen Johann Sebastian Bach (na slici), njemački kompozitor.
- 1804 – Napoléonov kodeks prihvaćen kao francuski građanski zakon.
- 1906 – Umro Carl von Siemens, njemački industrijalac.
- 1935 – Šah Reza Pahlavi službeno zatražio od međunarodne zajednice da Perziju zove njenim izvornim imenom Iran, što znači "zemlja Arijaca".
- 1990 – Nekad poznata kao Jugozapadna Afrika, Namibija stekla nezavisnost od Južnoafričke Republike, a Sam Nujoma postao njen prvi predsjednik.
- 1999 – Bertrand Piccard i Brian Jones postali prvi ljudi koji su obletjeli Zemlju balonom na vrući zrak.
22. mart
uredi- 238 – Gordijan I i Gordijan II proglašeni rimskim carevima.
- 1832 – Umro Johann Wolfgang von Goethe (na slici), njemački književnik i mislilac.
- 1888 – William McGregor, direktor Aston Ville, u Birminghamu utemeljio The Football League.
- 1945 – 7 arapskih država osnovalo Arapsku ligu.
- 1950 – Rođen Goran Bregović, bh. kompozitor rock i etno-pop muzike
- 1995 – Ruski astronaut Valerij Poljakov vratio se sa svemirske stanice Mir nakon 437 dana, postavivši rekord za najduži svemirski let.
23. mart
uredi- 1775 – Američka revolucija: Patrick Henry u Crkvi sv. Ivana u Richmondu (Virginia) izrekao govor poznat kao Dajte mi slobodu ili mi dajte smrt!
- 1801 – Car Aleksandar I došao na rusko prijestolje nakon što je njegov otac Pavle I brutalno ubijen.
- 1910 – Rođen Akira Kurosawa (na slici), japanski filmski režiser.
- 1919 – Benito Mussolini u Milanu osnovao fašistički pokret.
- 1978 – Prve UNIFIL-ove trupe stigle u Liban radi mirovne misije duž Plave linije.
- 1994 – Umrla Giulietta Masina, italijanska glumica.
24. mart
uredi- 1603 – Umrla Elizabeta I; Jakov I postao prvi monarh koji je vladao u Škotskoj, Engleskoj i Irskoj.
- 1874 – Rođen Harry Houdini, američki mađioničar mađarskog porijekla.
- 1882 – Robert Koch objavio otkriće Mycobacterium tuberculosisa, bakterije koja uzrokuje tuberkulozu.
- 1886 – Rođen Gabrijel Jurkić, bosanskohercegovački likovni umjetnik i jedan od najznačajnijih bosanskohercegovačkih impresionista.
- 1916 – Umro Enrique Granados (na slici), španski pijanist i kompozitor.
- 1976 – Prljavi rat: argentinska predsjednica Isabel Perón oteta i svrgnuta u državnom udaru.
25. mart
uredi- 1655 – Christiaan Huygens (na slici) otkrio Titan, najveći Saturnov prirodni satelit.
- 1807 – U Velikoj Britaniji i Irskoj zabranjena trgovina robljem.
- 1940 – Rođena Mina, italijanska pjevačka diva.
- 1957 – Zapadna Njemačka, Holandija, Luksemburg, Italija, Francuska i Belgija potpisali Rimski ugovor, kojim je osnovana Evropska ekonomska zajednica.
- 1999 – U požaru koji je zahvatio oko 30 vozila u tunelu ispod Mont Blanca poginulo najmanje 40 ljudi.
- 2002 – U snažnom zemljotresu u Afganistanu i sjeverozapadnom Pakistanu život izgubilo oko 1.800 ljudi.
26. mart
uredi- 1707 – Prema Zakonu o Uniji, Engleska i Škotska ujedinile se u Veliku Britaniju.
- 1871 – Službeno uspostavljena Pariska komuna.
- 1881 – Domnitor Karol I od Hohenzollern-Sigmaringena proglašen prvim kraljem Rumunije.
- 1935 – Rođen Mahmoud Abbas (na slici), palestinski političar.
- 1984 – Bosanskohercegovački pisac Branko Ćopić, jedan od najplodnijih i najpopularnijih pisaca u periodu poslije Drugog svjetskog rata, izvršio samoubistvo skokom s mosta na Savi u Beogradu.
- 1993 – Vijeće sigurnosti UN-a izglasalo slanje mirovnih trupa od 30.000 vojnika u Somaliju.
27. mart
uredi- 1770 – Umro Giovanni Battista Tiepolo, italijanski slikar.
- 1794 – Osnovana Ratna mornarica SAD-a.
- 1847 – Rođen Otto Wallach (na slici), njemački hemičar.
- 1958 – Nikita Hruščov postao premijer SSSR-a.
- 1977 – Dva aviona tipa Boeing 747 sudarila se u nesreći na Tenerifeu (Kanarska ostrva); u jednoj od najgorih avionskih nesreća u historiji avijacije smrtno stradale 583 osobe.
28. mart
uredi- 193 – Pretorijanska garda ubila rimskog cara Pertinaksa i na aukciji prodala prijestolje Didiju Julijanu.
- 845 – Vikinški pljačkaši, vjerovatno pod vodstvom Ragnara Lodbroka, osvojili Pariz, nakon čega su za grad tražili ogromnu otkupninu.
- 1868 – Rođen Maksim Gorki, ruski književnik.
- 1939 – Snage Španske države pod vodstvom generalisimusa Francisca Franka zauzele Madrid, čime je završio Španski građanski rat.
- 1943 – Umro Sergej Rahmanjinov (na slici), ruski pijanist, dirigent i kompozitor.
- 1964 – Radio Caroline, kao piratska radiostanica, započeo emitiranje sa broda usidrenog u međunarodnim vodama.
29. mart
uredi- 1638 – Švedski naseljenici blizu zaliva Delaware osnovali prvu švedsku koloniju u Americi, koju su nazvali Nova Švedska.
- 1831 – Dan Velikog bosanskog ustanka. Husein-kapetan Gradaščević (na slici) uputio se prema Travniku s oko 4.000 ljudi.
- 1911 – Poluautomatski pištolj M1911, koji je dizajnirao John Browning, postao dio standardne opreme vojske SAD-a.
- 1916 – Rođen Eugene McCarthy, američki političar.
- 1981 – Više od 7.000 atletičara učestvovalo u prvom izdanju Londonskog maratona.
30. mart
uredi- 1853 – Rođen Vincent van Gogh (na slici), holandski slikar.
- 1867 – Američki državni sekretar William H. Seward ugovorio kupovinu Aljaske od Rusije.
- 1912 – Sultan Abdelhafid potpisao Feski mir, čime je Maroko postao francuski protektorat.
- 1940 – Drugi svjetski rat: Japan postavio Wang Jingweija za poglavara marionetske vlade u Kini.
- 1954 – U Torontu pokrenut prvi sistem podzemne željeznice u Kanadi.
- 2002 – Umrla Elizabeth Bowes-Lyon, britanska "Kraljica Majka".
31. mart
uredi- 1727 – Umro Isaac Newton (na slici), engleski fizičar, matematičar i astronom.
- 1732 – Rođen Joseph Haydn, austrijski kompozitor.
- 1889 – Otvoren Eiffelov toranj, tada najviša građevina na svijetu. Čelična konstrukcija visoka 300 m postala je jedna od glavnih znamenitosti Pariza.
- 1917 – Danske zapadne Indije postale Američka Djevičanska ostrva nakon što su SAD platile Danskoj 25 miliona dolara za njih.
- 1979 – Britanski razarač "London" isplovio iz luke u Valletti, čime su okončane vojne veze Velike Britanije i Malte, uspostavljene 181 godinu ranije.
vidi -
diskusija -
uredi - historija