Чикансем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

09:09, 26 Ҫурла уйӑхӗн 2008 вӑхӑтри верси

Чикансем — чикан йăли-йĕркипе пурăнакан 80 тĕрлĕ ушкăнĕран тăракан халăх. Хăш-пĕр пайĕсем, пысăккисем, хăйсене уйрăм ятпа калаççĕ — рома, синти, мугат, калос, лом. Ку халăхсене пĕр ят парас шухăш пур, çăпах та хальлĕхе ун пек ят çирĕпленмен. Юлашки вăхăтра Romanies, «ромо евĕр» терминпа чылай усă кураççĕ.

Британсем яланхиллех вĕсене Gypsies (Egyptians — «икĕпатсем»), испансем — Gitanos (ку ят та Egiptanos «икĕпатсем» сăмахран), французсем — Bohémiens («богемсем», «чехсем»), Gitans (испанла Gitanos сăмаха ватса калани) е Tsiganes, нимĕçсем — Zigeuner, италисем — Zingari, голландсем — Heidens («тĕне кĕменсем»), венгрсем — Cigany е Pharao nerek («фараон йăхĕ»), финсем — mustalaiset («хура» /хура халăх пĕлтерĕшлĕ/), турккăсем — Çingerie, Çingane; израильсем, ивритпа — Tso’anim (צוענים); болгарсем — Цигани тесе палăртаççĕ. Халĕ чылай чĕлхере «рома» (акăл. Roma, чех Romové, финн. romanit тата ытти те) ятпа усă кураççĕ.

Наци символики

1971 çулхи ака, 8 Лондонра Пĕтĕм тĕнче чикан конгресĕ пĕрремĕш хут пуçтарăннă. Çакăнта чикансем хăйсене пĕрлĕхлĕ çĕрсĕр-шывсăр халăх вырăнне хурса наци символĕсене йышăннă: ялавпа гимна çирĕплетнĕ. Герб вырăнне чикансем урапа кустăрми, такан, картăсен колодине кăтартаççĕ. Çак паллăсемпе чикансем хаçатсене, журналсене тата сайтсене илемлетеççĕ.

Пĕрремĕш Пĕтĕм тĕнче чикан конгресĕ ирттернĕ куна — ака, 8 — Чикан кунĕ тесе палăртнă. Çак кун каçхине чикансем чĕртнĕ çуртапа урама тухаççĕ.

Халăх историйĕ

Мал тапхăрĕ (VI - XV ĕмĕрсем)

Лингвистикăпа генетика тĕпчев ĕçĕсем майĕпе, чикансем Индирен VI ĕмĕрте 1000 çын йышлан тухнă.

Чикансем Анăç Европăра (XV - XX ĕмĕр пуçламăшĕ)

Чикан чĕлхи

Чикан чĕлхииндоевропа çемйин индоари ушкăнне кĕрет, тĕрлĕ диалектлă. СССР çĕрĕсенче 1930-мĕш çулсенче чикан чĕлхин литература виçи вырăс чиканĕсен диалекчĕ пулса тăрать.

Чикан этеплĕхĕ

Чикан этносен «мăн» ушкăнĕсем

Синтипе мануш
Калоспа хитанос
Рома
Мугат (люли пек паллă)
Каале
Лом (боша пек паллă)
Домарипе дом
Трэвеллерс

Вуламалли

Бессонов Н., Деметер Н., Кутенков В. История цыган: новый взгляд. — Воронеж, 2000. ISBN 5-89981-180-3 Две главы из этой книги
Герман А.В. Библиография о цыганах. Указатель книг и статей с 1780 по1930 гг. — М.: 1930.
Pott А. Г., Die Zigeuner in Europa und Asien, Bd 1-2, Lpz., 1964
Mikiosich F., Über die Mundarten und die Wanderungen der Zigeuner Europas, W., 1872-80
A catalogue of the Gypsy books collected by R. A. Scott Macfie, Liverpool, 1936
Voux de Foletier F. de, Mille ans d’histoire des Tsiganes, [P., 1970]
Black G. F., A Gypsy bibliography. Ann Arbor (Michigan), 1971
Catalogue of the Romany collection formed by Me Grigor Phillips D. U., Edinburgh, 1962.
«Journal of the Gypsy lore Society», old series, 1888-92, v. 1-3, new series, 1907—1916, v. 1-9, third series, Edinburgh, 1922-, v. 1-; «Etudes Tsigines», P., 1955-; «Roma», Chandigarh, 1974-, v. 1-.
Кенрик Д., Паксон Г. Цыгане под свастикой. — М.: 2001.

Каçăсем

@@ 88-мĕш йĕрке: / 88-мĕш йĕрке: @@
 [[it:Rom (popolo)]]
 [[ja:ロマ]]
+[[ka:ბოშები]]
 [[ko:로마인]]
 [[lt:Čigonai]]